Icma.az
close
up
RU
Pıçıltılar (Ədəbi səhifə)

Pıçıltılar (Ədəbi səhifə)

Turkstan.az saytından əldə olunan məlumata görə, Icma.az məlumat yayır.

Türküstan qəzetinin Geney Azərbaycana ayırdığı səhifənin ilk sayısı.

Səhifənin koordinatoru: Əli Çağla

SAYFAYKU ŞEİRİ ÜZƏRİNƏ QISA NOT – (Məqalə)

Yazar: Zaman Paşazadə

Zaman-zaman bütün incəsənət çeşidlərinin böyük hissəsinin mövzu və məzmunu olmuş bilim, zaman iqtizası ilə yeni formalar ilə gündəmə gəlir. Elmi-fantastik janrında yaranmış kino, roman, rəssamlıq və başqa əsərləri hər zaman insanların maraq dairəsində olmuşdur. Ədəbiyyat üzrə bu janr daha çox nəsr və romanda həyata keçib və yaranmışdır, şeirə gələndə isə keçmiş klassik şairlər daha çox astronomiya və riyaziyyat elmlərinin tutumundan şeirdə yararlanmışlar, bu gün isə ara-sıra bəzi şairlərin şeirində elmi mövzulara rast gəlirik.

İlk baxışda şeir ilə elm arasında bir qopuq və uçurum var, şeir duyğu, xəyal və düşüncələr üzrə vurğusu olduğu zaman, elm kobud və quru qanunlar üzərində qurulmuş bir sistemdir. Amma ortada çəkici və maraqlı bir ortaqlıq var: Elmi-fantastik dedikdə; fantaziya ortaq bir nöqtədir. Fantaziya və təxəyyül şeirin ən önəmli yaranış müəlliflərindəndir. Ayrıca modern ədəbiyyatın ən önəmli növlərindən olaraq elmi-fantastik janrı, çağdaş insanın düşüncə və yaşam tərzinə təsir edən qaçınılmaz faktlardan biridir.

Dünyada şeir üzrə Sayfayku (Scifaiku) adı ilə tanınan Hayku qəlibində olan şeir növü, ilk olaraq “Tom Brink” adlı bir şairin vasitəçiliyi ilə 1995-ci ildə manifesti hazırlanıb yayıldı.

Bu şeir növü Yaponiya Haykusu ilə elmi-fantastik şeirin birləşməsi nəticəsində həyata keçdi.

“Sayfayku” quruluşunu Hayku şeirindən və xəyal ölçülərini isə elm və fantaziyadan qazanır. Demək olar bu sayaq şeir, minimalistliyi Haykudan alsa da minimalizmin modern strukturları ilə tam uyğundur. “Brink”in manifestində “minimalizm, anda yaşamaq (bir anın yaranış və qeydə alınması) və humanist baxış” Sayfayku şeirinin üç təməl elementidir. Bütövlüklə bu şeirdə Illüziya sənətinin özəl yeri olaraq təmsil və metaforadan yararlanmışdır və əksər hallarda illüziya qaynağı, elmi-fantastik yaradıcılıq növləri, özəlliklə sinemadandır. Sayfayku real dünyadan fərqli bir dünyanı bənzədərkən ön görücü ədəbiyyatın (Speculative Fiction) bir budağı olaraq, mifik, apokalipsis, qorxu, hayku və elmi-fantastik janr və mövzuların sintezi olaraq bunlardan olduqca geniş şəkildə yararlanır və bu mövzuların içində: Yadplanetlilər başqa gəzəyənlərdə yaşam və uyğunluq ehtimalı, dünyanın başlanış və qurtarışı, bəşərin öz düzəltdiyi maşınlar və robotların bəşərə qələbəsi, zaman yolçuluğu, ulduzlar və nüvə döyüşü və başqa bilim və fantaziya eləcə də dünyanın gələcəyi və fobiləri ilə bağlı mövzular maraq dairəsindədir. Bu sayaq şeir, elmi terminlərdən istifadə etdiyinə görə poetiklik qazanmaq üçün (baxmayaraq yeni forma və fəzaların yaranmasına alverişlidir) şairin daha artıq əmək, zövq və istedadını tələb edir.

Hayku ilə Sayfayku arasında əsas fərq bundadır ki, Hayku şeirinin ən önəmli məzmunu təbiət və fəsillərdir, ancaq Sayfayku şeirində ən önəmli məzmun fantaziya, elm, qorxu və apokalipsis və ondan ötəsində olan məzmunlardır və Haykudakı mücərrəd ifadə və bəyanın yerinə konkret bir ifadədən yararlanır...

Sayfaykunu gələcək şeiri kimi də dəyərləndirirlər, bu fikirə iki yöndən baxmaq olar; birincisi, gələcək insan, olduqca zaman məsələsi və psixi məşğələsinin izdihamlı olduğuna görə təbii olaraq minimalizmə üz gətirməlidir. İkinci isə gələcəyin necə olduğu marağında olmaq kimi insanı özəlliyə görə, eləcə də ön görücü ədəbiyyat çərçivəsində, bu şeir növünü gələcək şeiri adlandırmaqda yanılmırlar. Əlbəttə təbiidir ki, bu şeir də zaman prosesi ilə öz zatına və istəyinə dayanaraq böyük dəyişikliyə məruz qalaraq irəliləyəcəkdir. Beləliklə gələcək insanının seçdiyi şeir və ədəbiyyat çeşidi, Sayfayku sayaq bir ədəbiyyat olması ehtimalı çoxdur.

Sayfayku şeirindən örnəklər aşağıdakılardır.

Ceyms Palmer:

I.

Kvant axımı

Başqa bir dünyaya aparır məni

Bir daha səninlə birgə

Yaşayacağımız bir yerə.

II.

Oksigen cihazının çatışmazlığı

Həyat yoldaşımı məndən uzaqladıb

Daha çox ağac əkəcəyəm.

Tom Brink:

I.

Tərk edilmiş bir göy

Dələnin pəncərəsində,

Ansızın

Bir kəpənək.

II.

Nə baş verəcək

Zamanın son ruhları

Hazır zamana yol tapsalar.

Məhəmmədrza Musəvi:

“Mən ölməmişəm,

Unudulmuşam”

Sönmüş bir ulduzun iniltisi,

Qaranlıq bir günəş

Sisteminin ucqarında.

Allen Kinzberg:

Damın üstündə ay

Bağçada soxulcanlar...

Bu evi kiralayıram.

************

seeBaxış sayı:111
embedMənbə:https://www.turkustan.az
archiveBu xəbər 03 Dekabr 2024 13:00 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Avropa ölkələrinin yeraltı anbarlarında qazın həcmi 71 mlrd. kubmetri ötüb

22 İyul 2025 14:02see200

Bu saatlarda gəzinti xərçəng riskini azaldır

23 İyul 2025 01:01see149

Zəngəzur dəhlizi: İrəvan fürsəti niyə əldən verir?

23 İyul 2025 10:01see139

Qızmar Günəş altında: İşçilərdən şikayət var?

22 İyul 2025 20:37see136

İşə getməyə həvəsi olmayanları müalicə edəcəklər

22 İyul 2025 19:29see134

AMB uçot dərəcəsini azaldıb

23 İyul 2025 10:14see132

Günün qoroskopu: ruhunuz narahat ola bilər

23 İyul 2025 00:02see132

ABŞ nin də iştirakı ilə Bakıda iki ölkə arasında danışıqlar aparılacaq

23 İyul 2025 10:50see131

Şörzingerin Azərbaycanca öyrəndiyi söz…

24 İyul 2025 01:29see130

Rusiyalı məşhur reper psixiatriya xəstəxanasına yerləşdirildi

22 İyul 2025 16:09see130

Bu kuba baş məsqçi təyin olundu

23 İyul 2025 16:25see129

reklamlarla satdıqları ehtiyat hissələrinin saxtalığını ört basdır edir EKSPERT VİDEO

22 İyul 2025 19:00see128

Şəmkirdə 15 yaşlı qızın ehtiyatsızlığı faciə ilə nəticələndi

24 İyul 2025 01:38see128

İllər əvvəl Vağzalı ilə gəlin köçən azərbaycanlı məşhurlar FOTO

23 İyul 2025 00:16see126

General Motors un mənfəəti Trampın tariflərinə görə üç ayda 1 milyard dollardan çox azalıb

23 İyul 2025 03:40see125

Kürdəmirdə 8 nəfər qidadan zəhərlənib

23 İyul 2025 03:45see125

Qurban Qurbanov: Qələbəni unudub cavab oyununa ciddi hazırlaşacağıq

24 İyul 2025 01:30see121

Şimali Makedoniyada meşə yanğınları baş verib

22 İyul 2025 20:27see121

Xankəndi şəhərində “Sarı gəlin” abidəsi belə ola bilər

23 İyul 2025 17:48see119

ABŞ da qırmızı ət qiymətləri rekord həddə çatdı

23 İyul 2025 20:13see115
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri