Qrenlandiya Vaşinqtonun “təsir”inə keçir?

Ada Avropa Komandanlığının nəzarətindən çıxarıla bilər

Donald Trampın Ağ Evə qayıdışı ilə gündəmə gələn “Qrenlandiya məsələsi” davam etməkdədir. Qeyd edək ki, dünyanın ən böyük adası sayılan, istismar olunmayan enerji resursları ilə zəngin olan, ən əsası isə Arktika ilə Atlantik okean arasında logistik marşrut potensialına malik Qrenlandiya hər zaman ABŞ-ın regional və beynəlxalq təhlükəsizlik strategiyası üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edib. İkinci Dünya müharibəsindən bu yana adada ABŞ-ın hərbi aviasiya və raket bazası fəaliyyət göstərir. Ada bu günə qədər ABŞ-ın şimal təhlükəsizliyinin təminatında mühüm rol oynayıb - Tramp administrasiyası isə Qrenlandiyaya münasibətdə daha “fərqli” bir siyasət yürüdür.

Trampın məqsədi

Məsələ ilə bağlı Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin eksperti Sultan Zahidov “Yeni Azərbaycan” qəzetinə şərhində qeyd edib ki, Qrenlandiya ABŞ-ın Arktika strategiyasında önəmli prioritet hesab olunur. “Pentaqon Qrenlandiyadakı hərbi bazasını Avropa məsuliyyət zonasından çıxarıb şimal məsuliyyət zonasına daxil etməyi planlaşdırır. Əslinə baxanda ABŞ-ın bu addımı simvolik xarakter daşıyır. Qrenlandiya Vaşinqton üçün həm geostrateji, həm geosiyasi, həm də geoiqtisadi baxımından əhəmiyyətli region hesab olunur. Vaşinqton bu addımı ilə Qrenlandiyanın Avropanın deyil, Amerika qitəsinin bir parçası olduğunu mesajını verir. Tramp hələ birinci hakimiyyəti dövründə dəfələrlə çıxışlarında Qrenlandiyanın ABŞ-a ilhaq edilməsinin zəruriliyini vurğulamışdı. Qrenlandiya ABŞ-ın milli təhlükəsizliyinin möhkəmlənməsində önəmli bölgə kimi qiymətləndirilir. Adada ABŞ-ın hərbi mövcudluğunun gücləndirilməsi prioritet olaraq seçilib. Bu səbəbdən Vaşinqton Qrenlandiya məsələsində qəti mövqe nümayiş etdirir. Sözsüz ki, Trampın bu siyasəti Avropadakı müttəfiqləri ilə ciddi narazılıq yarada bilər. Eyni zamanda onu da qeyd edim ki, Qrenlandiya Arktikada Rusiya və Çinin təsir imkanlarını məhdudlaşdırmaq üçün ABŞ-a çox lazımdır”. 

ABŞ Komandanlığınsa...

Hazırkı ABŞ rəhbərliyi Qrenlandiyada siyasi, iqtisadi və hərbi təsir imkanlarını artırmaq üçün müəyyən tədbirlər görmək niyyətinə düşüb.  Tramp bir müddət əvvəl NBC kanalına müsahibəsində Qrenlandiya ilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirərkən adanı ABŞ-a ilhaq etmək üçün hərbi gücdən istifadə edə biləcəyini istisna etməmişdi. Ağ Evin rəhbəri bildirmişdi ki, Qrenlandiya ABŞ-a milli təhlükəsizlik məqsədləri üçün lazımdır.

İndi isə ABŞ Müdafiə Nazirliyi - Pentaqon Qrenlandiyanı Silahlı Qüvvələrin Şimal Komandanlığının məsuliyyət zonasına daxil etməyi planlaşdırır. “Politico”nun məlumatına görə, Qrenlandiya bu həftə Avropa Komandanlığının nəzarətindən çıxarıla bilər. Nəşr qeyd edir ki, bu qərar Danimarkanın və NATO-dakı ABŞ müttəfiqlərinin narazılığına səbəb ola bilər. 

Hüquqi cəhətdən...

“Bu, hüquqi cəhətdən tam mümkündür. ABŞ-ın müdafiə qurumu olan Pentaqonda vahid planlaşdırma komandanlığı var. Bu komandanlıq altı coğrafi məsuliyyət zonasına baxır. İstər şimal, istər cənub, istərsə də qərb və şərq istiqamətində görülən bütün tədbirlərə bu komandanlıq öz münasibətini bildirir. Qrenlandiyanın Pentaqonun şimal məsuliyyət zonasına daxil edilməsi beynəlxalq hüququn normalarına zidd deyil,” - deyə S.Zahidov vurğulayıb.

Yunis ABDULLAYEV