Icma.az
close
up
RU
Süni intellekt: 2000 illik qorxunc sirlər açılır FOTO

Süni intellekt: 2000 illik qorxunc sirlər açılır FOTO

Icma.az, Cebheinfo portalından verilən məlumatlara əsaslanaraq xəbər verir.

Elm adamları süni intellekt vasitəsi ilə 2000 il əvvəl Vezuvi vulkanının püskürməsi nəticəsində kömürləşmiş qədim papirus mətnlərini oxumağa çalışırlar.

"Cebheinfo.az" xəbər verir ki, 1750-ci illərdə arxeoloqlar tərəfindən aşkar edilən qədim papirus mətnləri İtaliyanın Herkulanum (Herculaneum) şəhərində, dəbdəbəli bir villanın xarabalıqları arasında tapılıb.

Bu şəhər, qonşu Pompeylə birlikdə, eramızın 79-cu ilində baş verən vulkan püskürməsi nəticəsində məhv olmuşdu.

Herkulanumun villalarından birində yerləşən qədim kitabxana, “Papiruslar villası” insanlığın keçmiş düşüncə tərzini anlamaqda əvəzsiz rol oynaya bilər.

Hazırda qədim papirus mətnlərinin oxumasında bir problem var. Belə ki, bu papiruslar şokolad batonuna bənzəyən kiçik, bükülmüş rulonlardır və onları açmaq mümkün deyil.

Vezuvi vulkanının külü onları mühafizə etsə də, onları açmağa çalışdıqda parçalanırlar. Son 250 ildə elm adamları bu papirusları oxumağın yollarını tapmağa çalışıblar.

Əsasən Neapol Milli Kitabxanasında saxlanılan yüzlərlə papirusun məzmununu açmaq üçün 2023-cü ildə “Vesuvius Challenge” adlı yarış təşkil edilib.

Bu müsabiqəyə texnologiya şirkətlərinin rəhbərləri sponsorluq edib və məqsəd süni intellekt, kompüter qrafikası vasitəsilə papirusları oxumaq olub.

Bu həftə isə tədqiqatçılar “tarixi irəliləyiş” əldə edildiyini bildiriblər. 

Oksford Universitetinin Bödliyan Kitabxanasında saxlanılan üç papirusdan birinin ilk dəfə daxildən görüntüləndiyi açıqlanıb.

Kentukki Universitetindən kompüter elmləri mütəxəssisi və “Vesuvius Challenge” layihəsinin həmtəsisçisi Brent Silsin sözlərinə görə, tədqiqatçılar əldə edilən nəticələrdən çox həyəcanlıdırlar. 

O bildirir ki, bu skan edilmiş papirus indiyə qədər oxuna bilən ən böyük mətn hissələrini ehtiva edir.

Papirus “Diamond Light Source” adlı bir laboratoriyada, Harvell şəhərindəki hissəcik sürətləndirici (sinqrotron) vasitəsilə rentgen şüaları ilə skan edilib.

Süni intellekt isə bu görüntüləri analiz edərək mətnin yerləşdiyi yerləri tapıb, onların oxunaqlığını artırıb. Bu üsul sayəsində papirusun üçölçülü modeli yaradılıb və mütəxəssislər onu virtual şəkildə açmağa nail olublar.

Ancaq süni intellekt hələlik məhdudiyyətlərə malikdir. Oxunan hissələr hələlik çox azdır. Tədqiqatçılar mətnin içində “ikrah” mənasını verən qədim yunan sözünü tapıblar.

Araşdırmaçılar bütün mətnin oxunmasını təmin etmək üçün daha çox mütəxəssisin bu layihəyə qoşulmasını istəyirlər.

Bodliyan Muzeyinin yunan kolleksiyalarının kuratoru Peter Tot bu işin hələ uzun bir yolun başlanğıcı olduğunu qeyd edib. 

O bildirib ki, daha yaxşı görüntülərə ehtiyac var, lakin elm adamları inamla daha da irəliləyəcəklərinə əmindirlər.

Tot ümid edir ki, bu texnologiya daha da inkişaf etdirilərsə, papirusları fiziki olaraq bir yerdən başqa yerə daşımağa ehtiyac qalmayacaq. 

Onun sözlərinə görə, Neapol Milli Kitabxanasında daha 1000-ə yaxın oxunmamış papirus var.

Beləliklə, süni intellekt və insan biliyinin gücü sayəsində, Vezuvi vulkanının altından qalan qədim dünyaya işıq salınır.

Səbinə Uğur
"Cebheinfo.az"

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:69
embedMənbə:https://cebheinfo.az
archiveBu xəbər 06 Fevral 2025 15:26 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see232

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see221

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see211

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see170

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see166

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see158

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see156

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see145

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see144

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see137

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see136

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see135

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see134

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see133

Prezident ailəsi Vatikan bağlarında Fotolar Video

18 Oktyabr 2025 04:14see132

Dabaq xəstəliyi Qaxda da təsərrüfat sahiblərini çıxılmaz vəziyyətə saldı

18 Oktyabr 2025 01:37see131

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see128

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see126

Almaniya XİN rəhbəri: “Eurofighter”lərin Türkiyəyə göndərilməsinə müsbət baxırıq

18 Oktyabr 2025 06:28see122

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see119
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri