Tarix nə vaxt olduğu kimi yazılacaq? Anar İsgəndərov

"Həm Çar Rusiyası dövründə, həm də Sovet dönəmində Bərdə faciəsi bayram kimi verildi. Bərdə yerlə-yeksan edilib, ancaq tarixdə yazılır ki, bayram olub. Tarix nədir? Tarix sərtdir. Tarix bağışlamır, tarixin bir üzü var. Tarixdə sevinc, kədər - o, ədəbiyyatındır. Deyilişi kim necə istəyir, yaratsın. Yüz illər keçəndən sonra yazılanlarla bağlı dilimizdən gələn söz ağır olmasın".

Redaktor.az xəbər verir ki, bu fikirləri Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin sədri Anar İsgəndərov "Sosial-siyasi elmlər müasir çağırışları fonunda: Beyin mərkəzləri, akademik elm və universitetlər"  mövzusunda keçirilən dəyirmi masada çıxışı zamanı qeyd edib.

Anar İsgəndərov çıxışına xanlıqlar dövründən danışaraq davam etdi:

"Sonra xanlıqlar dövrü başladı. 21 xanlıq bir dildə danışdı, bir dinə xidmət elədi, birləşə bilmədi. Hər biri dedi ki, birinci mənəm. Biri o birini əzmək üçün, həyat yoldaşını əsir götürmək üçün Rusiyadan ordu istədi. 50 nəfər, 60 nəfər, 100 nəfər rus gəldi. Bir azdan gördü ki, bu xanlıqlar onsuz da birləşə bilmir; fikirləşdi ki, elə mən birləşdirim və rus işğal etdi. 1964-cü ildə işğalın 150 illiyi ilə bağlı Azərbaycanda, Bakı şəhərində bayram keçirdik. Yəni rus, nə yaxşı ki, sən gəldin, işğal etdin. Bu işğal bununla bitmədi. Bu işğal nəyi gətirdi? Bu işğal ilk dəfə olaraq erməninin kütləvi şəkildə Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsinin bünövrəsini qoydu. Erməni yazırdı. Puşkin yazırdı: “Ey ermənilər, sizə təzə vətən tapmışıq.” Bu təzə vətən bura idi. Gəldi və yüz illər boyu da bu xalq üçün ən böyük belə müsibəti gətirdi. 1918–1920-ci illər şərəf tariximizdə zirvədir. Hansı tərəfdən baxırsınız-baxın, zirvədir".

O vurğuladı ki, coğrafi məfhum olan “Azərbaycan” ifadəsini siyasi məfhuma çevirdi və bu dövlət Azərbaycan adlandı:

"Ona qədər kim nə yazsa, kim nə desə, mübahisə eləsə də, dəyməyin, qoy desin. Bakı tarixində ilk dəfə olaraq bütün Azərbaycanın paytaxtı oldu. Parlament yarandı. Özü də necə parlament yaratdı? Bir dəfə bir avropalı gəlmişdi, çox hündürdən danışırdı, məni tanımırdı. Dedim: “Dayan. 1919-cu ildə bizdə qadın-kişi bərabərliyi, seçki olanda sən nə bilirdin bu nə deməkdir? Sən otur, mən danışım.” Bu parlamentin bütün dünya tarixi üçün nə idi? Hesablayanda gördüm paytaxt var, gerb var, himn var, ordunun bir gücü var, ancaq seçki saatı çatmır. Bu dünyanın heç birində olmayıb. Bu parlament nə etdi? Dedi ki, Azərbaycanda kimlər yaşayırsa, onlar parlamentdə təmsil olunmalıdır. Bax, bu parlament bizə bunu verdi. 23 ay yaşayan dövlət 350 ilkin imza atdı".

Təhsil komitəsinin sədri qeyd etdi ki, Fransa burjua inqilabı dörd ilə qədər davam edib, 54 ilkin qanun var, yəni imza var.

"Biz 70 il Sovet dönəmində Cavad xanı ittiham elədik. Cavad xan niyə könüllü gedib təslim olmadı? Niyə biz qaçanda, ölkəyə xəyanət edəndə tarix boyu əvvəlcə Çar Rusiyasına və sonra isə Sovet Rusiyasına qaçmışıq? Məsələnin tarix elmi üçün, tədqiqi tarixi üçün, həm də insan unutqanlığını aradan qaldırmaq üçün mən sizə verdiyim sual budur: Niyə biz Rusiyaya qaçırıq? ’90-cı illəri deyirəm. Ən xeyri görən kim oldu ki? Nəriman Nərimanov oldu. “Ucqarlarda inqilabımızın tarixi”, bədii əsərdə nə yazırdı? Siz Nərimanovun bədii əsərlərini oxumayın, “Nadir şah”ı oxumayın. O “Nadir şah” Nərimanovun ən böyük günahıdır. Mart soyqırımı ilə bağlı günahını demirəm. “Ucqarlarda inqilabımızın tarixi”ni oxuyun. Axırı nə oldu? Öldürüldü. Heydər Əliyev kimi bir dövlət başçısını, bir dövlət adamını son nəticədə Sovet dövləti necə yola saldı? Bəs nə vaxt biz ibrət götürəcəyik və tarix onda nə vaxt olduğu kimi yazılacaq?".

Aytəkin TOFİQQIZI