“Vezuvi”nin püskürməsi zamanı gəncin beyni şüşəyə çevrildi

Şüşə nadir hallarda təbii olaraq üzvi materiallardan əmələ gəlir. Bununla belə, 2020-ci ildə tədqiqatçılar eramızın 79-cu ildə İtaliyada Vezuvi vulkanının püskürməsi zamanı ölən bir insanın kəllə sümüyündə qara şüşəvari maddə aşkar edilib.

İndi elm adamları qurbanın ölümünə səbəb olan və donmuş beyin toxuması olduğu düşünülən unikal və sirli şüşənin əmələ gəlməsi ilə nəticələnən hadisələrin ardıcıllığını anladıqlarını deyirlər. AzPost bildirir ki, bu barədə CNN xəbər verir.

Pompey ilə birlikdə vulkan püskürməsi nəticəsində xəritədən silinən sahil qəsəbəsi Herkulaneumdan çıxarılan qalıqlar, vulkanik kül yatağının üzərində üzüstə uzanmış vəziyyətdə tapılan gənc olduğu güman edilən bir kişiyə aid idi.

Kəllə və onurğa beyni içərisində tapılan şüşə nümunələrinin yeni təhlili göstərir ki, insan bədən toxuması 510 dərəcədən yuxarı temperatura qədər qızdırılmalı və sonra sürətlə soyudulmalı idi ki, şüşə vitrifikasiya kimi tanınan prosesdə əmələ gələ bilsin.

Romadakı Roma Tre Universitetinin vulkanoloqu və Scientific Reports jurnalında dərc olunan tədqiqatın aparıcı müəllifi Guido Giordano deyir ki, mayenin şüşəyə çevrilməsi prosesi sürətli soyutma və sürətli qızdırma məsələsidir.

“Obsidian şüşəsi və ya vulkanik şüşə, lava çox tez soyuduqda, məsələn, suya dəydiyi yerdə əmələ gəlir” – deyə Giordano bildirib.

Lakin Vezuvidən püskürən və Herkulanumu basdıran sürətlə hərəkət edən vulkanik materialdan və zəhərli qazdan ibarət olan piroklastik axınlar gəncin beyin toxumasının şüşəyə çevrilməsinə səbəb ola bilməzdi. Tədqiqat bu axınların temperaturunun 465°C-dən yuxarı olmadığını bildirir. Bundan əlavə, onlar yavaş-yavaş soyuyub.

Əvəzində, sonrakı püskürmələrin müşahidələrinə əsaslanaraq, tədqiqatçılar belə nəticəyə gəldilər ki, sürətlə dağılan həddindən artıq isti kül buludları insan beyin toxumasının vitrifikasiyası üçün lazımi şərait yarada bilər. Lakin yumşaq toxumaların vitrifikasiyası üçün tələb olunan xüsusi şərtlər toplusu elmi ictimaiyyətdə bəzi şübhələr yaradıb.

Gəncin kəllə sümüyü və onurğa sütunu, ehtimal ki, beyni “tam istilik məhvindən” qoruyub, unikal üzvi şüşə parçalarının əmələ gəlməsinə şərait yaradıb.

Bu nəticələrə gəlmək üçün Giordano və onun həmkarları sistematik olaraq kəllə və onurğanın içindən götürülmüş şüşə parçalarını soyudub qızdırıblar ki, hansı dərəcədə qızdırma və sonradan soyumağa ehtiyac var. Onlar beyin toxumasının ən azı 510°C temperaturda şüşəyə çevrildiyini aşkar ediblər.

Giordano bildirib ki, Herculaneumu basdıran kül və dağıntı təbəqələrinin dibində kül buludu ilə çökmüş ola biləcək incə vulkanik kül təbəqəsi var.

İngiltərədəki Oksford Universitetinin məhkəmə antropoloqu Alexandra Morton-Hayward, yumşaq toxumaların vitrifikasiyası “inanılmaz dərəcədə çətin” olduğunu söyləyib və şüşəvari maddənin beyin toxuması olduğuna əmin olmadığını idda edib. Morton-Heyvard arxeoloqlar tərəfindən aşkar edilmiş 4405 beyin haqqında unikal məlumat arxivi hazırlayıb. O, tədqiqatda iştirak etməyib.

Onun sözlərinə görə, əsasən sudan ibarət olan üzvi toxumalar yalnız onları çox aşağı temperaturlara, sıfır dərəcə Selsidən xeyli aşağı sürətlə soyudularaq şüşəyə çevrilə bilər, bu proses dondurulmuş konservasiya kimi tanınır.

Kriyokonservasiya, buz əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün orqanların maye azotda soyudulmasını, molekulyar quruluşunu qoruyarkən onları bərk vəziyyətdə sabitləşdirməyi nəzərdə tutur.

Giordano şüşənin üzvi mənşəli olduğuna heç bir şübhə olmadığını bildirir. Əvvəlki tədqiqatlar insan beynində neyronların və zülalların qorunduğunu göstərmişdi.

“TikTok”da izləyin