Valideynin övladından imtina etməsi psixoloji, dini, hüquqi baxımından zərbə və travmaya səbəb olur

Bəzən uşaqların valideynləri tərəfindən atılması halları ilə qarşılaşırıq. Biri uşağını "uşaqlar evi"nə verir, biri küçələrə atır... Sanki belə də olmalıymış kimi, bəzən valideynlər öz uşaqlarından imtina edə bilirlər. Dinimizə görə, insan dünyaya gətirdiyi övladı saxlamaqda və böyütməkdə məsuldur.

İlahiyyatçı Əkrəm Həsənov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, uşaqdan imtina etmək mövzusu böyük mövzu olduğu üçün geniş izah tələb edən məsələdir: “Övladın dünyaya gəlməsinə səbəb olmusansa, bu mövzuda bir insan kimi məsuliyətin böyük olur. Ona görə də bu məsələdə geniş izaha ehtiyac var. Həm də qeyd edim ki, bu sual cəmiyyət üçün olduqca həssas və əhəmiyyətli bir mövzudur.

Övladın valideyn tərəfindən inkar edilməsi, hüquqi və mənəvi baxımdan müxtəlif müzakirələrə səbəb olur. Bu məsələni Qurani-Kərim, hədislər, İslam alimlərinin mövqeyi və dünyəvi yanaşmalar əsasında geniş şəkildə araşdıraq. Qurani-Kərimdə valideyn-övlad münasibətləri çox mühüm sayılır və övladın tərk edilməsi, ona baxmamaq, sevgidən məhrum etmək ciddi qınanır. Allah-Təala buyurur: “Ata-anaya yaxşılıq edin. Əgər onlardan biri və ya hər ikisi sənin yanında qocalarsa, onlara ‘uf’ belə demə, üstlərinə qışqırma, onlarla xoş danış.” (İsra, 17:23) Bu ayə daha çox övladın valideynə münasibətini izah etsə də, ailədaxili münasibətlərin necə olmalı olduğunu göstərir.

Eyni zamanda, Quranda valideynin də övlada qarşı mərhəmətli olması vurğulanır. “Analar öz övladlarını tam iki il əmizdirməlidir. Bu, əmizdirməni tamamlamaq istəyənlər üçündür. Atanın övladın yeməyi və geyimi üçün lazım olan məsrəfi ödəməsi vacibdir.” (Bəqərə, 2:233) Bu ayə, valideynlərin övladlarına qarşı öhdəliklərinin olduğunu bildirir. Əgər valideyn övladından imtina edərsə, bu, İslamın ruhuna zidd olur, çünki övlad valideynin məsuliyyətidir və bu məsuliyyətdən imtina etmək Allahın təyin etdiyi ailə dəyərlərinə qarşı çıxmaq deməkdir.

Hədislərdə də valideyn-övlad əlaqələrinin pozulmasının ciddi günah olduğu bildirilir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s) buyurur: “Kimin övladı varsa, ona yaxşı baxsın, onu tərk etməsin.” (İbn Məcəh, 3656) Başqa bir hədisdə isə bildirir: “Sən və malın atana məxsussan” (Əbu Davud, 3530; İbn Məcəh, 2291)”-deyən Əkrəm Həsənov qeyd edib ki, bu hədislər də göstərir ki, valideynin övladına baxmaq məsuliyyəti var və bundan imtina etmək İslam baxımından doğru deyil.

Peyğəmbərimiz (s.ə.s) ataların övladlarına qarşı haqsızlıq etməməsini və onların ehtiyaclarını ödəmələrini tövsiyə edib. Əbu Hüreyrə (r.a) rəvayət edir ki, Rəsulullah (s.ə.s) buyurub: “Öz ailəsini tərk edib gedən insan, Allahın rəhmətindən uzaq olar.” (Buxari, 893; Müslim, 2551)”.

İlahiyyatçı bildirib ki, bu hədislərdən çıxan nəticə budur ki, bir valideynin övladından imtina etməsi həm əxlaqi, həm də dini baxımdan yolverilməzdir. İslam alimləri yekdilliklə bildirirlər ki, valideynin övladından imtina etməsi haramdır və böyük günah sayılır. Əsas arqumentlər:

1. Ata və ya ana övladını tərk edərsə, onların dünyəvi və axirət məsuliyyəti azalmaz, əksinə daha böyük günaha girərlər.

2. Övladın hüquqları var və valideyn bu hüquqları pozmamalıdır.

3. Övlad atasına və ya anasına qarşı üsyan etməməlidir, hətta valideyn ondan imtina etsə belə.

Alimlər bildirirlər ki, bir valideyn övladını yetim qoyub tərk edərsə, Qiyamət günü bu əməlinin cavabını verəcəkdir.

Hüquqi baxımdan da yanaşsaq, bir valideynin övladından imtina etməsi, bir çox ölkələrdə qəbul edilmir və qanunlarla qorunan məsələdir.

Psixoloji baxımdan, övladın valideyn tərəfindən rədd edilməsi, onun psixoloji inkişafına mənfi təsir göstərir və ciddi travmalara səbəb olur.

Ateist və sekulyar yanaşmada, ailə münasibətləri fərdi seçim sayılsa da, uşağın hüquqları qorunmalıdır. İnsan istədiyi münasibətdən imtina edə bilər, lakin hüquqi və mənəvi öhdəliklərindən qaça bilməz. Əgər valideyn övladından imtina edərsə, dini baxımdan onun öhdəlikləri yenə də qalır:

1. Övladına maddi dəstək vermək valideynin borcudur.

2. Övladın tərbiyəsinə və təhsilinə töhfə verilməlidir.

3. Övlad istəsə, ona valideyn kimi münasibət bəslənməlidir.

Əgər valideyn övladından üz döndərərsə, yenə də onun duasına və bağışlanmasına ümid etməlidir, çünki ailə bağları qiyamətə qədər davam edən münasibətlərdəndir. Dini cəhətdən baxanda övladını tərk etmək böyük günahdır və haram sayılır.

Quranda: Valideynlərin övladına baxmaq borcu olduğu vurğulanır.Hədislərdə: Peyğəmbərimiz (s.ə.s) valideynin övladını qorumasını və ondan üz döndərməməsini tövsiyə edib.İslam alimlərinin fikrincə: Valideynin övladından imtina etməsi nə dini, nə də hüquqi baxımdan qəbul ediləndir.Dünyəvi və psixoloji baxımdan: Uşağın tərk edilməsi travmatik təsir yaradır və insan psixologiyasına mənfi təsir göstərir.

Öhdəliklər odur ki, valideyn sonradan övladını tanımasa belə, İslam baxımından ona dəstək olmaq və haqqını vermək borcundadır.

İradə Cəlil, Bizimyol.info