Ruzveltdən Trampa: ABŞ prezidentlərinin Səudiyyə Ərəbistanı missiyası nədən ibarətdir?

ABŞ Prezidenti Donald Tramp yaxın saatlarda Səudiyyə Ərəbistanına səfər edir. Bu səfər ABŞ-la Səudiyyə Ərəbistanı arasında uzunmüddətli əməkdaşlığın – krallığın neft hasil etdiyi, Vaşinqtonun isə təhlükəsizlik təmin etdiyi “dəmir iradəli” razılaşmanın təməlinin qoyulmasından 80 il sonraya təsadüf edir.

Səfər öncəsi “Reuters” ABŞ prezidentlərinin dünyanın ən böyük neft ixracatçısı və Vaşinqtonun əsas müttəfiqlərindən biri olan Səudiyyə Ərəbistanına səfərlərinin xronologiyasını hazırlayıb. Globalinfo.az agentliyə istinadən həmin xoronologiyanı təqdim edir:

1945 – Franklin Ruzvelt:

ABŞ Prezidenti Franklin D. Ruzvelt və Səudiyyə Ərəbistanının kral sülaləsini banisi Kral Əbdüləziz Əl Səud Süveyş kanalında lövbər salan “USS Quincy” döyüş gəmisində görüşüblər. Bu, ABŞ prezidenti ilə Səudiyyə kralı arasında ilk görüş idi. Ruzvelt ayaqlarında problem olan krala əlil arabası hədiyyə etmişdi. Kral hədiyyə üçün təşəkkür edərək onu hər gün istifadə edəcəyini və Ruzvelti minnətdarlıqla xatırlayacağını bildirmişdi. Görüş zamanı kral demişdi ki, “ərəb xalqları torpaqlarını yəhudilərə verməkdənsə, ölməyi üstün tutarlar” – bu fikir bu günə qədər aktuallığını qoruyur.

1974 – Riçard Nikson:

ABŞ Prezidenti səviyyəsində ilk rəsmi səfər Ciddə şəhərində baş tutub. Niksonun səfəri 1973-cü il ərəb-İsrail müharibəsindən sonra ABŞ-la gərginləşən münasibətləri düzəltmək məqsədi daşıyırdı. Kral Feysəl həmin dövrdə ABŞ və İsrailə dəstək verən ölkələrə qarşı neft embarqosu tətbiq etmişdi.

1978 – Cimmi Karter:

Karter Ər-Riyadda Kral Xalid ilə Fələstin dövlətinin qurulması məsələsini müzakirə edib. ABŞ bu ideyanı dəstəkləsə də, vəziyyət yerində dəyişməyib – İsrail hələ də mübahisəli əraziləri nəzarətdə saxlayır.

1990 və 1992 – Corc H.V. Buş:

İraqın Küveyti işğalından sonra ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı daha da yaxınlaşıb. Krallıq ABŞ qoşunlarının ərazisində yerləşdirilməsinə razılıq verib. Buş hərbçiləri ziyarət etmək üçün Dəhrana gedib, daha sonra müharibədən sonra sabitlik məsələsini müzakirə etmək üçün Kral Fahdla yenidən görüşüb.

1994 – Bill Klinton:

Klinton Kral Fahdla görüşüb. İraq məsələsi və ABŞ hərbi-sənaye kompleksinin maraqları əsas müzakirə mövzusu olub. Bir il sonra Səudiyyə Ərəbistanı “Boeing” və “McDonnell Douglas” şirkətləri ilə 6 milyard dollarlıq təyyarə müqaviləsi imzalayıb.

2008 – Corc V. Buş:

Buşun səfəri zamanı nüvə enerjisi proqramı ilə bağlı anlaşma əldə olunub. Eyni ildə İranın regional təsirinə qarşı ərəb dəstəyini toplamaq üçün krallığa ikinci səfərini də edib.

2009, 2014, 2015, 2016 – Barak Obama:

Obama iki dəfə Kral Abdullah, iki dəfə isə Kral Salmanla görüşüb. İranla nüvə sazişi səbəbindən münasibətlər gərginləşmişdi. Körfəz ölkələri İranı təhlükə kimi görsələr də, Tehran nüvə proqramının dinc məqsədlər üçün olduğunu bildirib.

2017 – Donald Tramp:

Tramp ilk səfərində möhtəşəm qarşılanıb. Ənənəvi qılınc rəqsi edib, 110 milyard dollarlıq silah sazişi imzalayıb. Kral Salmanla “parlayan kürə” üzərinə əl qoyaraq ekstremizmlə mübarizə mərkəzini açması ilə internetdə viral görüntülər yaradıb. 2018-ci ildə Cemal Kaşıkçının öldürülməsi qlobal reaksiya doğursa da, Tramp Səudiyyə ilə əlaqələri müdafiə edib.

2022 – Cozef Bayden:

Bayden seçki kampaniyasında Səudiyyə Ərəbistanını “rəzil rejim” adlandırmışdı. Onun Səudiyyəyə səfəri soyuq keçdi, Məhəmməd bin Salmanla rəsmi salamlaşma əvəzinə yalnız yumruq toqquşdurması oldu. Bu səssiz görüş və nəticəsiz səfər ABŞ üçün kifayət qədər zəif nəticələndi.

Aysel Əliyeva
Globalinfo.az