TK Project MMC şirkətinin rəhbəri Tofiq Kərimli: Gələcək ekoloji layihələndirmədədir

Qarabağın bərpası üzrə genişmiqyaslı proqramda mühüm rol oynayan şirkətlərdən biri də "TK Project" MMC şirkətidir. 12 ildən artıqdır ki, qabaqcıl memarlıq və texnoloji həlləri özündə birləşdirən iddialı layihələr həyata keçirən şirkət enerji səmərəliliyi və davamlı inkişaf sahəsində ən son nailiyyətlərdən istifadə etməklə müasir inzibati binalar və yaşayış kompleksləri inşa edir.

"TK Project" MMC şirkətinin rəhbəri Tofiq Kərimli Oxu.Az saytına müsahibə verib. O, aktual tendensiyalarla bağlı fikirlərini bölüşüb, "sıfırdan" şəhərlərin tikintisi zamanı qarşılaşılan çətinliklərdən, Azərbaycanda tikinti sahəsinin gələcək inkişaf perspekti barədə danışıb.

- Son zamanlar Azərbaycanda layihələndirmə sahəsi sürətli inkişaf mərhələsindədir. Sizcə, bu gün layihəçilərin qarşısında hansı yeni tələblər və çağırışlar dayanır?

- Bəli, doğrudan da, Azərbaycanda layihələndirmə sahəsi son dövrlərdə ciddi inkişaf mərhələsindədir. Qarabağ iqtisadi rayonunun və ətraf ərazilərinin azad olunmasından sonra qarşımızda böyük imkanlar açıldı, amma eyni zamanda yeni çağırışlarla da üzləşdik. Bu gün layihələrə qoyulan əsas tələblər - enerji səmərəliliyi, "yaşıl" texnologiyalardan istifadə və müasir, rahat şəhər mühitinin qurulmasıdır. Dövlətin qarşıya qoyduğu əsas hədəf odur ki, Qarabağda qurulacaq yeni şəhərlər ənənəvi enerji mənbələrindən maksimum dərəcədə asılı olmadan layihələndirilsin. Bu məqsədlə biz günəş panellərinin tətbiqinə geniş yer veririk, enerjiyə qənaət edən həlləri isə artıq ilkin layihələndirmə mərhələsində nəzərə alırıq. Tikinti miqyasını nəzərə alsaq, bu heç də sadə iş deyil, amma biz daim ən optimal yolları tapmağa çalışırıq.

- Kəlbəcərdəki inzibati bina layihənizdən danışaq, bu layihədə hansı qabaqcıl mühəndis və texnoloji həllər tətbiq olunur?

- Kəlbəcərdəki inzibati bina layihəsi hazırda bizim üçün ən önəmli işlərdən biridir. Bu, ümumi tikinti sahəsi təxmini 11 000 kvadratmetr olan müasir çoxfunksiyalı kompleks olacaq. Layihədə bir sıra innovativ həllər tətbiq edirik. Binanın özü memarlıq baxımından mürəkkəbdir və biz bu layihəni həyata keçirmək üçün yeni konstruktiv həlləri tətbiq etməliyik. Havalandırma, isitmə-soyutma, yanğın təhlükəsizliyi və digər bu kimi ən müasir mühəndis sistemlərdən istifadə olunur. Eyni zamanda, biz çalışırıq ki, bina ətraf mühitə mümkün qədər uyğunlaşdırılsın: həm landşaftın xüsusiyyətləri, həm də yerli memarlıq üslubu nəzərə alınır.

- Şirkətiniz həmçinin Qubadlı rayonunda yaşayış kompleksinin layihələndirməsi ilə də məşğuldur. Yeni yaşayış massivlərini inşa edərkən hansı müasir tendensiyaları və inkişaf prinsiplərini nəzərə alırsınız? İndi nə trenddədir?

- Qubadlıda şirkətimiz ümumi tikinti sahəsi təxmini 55 000 kvadratmetr olan yaşayış kompleksini layihələndirir. Burada biz urbanistika və inkişaf sahəsində ən aktual qlobal tendensiyalara əsaslanırıq. Birincisi, "mixed-use" prinsipi, yəni bir layihə çərçivəsində yaşayış, kommersiya, sosial və rekreasiya funksiyalarının birləşməsi. İkincisi, keyfiyyətli ictimai məkanların - parkların, meydançaların, piyada zonalarının yaradılmasına xüsusi diqqət veririk. Həyət mənzilin davamı olmalı, ünsiyyət və istirahət yeri kimi nəzərdə tutulmalıdır. Üçüncüsü, mənzillər müxtəlif olmalı, fərqli kateqoriyalardan olan insanların tələblərinə cavab verməlidir. Buna görə də, biz müxtəlif sahəli və fərqli planlaşdırma tipli mənzilləri nəzərdə tuturuq. Və əlbəttə, vacib trend - enerji səmərəliliyi və ekoloji təmizliyidir. Biz enerjiyə qənaət edən texnologiyalardan istifadə edir, ekoloji təmiz materiallar tətbiq edir, tullantıların ayrı-ayrılıqda yığılması sistemini düşünürük və s.

- Bu gün bir çox ölkələr "yaşıl" tikintiyə və dayanıqlı şəhər inkişafına diqqət yetirirlər. Siz Azərbaycanda ekoloji layihələndirmənin perspektivlərini necə qiymətləndirirsiniz?

- Mən hesab edirəm ki, gələcək ekoloji layihələndirmədədir və Azərbaycan bu baxımdan istisna deyil. Biz həm dövlət tərəfindən, həm developerlərdən, həm də sakinlərdən bu istiqamətdə tələbat görürük. İnsanlar rahat, sağlam və əlverişli mühitdə yaşamaq istəyirlər. Buna görə də bütün layihələrimizi maksimum dərəcədə ekoloji təmiz etməyə çalışırıq, "yaşıl" tikinti prinsiplərini tətbiq edirik. Bu, həm bərpaolunan enerji mənbələrinin tətbiqini, həm enerji səmərəli texnologiyaların istifadəsini, həm ekoloji təmiz materiallardan istifadəni, həm də landşaftın düzgün işlənməsini, ərazilərin yaşıllaşdırılmasını əhatə edir. Əslində, Qarabağda biz gələcəyin şəhərlərini qururuq, buna görə də ekoloji həlləri ilkin mərhələdən layihələrə daxil etmək üçün bütün imkanlarımız var. Bəli, bu texnologiyalar hələ ki, daha baha başa gəlir, amma dövlət bu investisiyalara gedir, onların strateji əhəmiyyətini başa düşür. Düşünürəm ki, tezliklə ekoloji təmiz layihələndirmə Azərbaycanda sadəcə trend deyil, qaçılmaz qaydaya çevriləcək.

- Tofiq bəy, layihələrinizdə enerji səmərəliliyini artırmaq üçün hansı innovativ mühəndis və texniki həllərdən istifadə edirsiniz?

- Layihələrimizdə binaların enerji səmərəliliyini artırmaq üçün kompleks yanaşma tətbiq edirik. İlk növbədə, bu alternativ enerji mənbələrindən istifadədir. Biz elektrik enerjisi istehsalı üçün günəş panellərinin quraşdırılmasını nəzərdə tuturuq, fasadların izolyasiyası üçün müxtəlif material və texnologiyalardan istifadə edirik, həmçinin yeni mühəndis-kommunikasiya sistemləri tətbiq edirik. Bu həllərin birgə tətbiqi binanın enerji xərclənməsini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağa imkan verir. Bu isə həm ekologiya baxımından, həm də kommunal xərclərə qənaət baxımından olduqca vacibdir.

- Bu gün Qarabağda həyata keçirilən tikinti və yenidənqurma işlərində sizin şirkətiniz də iştirak edir. Belə bir layihələndirmənin özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Layihəçilər bu cür tikinti zamanı hansı əsas sınaqlardan keçirlər?

- Şəhərlərin sıfırdan layihələndirilməsi layihəçilər üçün xüsusi məsuliyyət və ciddi sınaqlardır. Burada əsas məqsəd sakinlərin bütün ehtiyaclarına cavab verən, müasir, rahat və funksional bir şəhər mühiti qurmaqdır. Eyni zamanda bu mühit davamlı, çevik və gələcək dəyişikliklərə uyğunlaşa bilən olmalıdır.

Bununla yanaşı, landşaftın, iqlim şəraitinin və mədəni mühitin xüsusiyyətlərini də nəzərə almaq vacibdir. Qarabağda biz çox dağıdılmış və infrastruktur baxımından geri qalmış ərazilərlə qarşılaşdıq - bir çox torpaqlar işğal dövründə ciddi ziyan görmüşdü. İlk növbədə, həmin ərazilərdə torpaq inventarizasiyası və rekultivasiya işləri aparılmalı, yollar, şəbəkələr və digər mühəndis-kommunikasiya infrastrukturu planlaşdırılmalı idi.

Bundan başqa, layihənin başlanğıc mərhələsində artıq yüksəksıxlıqlı yaşayış və şəhərin gələcək inkişaf potensialı nəzərə alınmalı idi. Çünki keçmiş məcburi köçkünlərin Qarabağa geri dönməsi gözlənilir. Bununla yanaşı, yüksəkkeyfiyyətli yaşayış şəraiti, yetərli yaşıllıq sahələri və ictimai məkanlar təmin olunmalıdır. Bütün bunlar kompleks yanaşma, diqqət, düşünülmüş strategiya və daha baş plan mərhələsində dəqiq hesablamalar tələb edir.

- Bu, tikinti şirkətləri üçün həqiqətən ciddi sınaqlardır. Müxtəlif sifarişçilərlə - dövlət və özəl layihələrə əsaslanan zəngin təcrübənizə əsaslanaraq, bu gün sifarişçilərin layihə seçimi zamanı tələbləri və prioritetləri necə dəyişir? Əsas diqqət nəyə yönəlir?

- Layihələndirmə sahəsində 12 illik təcrübəm ərzində sifarişçilərin tələbləri və prioritetlərinin necə dəyişdiyini aydın şəkildə görürəm. Əvvəllər əsas meyarlar layihənin dəyəri və icra sürəti idisə, indi ön plana keyfiyyət, innovasiya, enerji səmərəliliyi və ekoloji uyğunluq çıxır. Sifarişçilər gələcəyə sərmayə yatırdıqlarını anlayır, buna görə də həqiqətən müasir, texnoloji və "ağıllı" məhsul əldə etmək istəyirlər. Xüsusilə iri şirkətlər və dövlət qurumları bu mövzuda daha fəaldırlar. Onlar binanın istismar xərclərini optimallaşdıracaq, sakinlərin rahatlığını və təhlükəsizliyini təmin edəcək, ətraf mühitə mənfi təsiri minimuma endirəcək qabaqcıl texnologiyalara və həllərə sərmayə qoymağa hazırdırlar. Eyni zamanda, memarlıq estetikasına böyük önəm verilir: şəhərdə yeni görməli yerlər və cəlbedici məkanlar yaradacaq parlaq, yaddaqalan və simvolik obyektlər. Layihələr mövcud mühitə uyğun, yerli mədəniyyət və ənənələr nəzərə alınmaqla hazırlanmalıdır.

- Tofiq bəy, "TK Project" MMC şirkətiniz layihələrdə beynəlxalq keyfiyyət standartlarına ciddi əməl etməsi ilə tanınır. Bu qədər sabit yüksək keyfiyyəti necə təmin edirsiniz?

- Layihələrin yüksək keyfiyyətlə icrası bizim əsas prioritetimiz və iş prinsipimizdir. Bu məqsədlə layihələndirmənin bütün mərhələlərində dəqiq keyfiyyətə nəzarət sistemi qurmuşuq. Bütün norma və qaydalara ciddi şəkildə əməl edirik, yalnız lisenziyalı proqram təminatından və müasir avadanlıqlardan istifadə edirik. Mütəxəssislərimiz daim ixtisaslarını artırır, qabaqcıl beynəlxalq təcrübəni öyrənirlər. Hər bir layihə çoxmərhələli yoxlamadan keçir. Xüsusilə dövlət ekspertizasından keçməyə böyük önəm veririk, məhz burada layihələrin keyfiyyəti və bütün tələblərə uyğunluğu yoxlanılır. Hər zaman qabaqlayıcı yanaşma nümayiş etdirməyə çalışırıq, layihələrə ən müasir həlləri daxil edirik. Bundan əlavə, şirkət daxilində iş proseslərini səmərəli şəkildə təşkil etmişik ki, bu da bizə səhvlərdən və gecikmələrdən qaçmağa imkan verir. Ən vacib amil isə komandamızdır. Mütəxəssisləri çox diqqətlə seçirik, bizdə işini sevən və nəticəyə önəm verən əsl peşəkarlar çalışır. Əməkdaşlarımız üçün rahat və motivasiyaverici iş şəraiti yaratmağa, inkişaf imkanları təqdim etməyə çalışırıq.

- Bu gün rəqəmsal texnologiyalar layihələndirmə prosesinə sürətlə daxil olur. Onlar mühəndis-layihəçilərin işini necə dəyişir və hansı yeni imkanlar açır?

- Rəqəmsallaşma dizaynerlərin işini kökündən dəyişdirir və böyük imkanlar açır. İndi bütün layihələr informasiya modelləşdirmə texnologiyalarından (BIM) istifadə etməklə həyata keçirilir. Bu, təkcə texniki rəsmləri deyil, obyektin bütün mühəndis sistemləri, konstruktiv hissələri, materialları və s. ilə tam hüquqlu rəqəmsal modelini yaratmağa imkan verir.

Belə bir model obyektin layihələndirmədən başlayaraq istismara və hətta demontaja qədər bütün həyat dövrü üzrə ətraflı məlumat təqdim edir.

BIM texnologiyası layihə həllərini öncədən hesablamağa, potensial ziddiyyət və səhvləri aradan qaldırmağa, tikinti müddətini və xərclərini optimallaşdırmağa şərait yaradır. Virtual və əlavə reallıq texnologiyalarından da fəal istifadə olunur. Onların köməyi ilə layihələrin fotorealistik vizualizasiyasını yaratmaq və müştərilər üçün virtual turlar keçirmək mümkündür.

Mövcud binaların və ərazilərin rəqəmsallaşdırılması üçün lazer skanlama texnologiyasından istifadə edirik. Bundan əlavə, generativ dizayn alqoritmlərini tətbiq edirik, bu zaman kompüter öncədən müəyyən edilmiş parametrlər əsasında planlaşdırma və fasad həllərinin optimal variantlarını özü təklif edir. Bütün bu alətlər işimizin sürətini və keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.

- Tofiq bəy, sənayedə 12 illik təcrübəyə malik bir mütəxəssis kimi, müasir layihələndirmədə hansı əsas tendensiyaları qeyd edərdiniz? Yaxın illərdə nə aktual olacaq?

- Gələcəkdə sahənin inkişafını müəyyən edəcək əsas tendensiya dayanıqlı inkişaf və davamlı şəhərlərin layihələndirilməsidir. Biz elə bir mühit yaratmalıyıq ki, o həm iqlim, həm iqtisadi, həm də sosial çağırışlara davam gətirə bilsin və dəyişikliklərə uyğunlaşa bilsin. Bu isə özündə ekoloji cəhətdən təmiz və enerji baxımından səmərəli texnologiyaların tətbiqini, bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişafını, dövri iqtisadiyyat prinsiplərinin mənimsənilməsini və ekoloji materiallardan istifadənin genişlənməsini əhatə edir.

Sosial aspekt də son dərəcə vacibdir - rahat, əlçatan və inklüziv şəhər mühitinin layihələndirilməsi mühüm rol oynayacaq.

Eyni zamanda, qabaqcıl rəqəmsal texnologiyalar əsasında hazırlanan həllər daha da aktuallaşacaq. Getdikcə daha çox layihə BIM modelləşdirmə, virtual və əlavə reallıq, süni intellekt kimi texnologiyalarla həyata keçirilir. Bu isə layihələndirmə prosesinin həm keyfiyyətini, həm də effektivliyini xeyli artırır.

Yaxın illərdə şəhərlərin inkişafı xüsusi diqqət mərkəzində olacaq. Bu, kompleks yanaşma və şəhərsalma, mühəndislik və memarlıqda ən müasir həllərin tətbiqini tələb edən genişmiqyaslı layihələrdir. Azərbaycanın burada gələcəyin şəhərlərini - həyat keyfiyyətinə dair yeni standartlar müəyyən edən urbanistik nümunələri yaratmaq üçün unikal imkanı var.

- Sizcə, Azərbaycanın layihələndirmə sahəsinin gələcəyi necə görünür? Gələn 5-10 ildə bazarı hansı əsas dəyişikliklər və sınaqlar gözləyir?

- Mən bu sahədə böyük perspektivlər görürəm. Ölkəmizdə tikinti sənayesi ciddi yüksəliş mərhələsindədir, xüsusilə də Qarabağda aparılan genişmiqyaslı bərpa işlərini nəzərə alsaq. Dövlət layihələndirmə sahəsinin inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır, rəqəmsal texnologiyaların tətbiqini təşviq edir, innovasiyalara sərmayə qoyur.

Sahənin qarşılaşacağı əsas çağırışlar yüksək keyfiyyətli layihələndirmənin təmin edilməsi və müasir dayanıqlı inkişaf tələblərinə uyğunluqla bağlı olacaq. Layihəçilər daim bilik və bacarıqlarını artırmalı, yeni alətlər və metodologiyaları mənimsəməlidirlər. Gənc kadrların cəlb olunması, istedadların inkişafı üçün münbit mühitin yaradılması da vacib olacaq.

Bununla yanaşı, bazarda rəqabətin artacağını gözləyirəm. Uğur qazanmaq üçün şirkətlər fasiləsiz şəkildə biznes proseslərini təkmilləşdirməli, qabaqcıl texnologiyaları tətbiq etməli, effektivliyi artırmalıdırlar. Normativ baza və beynəlxalq trendlərdəki dəyişikliklər diqqətlə izlənməli və uyğun olaraq daxili kompetensiyalar yenilənməlidir.

Ümumilikdə əminəm ki, düzgün yanaşma və sistemli əmək sayəsində layihələndirmə sahəsinin gələcəyi çox ümidvericidir. Azərbaycanda bu sahədə dinamik inkişaf və keyfiyyət baxımından yeni mərhələ gözlənilir. Geniş infrastruktur layihələrinin reallaşdırılması, komfortlu şəhər mühitinin qurulması və "yaşıl tikinti" modellərinin inkişafı layihələndirmə mütəxəssisləri üçün böyük imkanlar açır.