Icma.az
close
up
RU
Yeni dünya nizamında kibertəhlükəsizlik

Yeni dünya nizamında kibertəhlükəsizlik

Xalq qazeti saytından verilən məlumata görə, Icma.az xəbər verir.

Qlobal kibercinayətlərə qarşı mübarizə həmrəyliyi

Rəqəmsal texnologiyaların inkişafı ilə kibercinayətkarlıq qlobal təhlükəsizliyə əsas təhdidlərdən birinə çevrilib. Buna görə də yeni dünya düzənində kibercinayətkarlıqla mübarizə xüsusi aktuallıq kəsb edir. Kibercinayətkarlıq hər il trilyon dollardan çox dövriyyəyə malik yüksək səviyyədə təşkil olunmuş sənayedir. “Cybersecurity Ventures” analitik şirkətinin məlumatına görə, 2025-ci ilə qədər kibercinayətlərdən dəyən ziyan ildə 10,5 trilyon dollara çata bilər. Bu baxımdan qlobal sabitlik üçün sistemli təhlükəyə çevrilən kibercinayətkarlıqla mübarizə beynəlxalq əməkdaşlıq tələb edir və bu, yeni dünya düzənində rəqəmsal məkanın təhlükəsizliyini təmin etməyin yeganə yoludur.

Kibertəhlükəsizlik sahəsi yeni çağırışlarla üzləşərək və dəyişən texnoloji və geosiyasi mənzərəyə uyğunlaşaraq sürətlə inkişaf edir. Hazırda müşahidə etdiyimiz dünya nizamının transformasiyası kibertəhlükə mənzərəsində də özünü göstərir. Bu bir reallıqdır ki, hazırda haker qrupları geosiyasi təsir alətlərinə çevrilirlər və bu tendensiya xüsusilə kiberhücumların “hibrid müharibə” elementinə çevrildiyi beynəlxalq münasibətlərin pisləşməsi fonunda nəzərə çarpır.

Süni intellekt texnologiyalarının, kvant hesablamalarının və avtomatlaşdırılmış haker sistemlərinin inkişafı, təəssüf ki, kibertəhlükələrin təkamülünü əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirir. Cinayət qrupları daha mürəkkəb və effektiv hücum vasitələri yaratmaq üçün qabaqcıl texnologiyadan getdikcə daha çox istifadə edirlər. Belə ki, süni intellektdən istifadə fişinq mesajlarının yaradılmasında və sosial mühəndislikdə yeni dövr açıb və maşın öyrənmə texnologiyaları qorunan sistemlərin sındırılması proseslərini optimallaşdırmağa imkan verir.

Bundan başqa, ayrı-ayrı bədxahların hakerlər ilə əməkdaşlıqlarının səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu gün hətta texniki bacarıqları olmayan kibercinayətkarlar mürəkkəb kiberhücumlar həyata keçirmək üçün hazır alətlər əldə edə və ya konkret tapşırıqları yerinə yetirmək üçün peşəkar hakerləri qara əməllərinə cəlb edə bilərlər. Buna görə də yeni dünya düzənində kibercinayətkarlıqla mübarizədə dövlətlərin rolu böyük dəyişikliklərə məruz qalır. Hökumətlər milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi, vətəndaşların hüquqlarının qorunması və beynəlxalq öhdəliklərə riayət edilməsi arasında balansın yaradılması zərurəti ilə üzləşirlər.

Bir çox ölkələr kibercinayətkarlıqla mübarizə üçün ixtisaslaşmış bölmələr yaradır, qanunvericilik bazalarını inkişaf etdirir və kibertəhlükəsizliyi təmin etmək üçün texnoloji həllərə sərmayə qoyurlar. Dövlətlər məlumatların qorunması, haker hücumlarına qarşı mübarizə və onlayn fırıldaqçılığın qarşısının alınması daxil olmaqla kiberməkanı tənzimləyən qanunlar yaradır və həyata keçirirlər.

Əlbəttə, beynəlxalq əməkdaşlıq olmadan kibercinayətkarlıqla effektiv mübarizə mümkün deyil. Bununla belə, geosiyasi gərginlik və rəqəmsal sferada rəqabət belə qarşılıqlı fəaliyyətə maneələr yaradır. Məsələn, Budapeşt Konvensiyası kimi beynəlxalq müqavilələrdə iştirak ölkələrə məlumat mübadiləsi aparmağa və transmilli təhlükələrə qarşı tədbirləri əlaqələndirməyə imkan verir. Amma bu konvensiya bütün ölkələri əhatə etmir və həmişə müasir çağırışlara cavab vermir. Bu şəraitdə ümumi maraqları və dəyərləri olan ölkələrə kibercinayətkarlıqla mübarizədə səyləri əlaqələndirməyə imkan verən regional və ikitərəfli əməkdaşlıq formatları formalaşır.

Təbii ki, yeni dünya düzənində kibercinayətkarlıqla mübarizə təhlükəsizlik və beynəlxalq əməkdaşlığa ənənəvi yanaşmaların yenidən nəzərdən keçirilməsini tələb edir. Geosiyasi parçalanma və texnoloji transformasiya həm yeni çağırışlar, həm də rəqəmsal məkanda rəqiblərə qarşı yeni imkanlar yaradır. Bu mübarizədə uğur dövlətlərin, özəl sektorun və beynəlxalq təşkilatların dəyişən şəraitə uyğunlaşmaq, texnoloji səriştələri inkişaf etdirmək və hətta geosiyasi gərginlik şəraitində də səmərəli qarşılıqlı fəaliyyət formatlarını tapmaq bacarığı ilə müəyyən ediləcək. Nəticə etibarı ilə kibertəhlükəsizliyin təmin edilməsi təkcə texniki problem deyil, həm də hərtərəfli yanaşma və uzunmüddətli baxış tələb edən siyasi, iqtisadi və sosial problemdir. Belə bir vizyonu inkişaf etdirə və onu konkret strategiya və fəaliyyətlərə çevirə bilən ölkələr və təşkilatlar yaranan rəqəmsal dünya nizamında əhəmiyyətli üstünlük əldə edəcəklər.

Yeni dünya nizamının formalaşmasında mühüm oynayan Azərbaycan da bu istiqamətdə səylərini gücləndirir. Azərbaycan son on ildə kibertəhlükəsizlik qanunvericiliyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib. Kibercinayətkarlıqla mübarizə üzrə beynəlxalq təşəbbüslərdə fəal iştirak edən ölkəmizdə kritik informasiya infrastrukturu obyektlərinin, o cümlədən enerji sistemlərinin, maliyyə sektorunun və dövlət informasiya sistemlərinin qorunmasına xüsusi diqqət yetirilir. Çünki kibertəhlükəsizlik – bu gün sadəcə texniki məsələ deyil, bu, bir milli məsələdir, həm də beynəlxalq çağırışdır. Azərbaycan bu çağırışa biganə qalmır – əksinə, aktiv rol oynayır, təhlükəsizlik üçün töhfələr verir və qlobal əməkdaşlığın mühüm tərəfdaşına çevrilir.

Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:134
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 12 Aprel 2025 12:14 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see277

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see249

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see182

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see176

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see139

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see133

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see129

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see129

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see128

On dörd yaşlı futbolçu qız məktəbdəki zorakılığa görə intihar edib FOTO

19 Oktyabr 2025 04:02see127

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see127

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see127

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see127

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see127

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see127

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see126

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see125

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

19 Oktyabr 2025 09:10see125

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see122

Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir: 50 yaşdan sonra bu qidalar məhdudlaşdırılmalıdır

19 Oktyabr 2025 07:08see119
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri