Okeanlardan 140 trilyon dəfə böyük su mənbəyi tapılıb

Beynəlxalq astronomlar qrupu Yer planetindən 12 milyard işıq ili uzaqlıqda nəhəng su buxarı aşkar ediblər.
Reyting.az xəbər verir ki, aşkar edilmiş nəhəng su anbarının həcmi öz ölçüsünə görə, Yer planetində mövcud olan bütün okeanlardan 140 trilyon dəfə böyükdür.
Alimlər bildiriblər ki, müşahidə olunan bu qaz buludu günəşinkindən 20 milyard dəfə böyük olan bir superkütləli qara dəliyin yaxınlığında yerləşir. Üstəlik, "APM 08279+5255"-dən gələn çox güclü radiasiya min trilyon ulduzun enerjisi ilə müqayisə edilə bilər.
İlk dəfə təxminən 50 il əvvəl kəşf edilmiş bu kvazarlar kosmik obyektlərin xüsusi sinfinə daxildir. Alimlərin fikrincə, adi ulduzlardan fərqli olaraq, kvazarlar uzaq qalaktikaların bəzi enerji mərkəzlərində yerləşir və onlar qədər parlaqdırlar. Hətta yaxınlıqda güclü işıq saçan bütün kosmik obyektləri belə üstələyirlər.
Kosmik nəhənglərin dərinliklərində, həm də ətrafdakı materiyanı davamlı olaraq udan superkütləvi qara dəliklər yerləşir. Bu isə bütün dalğa uzunluqlarında böyük miqdarda istilik və həmçinin mütəmadi enerji buraxmaqla, kvazarları kainatdakı ən güclü şüalanma mənbələrindən birinə çevirir. Bu sahədə alimlərin apardığı elmi tədqiqatlar, eləcə də çoxsaylı astronomik müşahidələr astronomlara sirli kosmosun erkən tarixini araşdırmağa və maddənin paylanmasını, həmçinin qalaktikaların yaranması proseslərini öyrənməyə kömək edir.
Alim Bredford və onun həmkarları "APM 08279+5255" kvazarı yaxınlığındakı qara dəliyi ətraflı təhlil ediblər. Məlum olub ki, dənizin yaranmasında ən mühüm səbəb əslində, ətrafdakı qaz və tozun udulması prosesləri nəticəsində həddindən çox, ancaq getdikcə artan yüksək temperatur sahəsinin əmələ gəlməsidir. Məhz elə bunun sayəsində də tədqiqatçıların komandası su molekullarının belə nəhəng məsafədə mövcud olduğunu qeyd etməklə, kosmik dəniz kütləsini aşkara çıxara biliblər.
Bredfordla birlikdə çalışan elm adamları belə bir açıqlama veriblər:
"Mövcud su buxarı onun kosmik mərkəzi ətrafında yüzlərlə işıq ili uzanır. Alimlərin dediyi kimi, qaz buludunun temperaturu -53 °C-ə çatır və sıxlığı yer atmosferinin sıxlığından 300 trilyon dəfə azdır. Ancaq tipik interqalaktik qazla müqayisədə, o, yüzlərlə dəfə sıx və beş dəfə daha istidir”.
Alimlərin hesablamalarına görə, mərkəzi qara dəliyin kütləsi ətrafdakı maddələrin udulması hesabına altı dəfə də arta bilər. Çox güman ki, kosmik okeanın bir hissəsi yeni ulduzlar əmələ gətirmək üçün uzaq istiqamətə gedəcək və yerdə qalan hissə isə yenidən kosmosa atılacaq.
Elm adamlarının fikrincə, ulduzların, həm də qalaktikaların təkamülü prosesində su həyati funksiyanı yerinə yetirir, həmçinin qaz buludlarını soyudur, eləcə də cazibə qüvvəsinin təsiri altında onların kainatda yığılmasına, yeni ulduzların yaranmasına imkan verir.
Məlumatlar göstərir ki, susuz həyatın yaranması mümkün deyil və əsas kimyəvi elementlərin qarışıq mübadiləsi nəticəsində yaranmış bu nəhəng kosmik dəniz "Böyük partlayış"-dan bəri mövcud olub.
Oqtay QORÇU

Ana səhifəyə dön