Ümid var, amma İran parçalanmayacaq Kənan Həmzəoğlu yazır

İyunun 13-də İsrail İranın hərbi və nüvə rəhbərliyinə qarşı genişmiqyaslı əməliyyata başladı. Nəticədə İranın Baş Qərargah rəisi, SEPAH komandanları və nüvə alimləri öldürüldü.

Bu strateji zərbələr, İran rejiminin hərbi koordinasiya və nüvə inkişaf gücünü ciddi şəkildə zəiflətdi. Lakin hücumların təkcə hərbi nəticələri deyil, eyni zamanda sosial baxımından doğura biləcəyi nəticələri də gözardı etmək olmaz.

İsrailin hücumları zamanı Azərbaycan şəhərlərinin, o cümlədən Təbrizin də hədəfə alınması Cənubi Azərbaycan türklərinin vəziyyətini ön plana çıxardı. Artıq indidən həm Təbrizdə, həm də Bakıda Cənubi Azərbaycanın müstəqilliyi ilə bağlı ümid tumurcuqları cücərir. Bu, yaxşı haldır, lakin nəticənin gözlənilən kimi olacağı böyük bir sual altındadır. Hazırkı durumda bu, sadəcə mümkün deyil. Qəribəsi odur ki, bəzi ictimai fəallar və siyasi şərhçilər də sadəlövhcəsinə bu ümidlərə inanır.

Lakin reallıq başqadır. Reallıq budur ki, ABŞ və Qərb dövlətləri üçün İranın zəifləməsi prioritetdir, amma parçalanması və bölünməsi arzuolunan deyil. Bunun əsas səbəbi Yaxın Şərqdə strateji sabitliyin pozulması riskidir. İranın dağılması regionda xaos yaradaraq neft və enerji bazarlarında kəskin dalğalanmalara səbəb ola bilər, bu isə qlobal iqtisadiyyat üçün təhlükəlidir. Həmçinin, İranın parçalanması bölgədə Türkiyə, Rusiya və Çinin nüfuzunun artmasına yol aça bilər ki, bu da Qərbin maraqlarına ziddir.

Eyni zamanda, separatizmin güclənməsi regiondakı digər çoxmillətli dövlətlər üçün də təhdid yarada bilər. ABŞ İraq və Əfqanıstan təcrübəsindən dərs alaraq bilir ki, rejimin tam süqutu nəzarətsiz güclərin ortaya çıxmasına və uzunmüddətli xaosa səbəb olur. Bu baxımdan Qərbin məqsədi İranın daxilində rejim dəyişikliyi həyata keçirmək, amma ölkənin bütövlüyünü qorumaqdır.

Beləliklə, həm nüvə proqramı dayandırıla bilər, həm də İran Qərbin təsir edə biləcəyi daha “praqmatik” bir rejimlə idarə olunar. Yəni, Qərbin marağı zəif, lakin parçalanmamış, idarəolunan bir İran modelidir.