Icma.az
close
up
RU
Pıçıltılar (Ədəbi səhifə)

Pıçıltılar (Ədəbi səhifə)

Turkstan.az saytından əldə olunan məlumata görə, Icma.az məlumat yayır.

Türküstan qəzetinin Geney Azərbaycana ayırdığı səhifənin ilk sayısı.

Səhifənin koordinatoru: Əli Çağla

SAYFAYKU ŞEİRİ ÜZƏRİNƏ QISA NOT – (Məqalə)

Yazar: Zaman Paşazadə

Zaman-zaman bütün incəsənət çeşidlərinin böyük hissəsinin mövzu və məzmunu olmuş bilim, zaman iqtizası ilə yeni formalar ilə gündəmə gəlir. Elmi-fantastik janrında yaranmış kino, roman, rəssamlıq və başqa əsərləri hər zaman insanların maraq dairəsində olmuşdur. Ədəbiyyat üzrə bu janr daha çox nəsr və romanda həyata keçib və yaranmışdır, şeirə gələndə isə keçmiş klassik şairlər daha çox astronomiya və riyaziyyat elmlərinin tutumundan şeirdə yararlanmışlar, bu gün isə ara-sıra bəzi şairlərin şeirində elmi mövzulara rast gəlirik.

İlk baxışda şeir ilə elm arasında bir qopuq və uçurum var, şeir duyğu, xəyal və düşüncələr üzrə vurğusu olduğu zaman, elm kobud və quru qanunlar üzərində qurulmuş bir sistemdir. Amma ortada çəkici və maraqlı bir ortaqlıq var: Elmi-fantastik dedikdə; fantaziya ortaq bir nöqtədir. Fantaziya və təxəyyül şeirin ən önəmli yaranış müəlliflərindəndir. Ayrıca modern ədəbiyyatın ən önəmli növlərindən olaraq elmi-fantastik janrı, çağdaş insanın düşüncə və yaşam tərzinə təsir edən qaçınılmaz faktlardan biridir.

Dünyada şeir üzrə Sayfayku (Scifaiku) adı ilə tanınan Hayku qəlibində olan şeir növü, ilk olaraq “Tom Brink” adlı bir şairin vasitəçiliyi ilə 1995-ci ildə manifesti hazırlanıb yayıldı.

Bu şeir növü Yaponiya Haykusu ilə elmi-fantastik şeirin birləşməsi nəticəsində həyata keçdi.

“Sayfayku” quruluşunu Hayku şeirindən və xəyal ölçülərini isə elm və fantaziyadan qazanır. Demək olar bu sayaq şeir, minimalistliyi Haykudan alsa da minimalizmin modern strukturları ilə tam uyğundur. “Brink”in manifestində “minimalizm, anda yaşamaq (bir anın yaranış və qeydə alınması) və humanist baxış” Sayfayku şeirinin üç təməl elementidir. Bütövlüklə bu şeirdə Illüziya sənətinin özəl yeri olaraq təmsil və metaforadan yararlanmışdır və əksər hallarda illüziya qaynağı, elmi-fantastik yaradıcılıq növləri, özəlliklə sinemadandır. Sayfayku real dünyadan fərqli bir dünyanı bənzədərkən ön görücü ədəbiyyatın (Speculative Fiction) bir budağı olaraq, mifik, apokalipsis, qorxu, hayku və elmi-fantastik janr və mövzuların sintezi olaraq bunlardan olduqca geniş şəkildə yararlanır və bu mövzuların içində: Yadplanetlilər başqa gəzəyənlərdə yaşam və uyğunluq ehtimalı, dünyanın başlanış və qurtarışı, bəşərin öz düzəltdiyi maşınlar və robotların bəşərə qələbəsi, zaman yolçuluğu, ulduzlar və nüvə döyüşü və başqa bilim və fantaziya eləcə də dünyanın gələcəyi və fobiləri ilə bağlı mövzular maraq dairəsindədir. Bu sayaq şeir, elmi terminlərdən istifadə etdiyinə görə poetiklik qazanmaq üçün (baxmayaraq yeni forma və fəzaların yaranmasına alverişlidir) şairin daha artıq əmək, zövq və istedadını tələb edir.

Hayku ilə Sayfayku arasında əsas fərq bundadır ki, Hayku şeirinin ən önəmli məzmunu təbiət və fəsillərdir, ancaq Sayfayku şeirində ən önəmli məzmun fantaziya, elm, qorxu və apokalipsis və ondan ötəsində olan məzmunlardır və Haykudakı mücərrəd ifadə və bəyanın yerinə konkret bir ifadədən yararlanır...

Sayfaykunu gələcək şeiri kimi də dəyərləndirirlər, bu fikirə iki yöndən baxmaq olar; birincisi, gələcək insan, olduqca zaman məsələsi və psixi məşğələsinin izdihamlı olduğuna görə təbii olaraq minimalizmə üz gətirməlidir. İkinci isə gələcəyin necə olduğu marağında olmaq kimi insanı özəlliyə görə, eləcə də ön görücü ədəbiyyat çərçivəsində, bu şeir növünü gələcək şeiri adlandırmaqda yanılmırlar. Əlbəttə təbiidir ki, bu şeir də zaman prosesi ilə öz zatına və istəyinə dayanaraq böyük dəyişikliyə məruz qalaraq irəliləyəcəkdir. Beləliklə gələcək insanının seçdiyi şeir və ədəbiyyat çeşidi, Sayfayku sayaq bir ədəbiyyat olması ehtimalı çoxdur.

Sayfayku şeirindən örnəklər aşağıdakılardır.

Ceyms Palmer:

I.

Kvant axımı

Başqa bir dünyaya aparır məni

Bir daha səninlə birgə

Yaşayacağımız bir yerə.

II.

Oksigen cihazının çatışmazlığı

Həyat yoldaşımı məndən uzaqladıb

Daha çox ağac əkəcəyəm.

Tom Brink:

I.

Tərk edilmiş bir göy

Dələnin pəncərəsində,

Ansızın

Bir kəpənək.

II.

Nə baş verəcək

Zamanın son ruhları

Hazır zamana yol tapsalar.

Məhəmmədrza Musəvi:

“Mən ölməmişəm,

Unudulmuşam”

Sönmüş bir ulduzun iniltisi,

Qaranlıq bir günəş

Sisteminin ucqarında.

Allen Kinzberg:

Damın üstündə ay

Bağçada soxulcanlar...

Bu evi kiralayıram.

************

seeBaxış sayı:116
embedMənbə:https://www.turkustan.az
archiveBu xəbər 03 Dekabr 2024 13:00 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Rusiyanın Azərbaycana qarşı növbəti təzyiq mexanizmi

25 İyul 2025 00:06see519

Şəmkirdə 15 yaşlı qızın ehtiyatsızlığı faciə ilə nəticələndi

24 İyul 2025 01:38see233

Şörzingerin Azərbaycanca öyrəndiyi söz…

24 İyul 2025 01:29see190

Bu kuba baş məsqçi təyin olundu

23 İyul 2025 16:25see150

PA nın Vətəndaş Qəbulu Mərkəzində avqust ayı üçün qəbul cədvəli AÇIQLANDI

23 İyul 2025 18:12see147

Qurban Qurbanov: Qələbəni unudub cavab oyununa ciddi hazırlaşacağıq

24 İyul 2025 01:30see141

Uşağın smartfona erkən çıxışı psixi sağlamlıq problemlərinə gətirib çıxarır

24 İyul 2025 04:25see140

Xankəndi şəhərində “Sarı gəlin” abidəsi belə ola bilər

23 İyul 2025 17:48see139

ABŞ da qırmızı ət qiymətləri rekord həddə çatdı

23 İyul 2025 20:13see137

BYD və “Geely”də saxtakarlıq aşkarlandı Subsidiyalar bu mexanizmlə mənimsənilir

23 İyul 2025 20:07see136

Aktivlərinin həcminə görə Azərbaycan banklarının RENKİNQİ

23 İyul 2025 18:27see133

Goji berry nədir? Goji giləmeyvəsinin faydaları

24 İyul 2025 17:12see133

YPG Suriyada silahları təhvil verməyəcəyini açıqlayıb

24 İyul 2025 02:48see131

“Qarabağ”ın darmadağınla qələbəsi Video

24 İyul 2025 02:30see130

Təmiz enerji dövrünü necə sürətləndirmək olar ANALİZ

24 İyul 2025 16:58see128

Avropa və ABŞ razılaşacaqlar Ticarət gərginliyi aradan qalxacaq

24 İyul 2025 17:15see127

Bu şəhərdə 22 min abonentin qaz təchizatı dayandırılacaq

24 İyul 2025 17:01see126

Türkiyədə oxuyan bir qrup tələbə Azərbaycan universitetlərinə köçürülmə hüququndan məhrum edilib?

25 İyul 2025 01:36see122

Qız Qalasında “Vyetnam Günləri : Şərqin incə zərifliyi İçərişəhərdə FOTO

24 İyul 2025 17:07see121

“Sumqayıt” fransalı müdafiəçi transfer etdi

24 İyul 2025 06:24see116
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri