Qərbin əxlaq fəlsəfəsi hüquqa, qanuna yönəldi, Şərqin əxlaqı anabacı müstəvisində qaldı: Orxan Saffari yazır...

Siyasi gedişatlar səbəbilə Azərbaycanda tez-tez əxlaqsız adlandırılan Qərb ilə əsl Qərb arasında fərqlər var. Əlbəttə, Qərb dünya siyasətinin, idarəetməsinin əsasını təşkil edir, amma bunun fonunda azərbaycanlıların Qərbə baxışı da çox qəribədir.

Qərb deyəndə azərbaycanlıların ağlına ilk növbədə lütlənən, əxlaqsız qadınlar, ana-bacısı gözünün önündə sevişən “boynuyoğun” kişilər gəlir və elə bizlərin qorxu yeri də buradır. Yəni, bizi Qərbdən uzaqlaşdıran hansısa siyasi məsələlər deyil, məhz mental kodlardır və siyasilər də bu mental kodlardan istifadə edir.

Azərbaycanda “Anti-qərb” siyasətinin formasına, intonasiyasına baxanda hər şeyi açıq-aydın görmək olur.

Yaxşı, bəs Qərb belədirmi? Əlbəttə, deyil.

Beləsi varmı? Var.

Amma bu, tamamilə başqa məsələdir.

Sözsüz, hər bir cəmiyyətin öz mental dəyərləri var və o mental dəyərlərin başqa yerlərdə qəbul edilməməsi tamamilə normaldır.

Bu mənada, heç kim azərbaycanlılara “gözüylə görməyi”, “tursux-maykada” gəzməyi də demir. Belə məsələlər zamanın, dəyişən dəyərlərin çiynində olan yükdür.

Fəqət bəşəri dəyərlər anlayışı istənilən cəmiyyətdə bəyənildi və ya bəyənilmədi olmalıdır. Üstəlik, Qərbin bizə yad olan, başqalarına yeritmək istədiyi, amma özündə olmayan siyasətləri də var. Məsələn, Qərbin müasir dünyaya təqdim etdiyi demokratiyada da problem var, digər məsələlərdə də. Üstəlik, onları əxlaqsız, dəyərsiz hesab edən adamlar, elə əslində, məhz onların da mental, öz dəyərlərinə sahib çıxan olduqlarını bilməlidir. Bütün hallarda illuziyaya qapılmamaqda fayda var.

Digər bir tərəfdən bu gün Azərbaycan və ümumi siyasətin əsasını “Avrointeqrasiya” təşkil edir.

Amma söhbət əxlaqi dəyərlərdirsə, azərbaycanlılar bir az da yanılırlar.

Qərbi bu cür təsəvvür edən azərbaycanlılar, məsələn, məhz əxlaqın fəlsəfəsinin belə ilk Qərbdə yaranmasını bilməlidirlər.

Sözsüz, bu, “Şərqdə əxlaq yox idi” demək deyil. Şərqdə İslam var idi və əxlaqı da məhz İslam öyrədirdi, hansısa əxlaq fəlsəfəsi yox. Qərbdə Din insan həyatından kənarlaşanda əxlaq meydana gəlmişdi, Şərqdə isə elə Din ilə.

Qərbdəki əxlaq fəsləfəsi mübarizəvi idi, Qərbin əxlaq fəlsəfsi hüquqa, qanuna çevrildi, Şərq isə ana-bacı müstəvisində qaldı.

Ona görə, bu gün əxlaqla bağlı düşüncələri məişət müstəvisində olan adamların bu cür düşüncələri əsassızdır.

Qərbə qarşı siyasi ritorikada həmişə bir söz də işlənilir:

“Biz Qərbin yaxşı tərəflərini götürməliyik”

Bəs yaxşı, nədir bu yaxşı tərəflər?

Əlbəttə, insan haqları, insana verilən dəyər, bəşəri münasibətlər və.s və.ilaxır.

Sadə bir misal:

Bir sıra ölkələr var, o ölkələrdə məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edərsə və bu proses zamanı heç bir qanun pozuntusu olmazsa, həmin şəxs cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmur.

Əksinə, bu, məhbusun azadlıq istəyi, dəyəri kimi ifadə olunur.

Söz yox, heç bir məhbus həbsxanadan qaça da bilmir, bu anlayış isə sadəcə dildə qalır.

Amma bunun həm də insana, onun insani hisslərinə verilən dəyər olduğunu düşünəndə adam həyəcanlanır.

Gununsesi.info