ÜMT: Ötən il qeydə alınan rekord istilər buzlaqları əridib və dəniz səviyyəsini yüksəldib

BMT-nin meteoroloji qurumu çərşənbə günü bildirib ki, ifrat istixana qazı səviyyələri temperaturun 2024-cü ildə rekord həddə çatmasına, buzlaqların və okean buzlarının əriməsinin sürətlənməsinə, dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə və dünyanı əsas istiləşmə həddinə yaxınlaşdırmağa səbəb olub.

Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı (ÜMT) illik iqlim hesabatında bildirib ki, orta illik orta temperatur keçən il sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,55 dərəcə Selsi yuxarı olub və əvvəlki 2023-cü il rekordunu 0,1 dərəcə Selsi üstələyib.

Ölkələr 2015-ci il Paris Sazişində temperatur artımını 1850-1900-cü illərin orta göstəricisindən 1,5 dərəcə Selsi yuxarı həddə məhdudlaşdırmağa çalışmaq barədə razılığa gəliblər. İlkin hesablamalara görə, hazırkı uzunmüddətli orta artım 1,34-1,41 dərəcə Selsi arasındadır və Paris Sazişi həddinə yaxınlaşır, lakin hələ də onu ötmür.

ÜMT-nin elmi əlaqələndiricisi və hesabatın aparıcı müəllifi Con Kennedi keçirdiyi brifinqdə deyib: “Açıq şəkildə qeyd etmək lazımdır ki, bir ilin 1,5 dərəcə Selsidən yuxarı olması Paris Sazişində qeyd olunan səviyyənin rəsmi olaraq aşıldığı anlamına gəlmir. Lakin məlumatlarda qeyri-müəyyənlik diapazonu o deməkdir ki, bunu istisna etmək olmaz”.

Hesabatda deyilir ki, keçən il qlobal temperaturun yüksəlməsinə digər amillər, o cümlədən Günəş siklindəki dəyişikliklər, kütləvi vulkan püskürməsi və soyuducu aerozolların azalması da təsir edə bilər.

Az sayda bölgədə temperaturun aşağı düşməsinə baxmayaraq, ekstremal hava şəraiti bütün dünyada fəlakət yaradıb, quraqlıqlar qida çatışmazlığına səbəb olub, daşqınlar və meşə yanğınları 800 min insanın köçməsinə gətirib çıxarıb ki, bu da rekordların başladığı 2008-ci ildən bəri ən yüksək göstəricidir.

Okean istiliyi də rekord həddə çatıb və istiləşmə tempi sürətlənir, okeanda artan CO2 konsentrasiyası da turşulaşma səviyyəsini artırır.

Hesabatda diqqətə çatdırılır ki, buzlaqlar və dəniz buzları sürətlə əriməyə davam edib və bu, öz növbəsində, dəniz səviyyəsini daha çox qaldırıb. 2015-ci ildən 2024-cü ilə qədər dəniz səviyyələri 1993-2002-ci illərdəki 2,1 millimetr ilə müqayisədə ildə orta hesabla 4,7 millimetr artıb.

Kennedi, həmçinin Arktika və Antarktika bölgələrində buzların əriməsinin uzunmüddətli təsirləri barədə xəbərdarlıq edib: “Həmin bölgələrdəki dəyişikliklər potensial olaraq okeanların ümumi dövriyyəsinə təsir göstərə bilər ki, bu da dünya iqlimini dəyişdirir. Qütblərdə baş verənlər daha geniş miqyasda yayılır”.