Vurğunun epiqrafı, Bəxtiyarın mədhiyyləri və Borxes fərqi...

Şərif Ağayar

Səhifələrin birində xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin Səməd Vurğunla bağlı bir xatirəsini oxudum. Xəstə yatan vaxtı Bəxtiyar müəllim ona “Ana dilim” adlı yeni yazdığı şeirini göstərir, deyir, çap eləmirlər. Səməd Vurğun şeiri oxuyur və balaca bir epiqraf yazır:

“Biz Vətənimizi, millətimizi və dilimizi sevirik!” V.İ.Lenin"

Bundan sonra şeir "Kommunist" qəzetində çap olunur.

Təsəvvür edirəm, Bəxtiyar müəllim bu söhbəti sağlığında hansı pafosla danışırmış və ətrafındakı adamlar “Puah!!!” deyib necə başını bulayırmış.

And içirəm, o adamların bəzilərinin, hətta Xudu Məmmədov kimi ayıq birinin gözlərinin necə dolduğunu da çox aydınca görürəm.

Hətta sovetin şil-küt edib bambılı günə saldığı şərq müdrikliyinin Rəmişin gitarası kimi necə kişnədiyini də eşidirəm.

Əntiqədir!

Demək, vəziyyətdə üç tərəf var: müəllif, Lenin və oxucu...

Üçünü də aldadıblar e!

Müəllifi də, Lenini də, oxucunu da!

Və şübhəsiz, alicənab “Kommunist” qəzeti öz ideologiyasının ayaqlarını yuyan bu bənzərsiz möhtəkirliyi lazımınca qiymətləndirib.

Mən bu balaca epiqrafla Bəxtiyar Vahabzadənin sonrakı – hər dövrə aid ayrıca mədhiyyə şeirlərinin və poemalarının ilham mənbəyini də kəşf etdim.

Və düşünməyə bilmədim: əcəba, Səməd Vurğundan cəmi beş-altı yaş böyük olan və başqa bir müstəmləkə ölkəsində yaşayan Xorxe Borxes həmin vaxt öz gənc tələbələrinə nə öyrədirdi?

Əlbəttə, Folknerin, Coysun, Prustun roman sənətkarlığını...

Ona görə, bizdə “Leninlə söhbət” poeması yazıldı, onlarda “Yüz ilin tənhalığı”.

Ona görə Borxesdən sonra Kortasar, Lyosa, Markes yetişdi, Səməd Vurğundan sonra Nəriman Həsənzadə, Fikrət Qoca, Seyran Səxavət...

Ona görə, kolumbiyalı yaşıdım Xuan Qabriel Vaskes ortabab bir romanla dünyanı gəzdi, mən heç Tiflisə gedib çıxa bilmədim.

Elə bilirsiniz asandı?

Üç-dörd nəfər istisna olunmaqla əl atıb yapışmalı sağlam bir budağımız yoxdur...

Tarixdə də, indi də.

Yekə-yekə danışmaqla deyil...