Qafqaz dağlarından Berlinə, Reyxstaqa qədər uzanan yol

Bir neçə il əvvəl 92 yaşında dünyasını dəyişmiş İkinci Dünya müharibəsinin veteranı Şahbaz Hüseynov Yardımlının Deman kəndindən idi. Qafqazdan Berlinə qədər döyüş yolu keçmiş həmyerlimiz hələ müharibə vaxtı “Qırmızı Ulduz” ordeninə layıq görülüb. Sonra sinəsini aldığı digər çoxsaylı təltiflər bəzəyib. Onun haqqında filmlər çəkilib, kitablar yazılıb.

“Xalq qəzeti”nin Cənub bölgəsi üzrə müxbiri işlədiyim zaman Şahbaz əmi ilə mən də görüşüb, maraqlı xatirələrini dinləmişəm. Elə söhbət açmaq istədiyimiz epizodu da o danışıb.

Müharibənin sonuncu günü Reyxstaq üzərinə qələbə bayrağının rus Mixail Yeqorovla gürcü Meliton Kantariya tərəfindən sancılmasını hamımız xronikal-sənədli filmlərdə görmüşük. Müharibə tarixini yazan sovet alimləri də bunu əsas götürərək tarixi, bir növ, saxtalaşdırıblar. Halbuki, Şahbaz Hüseynovun iddiasına görə, son hücumlar zamanı öndə gedən 40-cı korpusun əlahiddə avtomat-qırıcı batalyonunun kəşfiyyatçıları ilə azərbaycanlı leytenant Mirzə Hüseynovun taqımı girib. İtkilər hesabına olsa da, onlar axıradək irəliləyiblər və Reyxstaqın gümbəzinə ilk olaraq bayraq əvəzi qırmızı parçanı məhz soydaşımız asıb. Xüsusi hazırlanmış qələbə bayrağının asılması sonra təşkil olunub.

Əlbəttə, söyləniləni sübut etmək indi son darəcə çətindir, amma düşünmək üçün əsas verən faktlardır. Stalinin öz gürcüsü Kantariya, cəbhə komandanı, marşal Jukovun öz rusu Yeqorovun tarixə “salınması”, yəqin ki, şovinist-ideoloji mülahizələrə, sovet konyukturasına görə daha məqsədəuyğun sayılıb. Çünki bu, gürcü əsilli ali baş komandanın başçılıq etdiyi rus ordusunun qələbəsi kimi dünyaya təqdim edilməli idi. Təəssüf ki, ara yerdə Qərbi Azərbaycanın Vedi mahalından olan igid leytenant Mirzə Hüseynov bada gedib. 4 il vuruşub, heç bir düşmən gülləsinə tuş gəlməyb, amma uğrunda döyüşdüyü hökumətin zabitinin gülləsinin qurbanı olub.

Onun döyüş dostu Şahbaz Hüseynovun dediklərindən: “May ayının 6-da günortadan sonra Biz Reyxstaqa ilk daxil olanda bir anlığa Mirzəni itirdim. Hara getdiyini bilmədim. Damət Verdiyev adlı döyüşçü dostum yanımda idi. Birdən o qayıtdı ki, “Şahbaz, bir sən ora bax”, – və Reyxstaqın gümbəzini göstərdi. Nə görsəm yaxşıdır? Komandirimiz Mirzə Hüseynov qırmızı bir parçanı qələbə bayrağı kimi Reyxstaqın günbəzinə sancır. Ora haradan, necə çıxmışdısa, xəbərimiz olmamışdı. O, bayrağı bərkidəndən sonra yalnız “Pobeda” sözünü deyə bildi. Sovet zabitlərindən biri Mirzə Hüseynovu güllələdi. O, əvvəlcə gümbəzin üstünə, oradan da sürüşüb yerə yıxıldı. Özümüzü ona yetirəndə artıq gec idi...

Gücümüz komandirimizi dəfn etməyə çatdı. Bir də gördük ki, hardansa Yeqorovla Kantariyanı gətirib çıxartdılar Reyxstaqın gümbəzinə, lentə aldılar, şəkillərini çəkdilər. Sonra da hər ikisinə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi. Beləliklə də, əsl həqiqət saxtalaşdırıldı”.

Şahbaz Hüseynov dostunu əsl qəhrəman kimi xarakterizə edirdi. Onun 1919-cu ildə Vedidə doğulduğunu, ucaboy, enlikürək, qara, kərpici bığlı, yaraşıqlı bir oğlan olduğunu və müharibə başlanmamışdan 2 ay əvvəl evləndiyini bildirirdi. “Olduqca etibarlı, istiqanlı, mehriban komandir idi. 30–40 dərəcə şaxtada o qədər kürək-kürəyə verib soyuqdan qorunmuşuq ki. Bir dəfə də, məndən, Daməddən soruşdu ki, ac deyilsiniz? Və cibindən bir qənd çıxardıb üç yerə böldü. Hayıf ondan...”

Yardımlıdan olan igid döyüşçü Şahbaz Hüseynov isə 1924-cü ildə bu rayonun Deman kəndində anadan olub, 1942–45-ci illərdə müharibədə iştirak edib. Uzun illər rayon Veteranlar şurasının sədri kimi gənclərin vətənpərvərlik tərbiyəsi naminə çalışıb. Yarım əsrdən çox Çayüzü kəndində əvvəl fizika-riyaziyyat müəllimi, Qarabağ hadisələri başlayandan sonra isə hərbi hazırlıq müəllimi işləyib.