Niyə bayram süfrəsi arxasında belə telefondan imtina etmək çətindir ARAŞDIRMA

Bayram süfrəsi arxasında bir çoxumuz telefonumuzu əlimizə alırıq – hətta mərasimin özünə baxmayaraq. Bəs bunu necə dəyişmək olar?

Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, ilin bəzi anları var ki, ailə, nəhayət bir araya gəlir. Süfrə bəzədilib, doğmaların simaları yanımızda, söhbətlər öz axarıyla gedir. Məhz bu dəyərli anlarda bizi nəsə ekrana sarı çəkir. 

Bayram axşamıdır, Şulxan Arux (bayram süfrəsi), bütün ailə Seder mərasimi üçün yığışıb. Gülüş, söhbətlər, istilik – amma bir küncdə nəvələrdən biri artıq sosial şəbəkələri vərəqləyir. Kimsə baş verənləri storis üçün çəkir, ata isə iş mesajlarını yoxlayır. Bir vaxtlar birliyi simvolizə edən anlar getdikcə illüziya kimi görünür: fiziki olaraq yan-yana olsaq da, hər kəs öz virtual aləmindədir.

ABŞ-da aparılan araşdırma göstərib ki, ailələrin 68 faizində ən azı bir nəfər yemək zamanı telefondan istifadə edir. Halbuki respondentlərin 65 faizi bunu bəyənmir, 42 faizi isə bunu etik olmayan davranış kimi qiymətləndirir.

Nəsillər arasında fikir ayrılığı aydındır: 60 yaşdan yuxarı insanların əksəriyyəti bunu yersiz sayırsa, Z nəsli arasında bu fikirdə olanlar yalnız hər dörd nəfərdən biridir.

Maraqlıdır ki, valideynlər uşaqlardan daha çox telefondan istifadə edirlər: ataların 64 faizi, anaların 52, uşaqların isə yalnız 39 faizi. Halbuki ailələrin 83 faizi süfrə arxasında “ekransızlıq” ənənəsini dəstəklədiyini bildirir.

Rəqəmsal dövrün gəlişi ilə ünsiyyət prinsipləri də dəyişib. Virtual çatlar, lent yeniləmələri və bildirişlər paralel bir reallıq formalaşdırır. Hətta ekrana qısa bir baxış belə söhbəti yarıda kəsə, “mən səninlə deyiləm” siqnalı verə bilər. Yaşlı nəsil bunu kobudluq sayırsa, gənclər üçün bu artıq gündəlik həyatın bir hissəsidir. Hətta bir masanın ətrafında əyləşsək də, nəyisə qaçırmaqdan qorxuruq. Bu, FOMO – yəni “əldən vermə qorxusudur”. 

Bu bir paradoksdur: sosial şəbəkələrə baxırıq ki, özümüzü hadisələrin içində hiss edək, amma nəticədə daha da təcrid olunmuş hiss edirik. Sadəcə süfrənin yanında dayanan telefon belə diqqəti azaldır. Qarşımızdakı insanı yarımqulaq dinləyirik, danışıqda fasilə gözləyirik ki, ekrana baxaq. Və nəticədə elə o anı – bir araya gəlmək məqsədimizi – itiririk.

Bu, uşaqlar üçün xüsusilə həssasdır: göz təması, tam danışıq və diqqət olmadıqda, inam və emosional bağlılıq zəifləyir. Böyüklər arasında isə ekran insanlar arasında səmimi dialoqu, canlı emosiyaları və sadə təbəssümü əngəlləyir. Amma hər şey göründüyü qədər çətin deyil. Sadə bir addımla başlamaq olar: əvvəlcədən razılaşın ki, Seder gecəsi telefonlar oyundan kənardadır. Onları ayrıca bir qutuda toplayın, bunu ailəvi oyuna çevirin.

Bildirişləri söndürün, sosial şəbəkə tətbiqlərini ikinci ekrana keçirin və ya telefonda sərf etdiyiniz vaxtı göstərən proqram yükləyin. Bəzən sadəcə bu anlayış davranışı dəyişmək üçün kifayət edir. Smartfonlar yox olmayacaq. Onlar bizə uzaqda olanlarla əlaqə qurmağa, xatirələri saxlamağa, anları paylaşmağa kömək edir. Amma unutmamalıyıq: onlar canlı ünsiyyəti əvəz etməməlidirlər.

Seder gecəsində və hər hansı bir axşamda seçim bizdədir: sadəcə fiziki olaraq bir yerdə olmaq yox, həqiqətən birlikdə olmaq.