Uşaqları qorxutmaqla tərbiyə etmək: Yanlış yoldur! PSİXOLOQ İZAH ETDİ

"Uşaqlıqda hamımız müxtəlif ifadələrlə qarşılaşmışıq: “Yeməyini təmiz yeməsən, nişanlın çirkin olacaq”, “Axşam ağlayan uşağın göz yaşından qara daş düşər” və ya “Yerə çörək atanın əli quruyar”". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında psixoloq, psixoterapevt Orxan Şəfizadə deyib.

O bildirib ki, valideynlər bu cür ifadələri bəzən uşaqları tərbiyələndirmək, qaydalara əməl etdirmək və ya pis vərdişlərdən uzaq tutmaq üçün istifadə edirlər: "Bu metodlar psixoloji baxımdan nə dərəcədə doğrudur?

Qorxu ilə Böyüyən Uşaq: Nəticələr Nə Ola bilər?

1. Anlaşılmaz və məntiqsiz qaydalara inanmaq
Uşaq hələ məntiqi düşünməyi tam inkişaf etdirmədiyi üçün deyilən hər şeyə inanır. Onun üçün reallıq və fantaziya arasındakı sərhəd bulanıqdır. “Nişanlın çirkin olacaq” kimi bir ifadə uşağın şüurunda məntiqsiz bir qorxu yaradır. O, yeməyi sona qədər yeyib-yeməməyinin gələcəkdə həyat yoldaşı ilə necə əlaqəli olduğunu anlaya bilmir, amma bu ideya onun beynində bir "doğru" kimi qalır.

2. Özünü günahkar hiss etmək
Bu cür ifadələr uşağın üzərinə mənasız bir məsuliyyət qoyur. O, gələcək həyat yoldaşının görünüşünə görə özünü günahkar hiss edə bilər. Hətta böyüdükdə belə bu cür əsassız qorxuların qalıqları şüuraltısında qala bilər.

3. Özgüvənsizlik və qorxu hissi
Uşaqlara edilən bu tipli xəbərdarlıqlar onların psixologiyasında "Dünyada hər şeydən çəkinməliyəm" düşüncəsini formalaşdıra bilər. Qorxu ilə idarə olunan uşaq təşəbbüs göstərməkdən çəkinir, hər zaman səhv etməməyə çalışır və öz qərarlarını verməkdə çətinlik çəkir.

4. Tənqidi düşüncənin zəifləməsi
Əgər uşağa bu cür məntiqsiz ifadələr tez-tez deyilirsə, o, hər deyilənə inanmağa meyilli ola bilər. Böyüdükdə də tənqidi düşüncə vərdişi formalaşmadığı üçün manipulyasiyaya daha açıq olur.

5. Uşaqların duyğusal inkişafına zərər vurur
Psixoloqlar bildirirlər ki, qorxu və günah hissi ilə böyüyən uşaqların emosional inkişafı ləngiyir. Qorxu əsasında formalaşan tərbiyə metodları uşağın daxili azadlığını və özünü ifadə etmə bacarığını məhdudlaşdıra bilər.

Bəs Uşaqları Necə Yönləndirmək Olar?

Əsas məsələ uşağı qorxutmaq yox, ona məntiqli izahlar verməkdir. Məsələn: “Yeməyini bitir, çünki bədəninin böyüməsi üçün buna ehtiyacın var”. “Yeməyi israf etməməliyik, çünki bir çox insan yeməyə çətinliklə çatır.”

Əgər uşaq bir qaydaya əməl etmirsə, onu cəzalandırmaq və ya qorxutmaq əvəzinə, onunla empatik və anlayışlı danışmaq daha təsirli olar.

Nəticə: Qorxu ilə Tərbiyə Etmək Düzgün Yanaşma Deyil!

Uşaqları qorxutmaq, onların psixologiyasına ciddi təsir göstərən, yanlış bir tərbiyə üsuludur. Bu metodlar qısa müddətdə nəticə verə bilər, amma uzunmüddətli perspektivdə uşağın psixoloji rifahına zərər vurur. Tərbiyə qorxu və yalanlar üzərində deyil, sevgi, anlayış və məntiqli izahlar üzərində qurulmalıdır. Valideynlər və müəllimlər olaraq, övladlarımızı manipulyasiya etmədən, onları düşünən, sağlam psixologiyaya sahib fərdlər kimi yetişdirməliyik".