Ukrayna və ABŞ üçün yeni mərhələ: Nadir metalların birgə işlənməsinə dair saziş tərəflərə nə qazandıracaq?

Kiyev, 2 may, AZƏRTAC

Bu ilin fevral ayından müzakirə olunan Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) və Ukrayna arasında nadir metalların birgə işlənməsinə dair saziş nəhayət ki, imzalandı. Hazırda əsas maraq doğuran məsələ isə sənədin bu ölkələrə gətirəcəyi dividentlərlə bağlıdır.

İndi bu məsələ ətrafında fərqli fikirlər mövcuddur. Ukrayna rəsmiləri sazişdə hər iki ölkənin maraqlarının bərabər şəkildə qorunduğunu açıqlayırlar. Ukraynanın Baş naziri Denis Şmıqal bildirib ki, ABŞ-la birlikdə İnvestisiyaların Bərpası Fondu yaradılacaq. Bu Fond 50/50 prinsipi əsasında fəaliyyət göstərəcək. Ukrayna dövləti təbii sərvətlərə tam nəzarəti özündə saxlayır. Üstəlik, saziş ölkənin Avropaya inteqrasiyasını yavaşlatmamalıdır. Bundan başqa, sənəddə Ukrayna üçün heç bir borc öhdəliyi nəzərdə tutulmur.

Ukraynadan olan analitiklər isə hesab edirlər ki, saziş rəsmi Kiyevin təhlükəsizliyi baxımdan da önəmlidir. Ukraynalı siyasi ekspert İvan Us AZƏRTAC-a açıqlamasında bildirib ki, bu sənəd həm Amerika, həm də Ukraynanın gələcəyi üçün olduqca əhəmiyyətlidir. “Bir neçə ayın əsas mövzusu Ukrayna ilə ABŞ arasında nadir mineral ehtiyatların birgə işlənməsinə dair sazişin imzalanmasına aydınlığın gətirilməsi idi. Sözsüz ki, fevralın sonunda Ağ Evin Oval kabinetində Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə ABŞ Prezidenti Donald Tramp və Vitse-prezident Vens arasında yaranan qalmaqaldan sonra bu məsələyə nöqtə qoyulduğunu düşünənlər az olmadı. Amma burada məsələyə nöqtə qoyulmadı, Amerika tərəfindən Ukraynaya böyük təzyiq var idi. ABŞ sazişin tezliklə bağlanmasını, Ukrayna isə Qələbə Planının tərkib hissəsi olan nadir mineral ehtiyatların birgə işlənməsinə dair müddəaların dərindən işlənməsini istəyirdi. Hələ o zaman Kiyev bu razılaşma çərçivəsində Amerikanın Ukraynaya hərbi yardımları davam etdirməsinin vacibliyini bildirirdi. Uzun sürən müzakirələrdən sonra Ukrayna bu sazişi imzaladı. Sənəddə Ukrayna üçün əhəmiyyətli olan bir neçə məsələ var. Bunlardan birincisi, köhnə tarixlə Ukraynanın Amerikaya borcunun olmamasının qeyd edilməsidir. İkincisi, bu saziş Ukraynanın Avropaya inteqrasiyasını məhdudlaşdırmayacaq. Üçüncüsü, sənədin sonradan parlamentdə ratifikasiyasıdır. Hazırda sazişin texniki tərəfləri üzərində iş davam etdirilir”, - deyə ekspert vurğulayıb.

İvan Usun fikrincə, artıq Amerika tərəfi sazişdən irəli gələn bəzi addımları atmağa başlayıb. Buna Tramp Administrasiyasının Ukraynaya növbəti hərbi yardımın ayrılmasına dair verdiyi göstərişi misal göstərmək olar. “Sazişin ilk nəticəsi var. Tramp Ukraynaya ABŞ-ın 50 milyon dollar həcmində silah satmasına razılıq verib. Kimlərsə, bu məbləğin əvvəlki hərbi yardım fonunda az olduğunu düşünür. Ancaq unutmaq olmaz ki, Trampın andiçmə mərasimindən sonra Birləşmiş Ştatların Ukraynaya heç bir hərbi yardımı olmamışdı. Artıq buzlar əriyib, proses başlanıb. İndi hər şey prosesin davamından asılıdır. Ukrayna üçün müharibə dönəmində Amerikanın yardımları vacibdir. O ki qaldı nadir mineral ehtiyatların işlənməsinə, bunlarla məşğul olmaq üçün ölkədə müharibə bitməlidir. Ukrayna öz ərazilərinə nəzarət etməlidir”, - deyə ukraynalı ekspert diqqətə çatdırıb.

Sazişi Ukrayna tərəfdən imzalayan Baş nazirin müavini, iqtisadiyyat naziri Yuliya Sviridirenko isə bildirib ki, fondun ilk 10 ilinin mənfəəti və daxilolmaları bölüşdürülməyəcək. Lakin Ukraynaya yeni layihələr və ya bərpa üçün sərmayə qoyula bilər. Bu şərtlər əlavə olaraq müzakirə ediləcək.

Emil Hüseynli

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Kiyev