Sürətli, sərt və məmnuniyyətlə İki ölkəyə eyni anda müharibə hədəsi

Dubravski: “Donald Trampın Venesuelaya hərbi təzyiq üçün üç ssenarisi var”

ABŞ Prezidenti Donald Tramp Nigeriya və Venesuelaya hücum etməklə hədələyir. O artıq Hərbi Departamentə quru və hava əməliyyatları üçün planlar hazırlamağı tapşırıb. Bu arada, beynəlxalq sulardakı Amerika gəmiləri "narkotik və terrorçular" daşımaqda şübhəli bilinən gəmilərə xəbərdarlıq etmədən hücum etməyə başlayıb. Eyni zamanda, dövlət başçısının özü də ABŞ-ın "artıq müharibələrdə iştirak etmək" və ya "zorla demokratiyanı tətbiq etmək" istəmədiyini iddia etməyə davam edir. “Lenta.ru” Vaşinqtonun sülh ritorikasını dəniz qanunlarının pozulması ilə necə birləşdirdiyini, müttəfiqlərinin bu siyasət barədə nə düşündüyünü və tammiqyaslı işğalın perspektivlərinin nə qədər real olduğunu araşdırıb. AYNA.AZ araşdırmanı istinadla təqdim edir:

Təcridçi sülhməramlı obrazı uzun müddət Donald Trampın siyasi strategiyasının əsas elementi olub. Həm prezident seçkiləri zamanı, həm də qələbəsindən sonra respublikaçı ardıcıl olaraq Amerika ordusunun onilliklər boyu mənasız şəkildə "siyasi çəkişmələrdə" iştirak etdiyini və ölkənin şübhəli qlobal ambisiyalar naminə milli maraqlardan imtina etdiyini iddia edirdi.

"Əsgərlərimiz bizimlə heç bir əlaqəsi olmayan ölkələrə səlib yürüşlərinə göndərildi. Bu, bitdi. Bilirsiniz ki, hər şey bitdi", - deyə o bu ilin may ayında bildirib.

Ağ Evin bu məsələ ilə bağlı rəsmi mövqeyi çox aydın şəkildə ifadə edilib: “ABŞ Silahlı Qüvvələrinin missiyası silah gücü ilə dünyada demokratiyanı qəbul etdirmək deyil. Onların missiyası istənilən vaxt, istənilən yerdə istənilən düşmənə hakim olmaq və Amerikaya qarşı istənilən təhlükəni məhv etməkdir”.

ABŞ-ın maraqlarına birbaşa təsir etməyən beynəlxalq münaqişələri həll etmək cəhdləri də bu xarici siyasətin məntiqinə uyğundur. Lakin hakimiyyətə qayıtmasından bir il keçməmiş Amerika liderinin ritorikası yenidən dəyişib.

5 sentyabrda Prezident ABŞ Müdafiə Nazirliyinin adının Müharibə Nazirliyi adlandırılması barədə sərəncam imzalayıb. Qərarını əsaslandıraraq, bunun ABŞ-a pislik arzulayan hər kəsə yönəlmiş "qələbə və güc" siqnalı olduğunu bildirib.

İndi isə o narkotik qaçaqmalçılığı, beynəlxalq terrorizm və ya dini təqiblərlə əlaqəli dövlətlərə qarşı hərbi güc tətbiq etməyə hazır olduğunu bəyan edir.

Karib dənizində ABŞ-ın uzun müddətdir düşməni olan Venesuela müdaxilə üçün potensial hədəflər siyahısında birinci olub. Sentyabrın əvvəlində Trampın Prezident Nikolas Maduronu narkotik qaçaqmalçılığı və transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığı himayə etməkdə açıq şəkildə ittiham etməsi ilə Vaşinqton və Karakas arasındakı münasibətlər kəskin şəkildə pisləşib.

Vaşinqton əvvəllər - 2019-cu ildə ölkədə siyasi böhranın baş verməsi və qısa müddətli ikili hakimiyyət strukturuna gətirib çıxarmasından bəri Maduronun legitimliyini rəsmi olaraq tanımamışdı.

İndi ABŞ Prezidentinin sözlərinə görə, ABŞ kəşfiyyat orqanları Venesuelalı siyasətçinin və onun yaxın çevrəsinin “Tren de Araqua” və “Cartel of the Suns” cinayətkar qruplarının üzvləri olduğunu öyrəniblər. Bu ittihamlar təsdiqlənməyib.

“Düşünürəm ki, biz sadəcə ölkəmizə narkotik gətirən insanları öldürəcəyik. Növbəti hava hücumlarından sonra quru əməliyyatlarıdır”, Tramp qeyd edib.

12 noyabr tarixinə olan məlumata görə, “USS Gerald R. Ford” təyyarədaşıyan gəmisinin rəhbərlik etdiyi ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin zərbə qrupu Venesuela ərazi suları yaxınlığında yerləşdirilib. Bundan əlavə, sentyabrın əvvəlindən bəri ərazidə səkkiz hərbi gəmi, bir nüvə sualtı qayığı və F-35 qırıcı təyyarələri də patrul xidməti göstərir.

Nigeriya Donald Trampın ordu göndərməklə hədələdiyi ikinci ölkədir. Formal olaraq dünyəvi hökumət tərəfindən idarə olunan əkinçilik və maldarlıq icmaları arasında qarşıdurmalar on ildən çoxdur ki, davam edir. Birincisi, adətən ölkənin cənub bölgələrinin sakinləri xristianlardır. İkincisi, şimal bölgələrinin sakinləri müsəlmanlardır. Nigeriyanın şimalında hələ də hökumətin hücuma məruz qaldığı ərazilər var. Ora Yaxın Şərqdəki terrorçu İŞİD-ə “sədaqət andı” içən “Boko Haram” kimi beynəlxalq terrorçu qrupların nəzarət etdiyi ərazilər. Bu ərazilər ölümlərin əksəriyyətini təşkil edir - hər il minlərlə xristian.

31 oktyabrda Tramp administrasiyası Afrika respublikası hökumətini bu qətllərə kömək etməkdə günahlandırdı. O Nigeriyanı dini azadlığın pozulmasına görə "xüsusi narahatlıq" doğuran ölkələr siyahısına əlavə etdi. Senator Ted Kruzun sözlərinə görə, radikal qruplar 2009-cu ildən bəri orada təxminən 50 min xristianı öldürüblər.

"Əgər Nigeriya hökuməti xristianların öldürülməsinə icazə verməyə davam edərsə, ABŞ bu dəhşətli vəhşilikləri törədən terrorçuları tamamilə məhv etmək üçün tam silahlanmış şəkildə bu rüsvay olmuş ölkəyə daxil ola bilər", Donald Tramp bir neçə gün sonra sosial media hesabı “TruthSocial”da yazıb.

Nigeriya Prezidenti Bola Tinubu digər rəsmilərlə birlikdə, Trampın ittihamlarını rədd edib. Onlar iddia edirlər ki, vəziyyət ölkənin on illərdir fəal şəkildə mübarizə apardığı terrorçu qrupların özbaşına hərəkətlərinin nəticəsidir. Lakin bu arqumentlər Trampı qane etmədi. Elə həmin gün o Pentaqona ölkə ilə bağlı xüsusi əməliyyat planları hazırlamağı əmr etdi. Müdafiə naziri Pit Heqset bu ideyanı həvəslə dəstəklədi.

“Ya Nigeriya hökuməti xristianları qoruyacaq, ya da bu dəhşətli vəhşilikləri törədən terrorçularını məhv edəcəyik”, Heqset bəyan etdi.

Hərbi təhdidlərdən onların praktik tətbiqinə keçid çox gözlənilmədi. Sentyabrın əvvəlindən bəri ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmiləri narkotik daşımaqda şübhəli bilinən gəmilərə və ya terror təşkilatlarının üzvlərinə müntəzəm olaraq hücum etməyə başlayıb.

Bütün bu hadisələr yalnız ABŞ yurisdiksiyasından kənarda, beynəlxalq sularda baş verir. Hədəflər adətən sürətli qayıqlardır. Lakin bəzən ABŞ ordusu daha maraqlı hədəflərlə qarşılaşır. Məsələn, 19 oktyabrda Donald Tramp Karib dənizində fentanil və digər narkotiklərlə yüklənmiş "nəhəng sualtı qayıq"ın məhv edildiyini açıqladı. Lakin qanunsuz maddələrin daşınmasına dair heç bir dəlil təqdim edilmədi və bu da rəsmi versiyanı şübhə altına aldı.

“ABŞ-a doğru gedən nəhəng narkotik qaçaqmalçılığı sualtı qayığını məhv etmək mənim üçün böyük şərəf idi. Əgər həmin sualtı qayığın dənizə düşməsinə icazə versəydim, ən azı 25.000 amerikalı ölmüş olardı”, Tramp bəyan etdi.

Həm Sakit Okeanda, həm də Karib dənizində gəmilərə hücum edilir. İddia olunur ki, bu cür əməliyyatlarda heç bir Amerika hərbçisi həlak olmayıb. Pit Heqsetin sözlərinə görə, narkotik daşımaqda şübhəli bilinən gəmilərə Amerika hücumlarında 70 nəfər həlak olub.

Bundan əlavə, bu əməliyyatlardan birində ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri hətta məhbusları ələ keçirməyi bacarıb. 17 oktyabrda dəniz piyadaları iki sürətli qayıq heyəti üzvünü sudan çıxararaq gəmiyə gətiriblər.

Jurnalistlərin sağ qalanlar barədə sualına ABŞ dövlət katibi Marko Rubio belə cavab verib: "Bunlar terrorçulardır, gəlin açıq olaq".

Tramp məhbusların tezliklə Ekvador və Kolumbiyaya qaytarılacağına söz verir. Bu ölkələrin hakimiyyəti artıq həmvətənlərini saxlayıb məhkəməyə verəcəklərinə söz verib.

Lakin hamı Trampın bu əməliyyatlarla bağlı nikbinliyini bölüşmür. Ağ Evin qınaqları həm Konqresdə, həm də yaxın xarici siyasət müttəfiqləri tərəfindən səsləndirilir.

11 noyabrda Böyük Britaniyanın Karib dənizində narkotik qaçaqmalçılığında şübhəli bilinən gəmilər haqqında ABŞ ilə kəşfiyyat məlumatlarını sakitcə paylaşmağı dayandırdığı bildirildi. CNN-in məlumatına görə, London ABŞ-ın zərbələrində "şərik olmaq istəmir" və onları qanunsuz hesab edir.

Böyük Britaniyanın qərarı ən yaxın müttəfiqi və kəşfiyyat paylaşma tərəfdaşı ilə əhəmiyyətli bir fasiləni göstərir və Latın Amerikasında ABŞ hərbi kampaniyasının qanuniliyinə artan şübhələri sübut edir.

Kolumbiya Prezidenti Qustavo Petro da tezliklə oxşar bir qərar verdi. O ABŞ-ın Karib dənizindəki əməliyyatlarını "absurd və qanunsuz" elan etdi: "Bu hərəkətlər bir-biri ilə əlaqəsizdir və Latın Amerikası xalqlarının hüquqlarını pozur".

Dövlət başçısı yazıb ki, "bütün səviyyələrdə ictimai təhlükəsizlik kəşfiyyatına məlumat ötürülməsini və Amerika strukturları ilə digər qarşılıqlı əlaqə formalarını dayandırmaq əmri verilib".

Rusiya “Dubravski” Məsləhət Agentliyinin rəhbəri və Amerika üzrə ekspert Pavel Dubravskinin sözlərinə görə, Trampın Venesuelaya mümkün müdaxilə ilə bağlı hazırkı mövqeyi Prezidentin sülhməramlı imicindən imtina etmək və ya xarici siyasətini kökündən dəyişdirmək qərarına gəldiyi anlamına gəlmir.

Analitik bildirib ki, respublikaçının açıqlamaları daha taktiki xarakter daşıyır və diplomatik təzyiq vasitəsi kimi xidmət edir: “Bu yanaşma ABŞ administrasiyasına uzaq münaqişələrə müdaxilə etməmək kimi əsas seçki tezisindən imtina etmədən ABŞ-a birbaşa təsir edən təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı sərt siyasət yürütməyə imkan verir. Tramp realist xarici siyasətin tərəfdarıdır. O heç vaxt milli maraqların təmin edilməsi üçün bir vasitə kimi hərbi əməliyyatları rədd etməyib. O sülhməramlı rolunu güc yolu ilə sülhün bərqərar edilməsi kimi başa düşür. Bundan əlavə, o Venesuelanın siyasətinin ABŞ təhlükəsizliyini təhdid etdiyinə səmimi qəlbdən inanır".

“Lakin həmişə yadda saxlamaq lazımdır ki, bunun arxasında Trampı maraqlandıran iqtisadi əsas var. Bu halda söhbət Venesuela neftindən gedir”, Dubravski qeyd edib.

Eyni zamanda, ekspert vurğulayıb ki, Trampın hazırda Venesuelaya qarşı qoşun yerləşdirmək üçün rəsmi hüquqi əsası yoxdur: “ABŞ qanunvericiliyinə görə, hərbi əməliyyatlara başlamaq qərarı ənənəvi olaraq Konqresin səlahiyyətlərinə aiddir. Lakin Prezidentin Konqresin təsdiqi olmadan hərbi əməliyyatlara icazə verməsinə imkan verən müstəsna səlahiyyətlər mövcuddur - məsələn, 1973-cü il Müharibə Səlahiyyətləri Qətnaməsinə əsasən. Bu qanun dövlət başçısına qanunvericilik təsdiqi olmadan 60 günə qədər silahlı qüvvələr yerləşdirməyə imkan verir. Bundan əlavə, bu məhdudiyyət davamlı xronoloji dövrü deyil, döyüşdə birbaşa iştirak günlərinin ümumi sayını təmsil edir. Lakin bu cür səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi üçün hazırda heç bir ictimai şərh verməkdən çəkinən ABŞ Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi hüquqi qiymətləndirmə tələb olunur”.

"Trampın masasında əsasən üç ssenari var. Birincisi, Müharibə Səlahiyyətləri Qətnaməsinə uyğun olaraq hərbi bazalara zərbələr endirməkdir. O ümid edir ki, bu, yerli müxalifətə ümid verəcək və onları çevriliş etməyə təhrik edəcək. İkincisi, xüsusi təyinatlı qüvvələri yerləşdirmək və məsələn, Venesuela Prezidentini qaçırmaq və ya öldürməkdir. Lakin Amerika komandanlığının əksəriyyəti bunun intihar, qeyri-real bir plan olduğuna inanır. Trampın hazırda həyata keçirdiyi üçüncü ssenari, hərbi mövcudluğunu tədricən artırmaq və Maduroya güclü təzyiq göstərmək strategiyasıdır. Son məqsəd Karakasın Amerika korporasiyalarına Venesuela neft yataqlarının işlənməsi üçün icazə verməsinə məcbur etmək ola bilər”, - analitik vurğulayıb.

Nigeriyaya gəldikdə isə, ekspert əks fikirdədir. Onun sözlərinə görə, Tramp Nigeriyada terrorçulara qarşı güc tətbiq etməklə hədələməklə daxili auditoriyaya müraciət edir: “O son aylarda dəstəyini qismən itirdiyi mühafizəkar elektoratı səfərbər etməyə çalışır. Bu, ABŞ-dakı mühafizəkar xristianlar üçün çox vacibdir. Nigeriyada həqiqətən də soyqırım baş verir və bu, illərdir davam edir. Tramp özünü xristian dünyasının müdafiəçisi kimi təqdim etməyə çalışır. O bunu qəsdən edir, çünki problemləri var. Onun reytinqləri proteksionist tariflər səbəbindən iqtisadiyyatda əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşüb".

“Başqa sözlə, bu, klassik "soyuducu və televiziya" hekayəsidir. İndi isə Tramp açıq-aydın "televiziya"ya müraciət edir. O diqqəti daxili problemlərdən xaricdə baş verənlərə yönəltməyə çalışır. Onun ən sevdiyi silah informasiya fırtınasıdır və o bundan əvvəllər də belə vəziyyətlərdə istifadə edib”, - politoloq fikrini yekunlaşdırıb.