Tramp Ukraynanı niyə Ağ Evdən vurur : ABŞ ın iflası Rusiyaya yeni xilas pəncərəsi açır

Ölkə.az "Yeni Müsavat"a istinadən xəbər verir ki, ABŞ-da ölkədaxili siyasi-iqtisadi böhran dərinləşməkdə davam edir. Belə ki, Tramp administrasiyasının son davranışları və ABŞ-da kütləvi etiraz dalğası bu superdövlətdə həm siyasi-iqtisadi, həm də geopolitik sabitliyinin hazırda ciddi sınaqdan keçdiyini göstərir. Prezident Donald Trampın sosial şəbəkələrdən elan etdiyi son qərar — varlılar istisna olmaqla, bütün amerikalılara idxal tariflərindən toplanan vəsait hesabına 2000 dollarlıq ödəniş vədi Ağ Ev sahibinin siyasi-iqtisadi populizminin yeni mərhələsini ifadə edir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, prezident Donald Trampın bu qərarı ilk baxışda sosial rifah məqsədi daşısa da, əslində, onun arxasında siyasi maraqlara hesablanmış populizm dayanır. Ağ Ev sahibinin “tariflərə qarşı çıxanlar axmaqdırlar” açıqlaması ABŞ siyasətində mərkəzdənqaçma meyillərinin artdığını və siyasi-iqtisadi qərarların ideoloji və şəxsi simpatiyalara əsaslandığını göstərir. Və bu davranışlar yalnız daxili siyasi-iqtisadi mexanizmləri deyil, həm də ABŞ-ın qlobal məkandakı mövqelərini də təhdid edir.

 Məsələ ondadır ki, prezident Donald Trampın siyasəti ilk prezidentlik dövründən başlayaraq, “Amerika həmişə birinci olmalıdır” şüarı ilə xarakterizə olunur. Bu siyasət mahiyyətcə, qlobalizasiyaya qarşı yönəlmiş siyasi-iqtisadi proteksionizm və anti-establishment populizmini birləşdirir. Populizmin bu forması siyasi cəhətdən səmərəli olsa da, ABŞ-ın institusional etibarlılığını zəiflədir. Ağ Ev sahibinin son addımı — idxal tariflərindən toplanan gəlirləri sosial ödənişlərə çevirmək qərarı siyasi-iqtisadi mexanizm baxımından, qeyri-realistdir.

Çünki ABŞ-ın 37 trilyon dollarlıq milli borcunun olduğunu nəzərə aldıqda, bu siyasət daha çox siyasi rəğbət qazanmaq üçün emosional təbliğat vasitəsi kimi görünür. Digər tərəfdən, prezident Donald Trampın son vaxtlar medianı da hədəfə alması ABŞ-da informasiya sahəsinin siyasi manipulyasiya predmetinə çevrildiyini göstərir. Ağ Evin mətbuat katibi Karolayn Levittin mətbuatı “Trampın çıxışını saxtalaşdırmaqda” ittiham etməsi ABŞ-da mətbuat azadlığı və siyasi etika məsələsini yenidən gündəmə gətirib. Və bu, liberal demokratiyanın əsas sütunlarından birinin — informasiya şəffaflığının zədələnməsi deməkdir.

Maraqlıdır ki, Tramp administrasiyasının Ukraynaya ABŞ 5 milyard dollarlıq silah tədarükünü müvəqqəti dayandırması məhz ölkədaxili siyasi xaosun xarici siyasətə də birbaşa təsir göstərməsinin bariz nümunəsidir. "Axios" nəşrinin yaydığı məlumata görə, bu addım “şatdaun” səbəbindən atılıb. Yəni, ABŞ Konqresində büdcə razılaşmazlığı nəticəsində dövlət maliyyələşməsi qismən dondurulub.

 Təbii ki, bu, qətiyyən texniki bir gecikmə deyil və ABŞ-ın strateji öhdəliklərinin icrasının iflic olması deməkdir. Ukrayna və NATO üzrə müttəfiqlər üçün bu, Ağ Evin etibarlılığını sarsıdan məqamdır. Çünki ABŞ-ın öz büdcə böhranı səbəbindən Ukraynaya yardım proqramlarını dayandırması Rusiya üçün geopolitik "fürsət pəncərəsi" yaradır. Tramp administrasiyasının populist siyasi-iqtisadi prioritetləri ilə dövlətin beynəlxalq öhdəlikləri arasında yaranan bu ziddiyyət ABŞ-ın qlobal hegemonluğunun sistematik şəkildə zəiflədiyini göstərir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin Qərb mətbuatına son açıqlamasında 27 “Patriot” sisteminin alınması zərurəti və ölkənin enerji infrastrukturuna qarşı Rusiyanin zərbələri barədə dedikləri ABŞ-ın dəstəyinin azalmasından qaynaqlanan real təhlükələri üzə çıxarır. Digər tərəfdən, Avropalı liderlər, xüsusilə Polşa baş naziri Donald Tusk bu məsələdə açıq danışır. Onun fikrincə, hazırda Ukraynanın məğlub olması üçün obyektiv səbəb yoxdur. Bu, əslində, Qərbin siyasi iradəsinin və koordinasiyasının zəifləməsinə yönəlik dolayısı xəbərdarlıqdır. Donald Tuskun sözləri onu göstərir ki, Avropa üçün təhlükə yalnız Rusiyanin hərbi gücü deyil, həm də ABŞ-da ölkədaxili qeyri-sabitlik və Tramp administrasiyasının qərarsız davranışlarıdır.

 Digər tərəfdən, ABŞ-da Tramp dövrünün əsas paradoksu ondan ibarətdir ki, onun “Amerikanı yenidən nəhəng etmək” şüarı əslində, ABŞ-ın qlobal liderliyinin sistemli şəkildə zəifləməsinə gətirib çıxarır. Populizm və proteksionizm qısa müddətli siyasi dəstək yaratsa da, uzunmüddətli perspektivdə ABŞ-ın beynəlxalq nüfuzunu zədələyir. Ölkədaxilində yeni siyasi-iqtisadi düzən qurmaq cəhdləri, xaricdə isə müttəfiqlərin etimadının azalması, Ağ Evi geopolitik paradoks ilə üz-üzə qoyur. Çünki bu ziddiyyətli proses Çin, Rusiya və Qlobal Cənub ölkələrinin maraqlarına daha çox xidmət edir. Və onlar ABŞ-ın bu zəifliyindən istifadə edərək, çoxqütblü beynəlxalq sistemin əsas aktorları kimi mövqelərini möhkəmləndirirlər.

Göründüyü kimi, prezident Donald Trampın iki min dollarlıq vədi, büdcə böhranı, onun mətbuatla gərgin münasibətləri və idxal tariflərinə əsaslanan iqtisadi ritorikası ABŞ-ın ölkədaxili siyasi sistemində dərin parçalanmanı və xarici siyasətində reaktivliyini biruzə verir. Bu, həm Ukrayna savaşının gələcək inkişaf istiqamətlərinə, həm NATO-nun hərbi-siyasi effektivliyinə, həm də Qərbin qlobal strateji birliyinə mənfi təsir göstərir. Və əgər, ABŞ öz ölkədaxili populist impulslarını cilovlaya bilməzsə, onda prezident Donald Trampın vəd etdiyi “nəhənglik” ABŞ-ın qlobal zəifliyi ilə əvəz olunacaq.