Vahid formanın olması müəllimlər arasında geyim üzrə sosial və iqtisadi fərqlərin görünməsini azalda bilər

Məktəbli forması ilə bağlı qərar uzun müddətdir ki, müzakirə olunur. Artıq müəllimlərin geyimindəki dəyişiklik də gündəmə gəlib.Müəllimlərin vahid forma geyinməsi vacibdirmi?Dünya praktikasında bu məsələyə yanaşma necədir?

Məsələ ilə bağlı Bizimyol.info portalına açıqlamasında Azərbaycan Maarifçilər Assosiasiyasının sədri Tofiq Sadıxov bildirib ki, vahid geyim məktəbdə həmkarlar arasında bərabərlik hissini gücləndirə bilər: “Müəllim forma geyinəndə və ya ciddi geyim qaydalarına riayət etdikdə şagirdlərdə onun müəllim olaraq məsuliyyətli, hazırlıqlı, peşəkar biri olması barədə ilk təəssürat yaranır. Bu, müəllim-şagird münasibətlərinə müsbət təsir edə bilər.

Geyimdə vahid formanın olması müəllimlər arasında geyim üzrə sosial və iqtisadi fərqlərin görünməsini azalda bilər, bəzilərinin daha bahalı geyimlərdə olması ilə yaranan fərqliliklərin diqqəti yayındırmasını zəiflədə bilər. Bu, məktəbdə həmkarlar arasında da bərabərlik hissini gücləndirə bilər. Buna görə geyim qaydaları müəyyən qədər “bərabərlik” prinsipi təmin edə bilər.

Müəllimlər məktəbdə forma geyindiyində məktəbin vizual imici güclənir, sirayətlilik, nizam-intizam hissi yaradır. Xaricdən gələnlər, valideynlər və şagirdlər məktəbi daha “ciddi” və disiplinli görürlər. Bu, məktəbin ictimai etibarına da müsbət təsir göstərə bilər.

Müəllimlərin geyim qaydalarına əməl etməsi, ümumilikdə məktəbdə qayda-intizamın və nizamın daha çox önə çəkilməsi deməkdir. Bəzən şagirdlər geyim məsələsinə çox diqqət ayırır; geyim qaydası varsa, bu tip diqqətlər azala bilər ki, diqqət dərsə keçə bilər.

Bir müəllim üçün məktəbin müəyyən geyim norması olması, məsuliyyət hissini artıraraq, müəllim olaraq özünü məktəbin üzvü kimi daha çox qəbul etməsinə, kollektivə aid olma hissinin güclənməsinə səbəb ola bilər”.

Tofiq Sadıxov

Tofiq Sadıxov qeyd edib ki, müxtəlif ölkələrdə müəllimlər üçün geyim kodeksi və ya uniforma tətbiqinə dair konkret addımlar atılıb: “Hindistanın Çandigar bölgəsində 2025-ci ildə hökumət məktəb müəllimləri üçün geyim kodeksi tətbiq edib. Qadın müəllimlərə şalvar və ya "saree", kişilərə formal köynək və şalvar geyinməsi məcburi tutulur. Məqsəd peşəkarlıq, məktəb heyətinin vahid görünüşü və məktəb mühitində intizamdır.

Pakistanın Bhakkar Universitetində universitet müəllimlərinin geyimi ilə tələbələrin öyrənmə performansı arasında əlaqə araşdırılmışdır: tələbələr geyimi daha formal olan müəllimlərə olan hörmətin, motivasiyanın və öyrənməyə yanaşmanın daha pozitiv olduğunu bildirmişlər.

Pakistanda aparılan Lahore — “Role of Teacher Attire in Shaping Student Perception” adlı bir tədqiqat göstərib ki, müəllimlərin geyimi şagirdlərdə müəllim-şagird ünsiyyətinə, öyrənmənin başa düşülməsinə və marağa təsir edir. Formal geyimlər daha çox hörmət və nüfuz hissi doğurur.

Müəllim uniforması və ya ciddi geyim qaydası əlavə xərclər gətirə bilər — geyim almaq, saxlamaq, yumaq və s. Şagirdlər və müəllimlər arasında fərdi ifadə az qala bilər; bəzi insanlara qaydalı geyim maddi və rahatlıq baxımından çətin ola bilər.

Bəzi araşdırmalar göstərir ki, uniform geyinməyin davranış, iştirak və akademik nəticələr üzərindəki təsiri məhdud və ya qarışıqdır. Məsələn; ABŞ-da aparılan bir araşdırma göstərdi ki, geyim qaydası məktəblərdə davranışı və iştirakçılığı yaxşılaşdırmır, hətta bəzi hallarda şagirdlərin məktəbdə aid olma hissi aşağı düşür.

Bangladeşdə “The Effect of Teachers’ Dress on Students’ Attitude and Students’ Learning” araşdırmasında müəllimlərin geyiminin şagirdlərin tutumuna və öyrənməsinə (path coefficient olaraq) müsbət təsir etdiyi öyrənilmişdir.

Bütün bunları ümumiləşdirsək deyə bilərəm ki müəllimlərin vahid forma və ya geyim kodeksinə malik olması təhsildə bəzi müsbət təsirlər göstərə bilər — peşəkarlıq, hörmət, məktəbin nüfuzu, müəllim-şagird münasibətlərinin yaxşılaşması kimi. Lakin bunu tətbiq edərkən yerli mədəniyyət, maliyyə şərait, məktəbin infrastrukturu, müəllimlərin və şagirdlərin rəyini və digər faktorları da nəzərə almaq vacibdir”.

Günel Həsənova, Bizimyol.info