Təbii fəlakətlər 2024 Ötən ilin ən dəhşətli hadisələri KONKRET

Dünyamız getdikcə daha çox daşqınlar, qasırğalar, quraqlıqlar və yanğınlarla üzləşir. Bu da təbii ki, ciddi narahatlıq doğurur. Hətta təbii fəlakətlərdən uzaq olan bölgələr də indi planetin həssas guşələri ilə birlikdə əziyyət çəkir.

KONKRET.az başa çataN 2024-cü ildə planetin hansı fəlakətlərlə üzləşdiyini təqdim edir:

Yaponiyada Yeni il zəlzələsi

Bir sıra güclü təbii fəlakətlər sözün əsl mənasında 2024-cü ilin ilk günündə başladı. Yanvarın 1-də Yaponiya 1885-ci ildən bəri ən güclü zəlzələ ilə sarsıldı, 7,5 bal gücündə, Noto yarımadasının şimal hissələrinə təsir etdi. Yeni il zəlzələsi yanğınlar, torpaq sürüşmələri və sunamilər də daxil olmaqla bir sıra təbii fəlakətlərə səbəb oldu. 100-ə yaxın tikili zədələndi, 120 hektar ərazi su altında qaldı, 23 min insan təxliyə edilməli olundu, yarımadanın 280-ə yaxın sakini həlak oldu. Noto zəlzələsinin ziyanları Yaponiya hakimiyyətinə 6 milyard dollardan çox başa gəldiyi təxmin edilir.

BƏƏ-də daşqın

Demək olar ki, heç vaxt təbii fəlakətlərin qurbanı olmayan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri 2024-cü ilin aprelində əsl daşqını yaşadı. BƏƏ ilə yanaşı, uzun sürən leysan Oman, Bəhreyn, Səudiyyə Ərəbistanı və İran ərazilərini də su basıb. BƏƏ-də 24 saat davam edən aprel leysan yağışı son 75 ilin ən güclü yağışı olub: nəticədə iki illik yağış yağıb, Dubay hava limanını su basıb, bir çox magistral və magistral yollar su altında qalıb. İqlim dəyişikliyinin səbəb olduğu görünməmiş yağışın BƏƏ-yə 850 milyon dollardan çox ziyan vurduğu təxmin edilir.

Braziliyada fəlakət

2024-cü ildə növbəti ən böyük təbii fəlakət Braziliyada baş verib. Aprel-may aylarında ölkənin cənubundakı Rio Qrande-du-Sul ştatı güclü yağışlar səbəbindən su altında qalıb. 2,4 milyon insan fəlakətli daşqınların nəticələri ilə üzləşdi. Təxminən 600 min ştat sakini evlərini tərk etmək məcburiyyətində qaldı, 169 nəfər öldü. Faciə nəticəsində 200 minə yaxın ev dağılıb, müəssisələrin 90%-nə ziyan dəyib. Mütəxəssislərin fikrincə, Braziliya üçün görünməmiş daşqın ölkənin kənd təsərrüfatı sektorunun 3,5% azalmasına səbəb olub və itkilər 15 milyard dollardan çox olub.

2024-cü il Həcc zamanı faciə

2024-cü il tarixdə ən isti il olub. İsti dalğası dünyanın hər bir bölgəsinə təsir edib və rekord yüksək temperaturla bağlı 2024-cü ilin ən faciəli hadisəsi Səudiyyə Ərəbistanında baş verib. İyunun 14-19-da Məkkəyə illik həcc ziyarəti zamanı həddindən artıq istilər səbəbindən 1301 nəfər dünyasını dəyişib. 2024-cü ilin Həcc ziyarəti tarixdə ən ölümcül hadisələrdən biri olub və ilk dəfə istidən belə sayda insanlar ölüb. Həcc ziyarəti zamanı Məkkədə temperatur demək olar ki, 52 °C-ə çatıb.

Yagi qasırğası

2024-cü ilin ən güclü qasırğa Asiyada 2024-cü il avqustun sonu – sentyabrın əvvəlində baş verib. Yagi qasırğası Çin, Filippin, Laos, Tailand, Myanma və Vyetnam kimi ölkələrə təsir edib. Bir həftədən çox davam edən qasırğa infrastrukturun dağılmasına, içməli su çatışmazlığına və sanitariya şəraitinin xeyli pisləşməsinə səbəb olub. Vyetnamda 237 minə yaxın, Çində 50 mindən çox, Filippində 12 min və Taylandda 8 min ev dağıdılıb. Təxminən 850 nəfər ölüb, ən azı 320 min nəfər məcburi köçkün vəziyyətinə düşüb. Yagi qasırğasının vurduğu maddi ziyan 16 milyard dollar qiymətləndirilir.

Elena qasırğası

Hər il silsilə təbii fəlakətlərlə üzləşən ABŞ üçün 2024-cü il də istisna deyil. 2024-cü ilin sentyabrında Amerikanın cənub-şərqini vuran Elena qasırğası 2005-ci ilin avqustunda baş verən Katrina qasırğasından sonra ən faciəli qasırğa olub. Fırtına 230-dan çox insanın həyatına son qoyub, 73 minə yaxın evə ziyan vurub, 380 min insanı təxliyə etməyə məcbur edib, 160-dan çox su və kanalizasiya sistemini sıradan çıxarıb, əmlaka və biznesə 20 milyard dollardan çox ziyan vurub.

Valensiyada daşqın

2024-cü ilin iqlim fəlakətləri təkcə çoxlu sayda qurbanlara deyil, həm də siyasi iğtişaşlara səbəb oldu. 2024-cü ilin oktyabr ayının sonu və noyabr ayının əvvəlində İspaniyanın Valensiya şəhərinə yağan güclü yağışlar ölkə tarixində görünməmiş daşqınlara səbəb oldu. Nəticədə 220-dən çox insan həlak oldu, minlərlə insan isə evlərini tərk etdi. Şəhərin infrastrukturuna, o cümlədən yollara, körpülərə, qatar stansiyalarına və relslərə ciddi ziyan dəyib. Təbii fəlakət kütləvi etirazlara səbəb olub. 130 min Valensiya sakini region rəhbərinin istefasını tələb edərək şəhərin küçələrinə çıxıb. İspaniya Bankının hesablamalarına görə, bu böyüklükdə təbii fəlakətin nəticələrinin aradan qaldırılması ölkəyə 20 milyard dollardan çox başa gələcək.

2025-ci il necə olacaq?

Yuxarıda sadalanan fəlakətlər 2024-cü ildə planeti silkələyən təbii fəlakətlərin tam siyahısı deyil. Bütün dünyada təbii fəlakətlərin statistikası üzücüdür. Meşə yanğınları, quraqlıqlar, daşqınlar və qasırğalar hər il daha dağıdıcı xarakter alır və onların nəticələrindən daha çox insan əziyyət çəkir. On milyonlarla insan aclıq astanasındadır, yüz minlərlə insan evlərini itirir, infrastruktur dağıdılır, flora və fauna tələf olur. 2024-cü ildə təbii fəlakətlərin ümumi zərəri 310 milyard dollardan çox qiymətləndirilir və yalnız 2025-ci ildə vəziyyətin yaxşılaşacağına ümid etmək olar. Təəssüf ki, ciddi iqlim dəyişikliyi yaşayan dünya onun fəsadlarına tam hazır görünmür.

Vəli Həsənoğlu,

KONKRET.az