Qəzzada sülh olacaqmı? Fələstinli və israilli politoloqlardan EKSKLÜZİV

“İsraili bataqlıqdan xilas etmək üçün liderləri bir araya gətirən Qəzzadır”.

Bu sözləri Globalinfo.az-a fələstinli politoloq, Amerikanın Rutgers Universitetində Yaxın Şərq və siyasi elmlər üzrə tədqiqatçı Əbdül Həmid Siam Şarm əl-Şeyxdə keçirilən Yaxın Şərq Sülh Sammiti barədə açıqlamasında deyib.

“İsrailin baş naziri girovları güc yolu ilə azad edəcəyinə söz vermişdi, amma uğursuzluğa düçar oldu və HƏMAS hərbçilərini məğlub edəcəyini vəd etmişdi, bunu bacarmadı və Qəzzaya nəzarət edəcəyini, onun müqavimətini qırmağı vəd etmişdi, bu da uğursuz oldu. Bu sammit sübut edir ki, yer üzündə heç bir güc fələstinliləri öz torpaqlarından ayıra bilməz, heç bir güc Fələstin məsələsini qlobal gündəmdən çıxara bilməz”.

Ə.Siam bildirib ki, bölgədə real sülhün təmin edilməsi üçün Qəzza, Qərb Sahili və Şərqi Qüdsün də daxil olduğu müstəqil Fələstin dövlətinin qurulması şərtdir, yoxsa qısamüddətli atəşkəsdən sonra münaqişə yenidən başlayacaq:

“Dünya bu həqiqəti nə qədər tez dərk edərsə, bütün Yaxın Şərq və eləcə də dünya üçün bir o qədər yaxşıdır. Fələstin xalqına qanuni hüquqlarını vermədən real sülh mümkün deyil”.

İsrailli tarixçi və politoloq Avraham Şmuleviç isə sammitdə imzalanan Qəzza zolağında atəşkəslə bağlı yekun sazişin İsrail üçün müsbət nəticələrə malik olduğunu vurğulayıb:

“Birincisi, sazişdə İsrail və onun regional qonşuları arasında qarşılıqlı faydalı əlaqələrdən bəhs edilir və bunu sammitin bütün iştirakçıları, o cümlədən İraq, Türkiyə və Qətər prezidentləri imzalayıb. İsrail üçün ikinci müsbət cəhət odur ki, sammitin qərarında Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı heç nə deyilmir, əslində mövcud olmayan Fələstin xalqı haqqında heç bir işarə, hətta qeyd belə yoxdur. Və qondarma Fələstin dövlətinin müstəqilliyinin dünyada geniş şəkildə tanınmasından sonra bu, əlbəttə ki, İsrail üçün böyük nailiyyətdir. Sammit iştirakçılarının tərkibinə nəzər salsaq, Tramp ilk növbədə vətəndaşların reabilitasiyası və haqqında danışdığı möhtəşəm layihələrin həyata keçirilməsi üçün vəsait ayıra bilən dövlətləri oraya toplayıb. Bu da İsrail üçün müsbət nəticədir, çünki orada iştirak etmirdi. Amma ilk növbədə, bu, yenə də İsrail və HƏMAS-ın hərəkətlərindən asılıdır”.

A.Şmuleviç qeyd edib ki, HƏMAS-ın dağılmaq niyyətinin olmadığı əvvəldən bəlli idi:

“HƏMAS-ın dağılması onun siyasi təşkilat olaraq süqutu deməkdir. İsraili məhv etmək məqsədi HƏMAS-ın nizamnaməsində yazılıb və o dağılarsa, bu məqsəddən açıq-aşkar imtina etmiş sayılır. Aydındır ki, HƏMAS sonuna qədər müqavimət göstərəcək. Artıq təxribatlar başlayıb. Həmas yaraqlıları ilə İsrail qüvvələri arasında toqquşma olub, xəbərdarlıq atəşinə baxmayaraq, İsrail mövqelərinə yaxınlaşmağa cəhd edən bir neçə yaraqlı öldürülüb.

HƏMAS, bildiyiniz kimi, 28 girovun hamısının cəsədini qaytarmaqdan imtina edib və indiyədək yalnız dördü qaytarılıb. İsrail buna cavab olaraq müqavilənin icrasını dayandırıb. HƏMAS həm də İsraillə əməkdaşlıqda ittiham etdiyi insanların açıq şəkildə edamına başlayıb, təbii ki, heç bir məhkəmə prosesi olmadan. Bu, Qəzzada etiraz edən fələstinlilərin taleyi haqda danışan çoxsaylı hüquq müdafiəçilərini maraqlandıra biləcək məsələdir.

Qəzzada HƏMAS-ın hakimiyyətinə və yaraqlılarına qarşı çıxış edən müxtəlif klanlar arasında silahlı qarşıdurma gedir. İstənilən halda, prosesin davamı Trampın iradəsindən asılıdır. Onun HƏMAS-ın təmamilə tərksilah ediləcəyi barədə İsrailə səfəri zamanı verdiyi vədi yerinə yetirəcəyinə ümid edirik. Bu, davamlı sülh və imzalanan razılaşmanın həyata keçirilməsi üçün əsas şərtdir”.

Gülnar Səlimova
Globalinfo.az
İstanbul