Yalan şəxsiyyətin formalaşmasına təsir edir AYDINLIQ GƏTİRİLDİ

"Uşaqlarda yalan danışmaq ümumiyyətlə bir davranış pozuntusudur. Bu, həm səbəb, həm də nəticə ola bilər. Davranış pozuntusunun əsas səbəbləri arasında uşaqlarda özünü təsdiq etmə ehtiyacı, öz güvən problemi, qorxu, ailədə və cəmiyyətdə öz yerini tapa bilməmək, özündən və ətrafdan narazılıq kimi faktorlar var". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında psixoloq Fərqanə Mehmanqızı deyib.

Onun sözlərinə görə, bu zaman uşaq yalan danışmaqla bir növ özünü müdafiə edir: "Yalanların da müxtəlif növləri olur. Belə deyək, “axı yalanlar” və “təhlükəli siqnal” yalanlar var. Bəzi yalanlar uşağın psixologiyasına ciddi təsir edə, şəxsiyyətinin formalaşmasında pozuntulara səbəb ola bilər və vərdiş halına gələndə artıq xarakterə çevrilir. Nəticə etibarilə həyat tərzinə çevrilə bilər. Məsələn, uşaq etdiyi bir şeyi inkar edir, olmayan hadisələr danışır, təhlükəli və ya şübhə doğura biləcək fikirlər yayır, inadla yalanının üstündə durur. Əgər bu davranış vaxtında düzəldilməzsə, uşaq elə bu şəkildə böyüyür. Heç kim deməsin ki, uşaq əvvəllər yalan danışmırdı, sonra başladı. Əslində, o yalanlar kiçik yaşlarda başlayıb, sadəcə diqqətdən yayınmış olub. Yalan danışmaq 3-4 yaşından başlayır.

Axı yalanlar dediyimiz yalanları nağıl terapiyası ilə və digər psixoloji üsullarla aradan qaldırmaq mümkündür. Məsələn, “mən eləmədim” kimi ifadələr bu yaşlarda başlayır. Yalan uydurmalarla bağlı uşağın reallıqla üzləşdirilməsi vacibdir. Nağıllar, nümunələr vasitəsilə uşağa düzgün davranış modeli təqdim edilməlidir. Əgər uşaq yalana əl atırsa, deməli, sizin gözünüzdə daha yaxşı görünmək istəyir. O halda ona daha çox diqqət göstərilməli və onun tərifə, müsbət münasibətə ehtiyacı qarşılanmalıdır ki, yalana ehtiyac qalmasın.

Tərifin də, cəzanın da yeri və vaxtı olmalıdır. Əgər uşaq düzgün davranış göstərirsə, bu zaman onu tərifləmək lazımdır ki, yalana ehtiyac duymasın. Əgər artıq yalan həyat tərzinə çevrilibsə və idarəolunmaz hala gəlibsə, bu zaman mütləq mütəxəssisə müraciət edilməli, uşaq diaqnostika olunmalı və uyğun psixoloji yardım göstərilməlidir".