Icma.az
close
up
RU
Yeni dünya nizamında kibertəhlükəsizlik

Yeni dünya nizamında kibertəhlükəsizlik

Xalq qazeti saytından verilən məlumata görə, Icma.az xəbər verir.

Qlobal kibercinayətlərə qarşı mübarizə həmrəyliyi

Rəqəmsal texnologiyaların inkişafı ilə kibercinayətkarlıq qlobal təhlükəsizliyə əsas təhdidlərdən birinə çevrilib. Buna görə də yeni dünya düzənində kibercinayətkarlıqla mübarizə xüsusi aktuallıq kəsb edir. Kibercinayətkarlıq hər il trilyon dollardan çox dövriyyəyə malik yüksək səviyyədə təşkil olunmuş sənayedir. “Cybersecurity Ventures” analitik şirkətinin məlumatına görə, 2025-ci ilə qədər kibercinayətlərdən dəyən ziyan ildə 10,5 trilyon dollara çata bilər. Bu baxımdan qlobal sabitlik üçün sistemli təhlükəyə çevrilən kibercinayətkarlıqla mübarizə beynəlxalq əməkdaşlıq tələb edir və bu, yeni dünya düzənində rəqəmsal məkanın təhlükəsizliyini təmin etməyin yeganə yoludur.

Kibertəhlükəsizlik sahəsi yeni çağırışlarla üzləşərək və dəyişən texnoloji və geosiyasi mənzərəyə uyğunlaşaraq sürətlə inkişaf edir. Hazırda müşahidə etdiyimiz dünya nizamının transformasiyası kibertəhlükə mənzərəsində də özünü göstərir. Bu bir reallıqdır ki, hazırda haker qrupları geosiyasi təsir alətlərinə çevrilirlər və bu tendensiya xüsusilə kiberhücumların “hibrid müharibə” elementinə çevrildiyi beynəlxalq münasibətlərin pisləşməsi fonunda nəzərə çarpır.

Süni intellekt texnologiyalarının, kvant hesablamalarının və avtomatlaşdırılmış haker sistemlərinin inkişafı, təəssüf ki, kibertəhlükələrin təkamülünü əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirir. Cinayət qrupları daha mürəkkəb və effektiv hücum vasitələri yaratmaq üçün qabaqcıl texnologiyadan getdikcə daha çox istifadə edirlər. Belə ki, süni intellektdən istifadə fişinq mesajlarının yaradılmasında və sosial mühəndislikdə yeni dövr açıb və maşın öyrənmə texnologiyaları qorunan sistemlərin sındırılması proseslərini optimallaşdırmağa imkan verir.

Bundan başqa, ayrı-ayrı bədxahların hakerlər ilə əməkdaşlıqlarının səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu gün hətta texniki bacarıqları olmayan kibercinayətkarlar mürəkkəb kiberhücumlar həyata keçirmək üçün hazır alətlər əldə edə və ya konkret tapşırıqları yerinə yetirmək üçün peşəkar hakerləri qara əməllərinə cəlb edə bilərlər. Buna görə də yeni dünya düzənində kibercinayətkarlıqla mübarizədə dövlətlərin rolu böyük dəyişikliklərə məruz qalır. Hökumətlər milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi, vətəndaşların hüquqlarının qorunması və beynəlxalq öhdəliklərə riayət edilməsi arasında balansın yaradılması zərurəti ilə üzləşirlər.

Bir çox ölkələr kibercinayətkarlıqla mübarizə üçün ixtisaslaşmış bölmələr yaradır, qanunvericilik bazalarını inkişaf etdirir və kibertəhlükəsizliyi təmin etmək üçün texnoloji həllərə sərmayə qoyurlar. Dövlətlər məlumatların qorunması, haker hücumlarına qarşı mübarizə və onlayn fırıldaqçılığın qarşısının alınması daxil olmaqla kiberməkanı tənzimləyən qanunlar yaradır və həyata keçirirlər.

Əlbəttə, beynəlxalq əməkdaşlıq olmadan kibercinayətkarlıqla effektiv mübarizə mümkün deyil. Bununla belə, geosiyasi gərginlik və rəqəmsal sferada rəqabət belə qarşılıqlı fəaliyyətə maneələr yaradır. Məsələn, Budapeşt Konvensiyası kimi beynəlxalq müqavilələrdə iştirak ölkələrə məlumat mübadiləsi aparmağa və transmilli təhlükələrə qarşı tədbirləri əlaqələndirməyə imkan verir. Amma bu konvensiya bütün ölkələri əhatə etmir və həmişə müasir çağırışlara cavab vermir. Bu şəraitdə ümumi maraqları və dəyərləri olan ölkələrə kibercinayətkarlıqla mübarizədə səyləri əlaqələndirməyə imkan verən regional və ikitərəfli əməkdaşlıq formatları formalaşır.

Təbii ki, yeni dünya düzənində kibercinayətkarlıqla mübarizə təhlükəsizlik və beynəlxalq əməkdaşlığa ənənəvi yanaşmaların yenidən nəzərdən keçirilməsini tələb edir. Geosiyasi parçalanma və texnoloji transformasiya həm yeni çağırışlar, həm də rəqəmsal məkanda rəqiblərə qarşı yeni imkanlar yaradır. Bu mübarizədə uğur dövlətlərin, özəl sektorun və beynəlxalq təşkilatların dəyişən şəraitə uyğunlaşmaq, texnoloji səriştələri inkişaf etdirmək və hətta geosiyasi gərginlik şəraitində də səmərəli qarşılıqlı fəaliyyət formatlarını tapmaq bacarığı ilə müəyyən ediləcək. Nəticə etibarı ilə kibertəhlükəsizliyin təmin edilməsi təkcə texniki problem deyil, həm də hərtərəfli yanaşma və uzunmüddətli baxış tələb edən siyasi, iqtisadi və sosial problemdir. Belə bir vizyonu inkişaf etdirə və onu konkret strategiya və fəaliyyətlərə çevirə bilən ölkələr və təşkilatlar yaranan rəqəmsal dünya nizamında əhəmiyyətli üstünlük əldə edəcəklər.

Yeni dünya nizamının formalaşmasında mühüm oynayan Azərbaycan da bu istiqamətdə səylərini gücləndirir. Azərbaycan son on ildə kibertəhlükəsizlik qanunvericiliyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib. Kibercinayətkarlıqla mübarizə üzrə beynəlxalq təşəbbüslərdə fəal iştirak edən ölkəmizdə kritik informasiya infrastrukturu obyektlərinin, o cümlədən enerji sistemlərinin, maliyyə sektorunun və dövlət informasiya sistemlərinin qorunmasına xüsusi diqqət yetirilir. Çünki kibertəhlükəsizlik – bu gün sadəcə texniki məsələ deyil, bu, bir milli məsələdir, həm də beynəlxalq çağırışdır. Azərbaycan bu çağırışa biganə qalmır – əksinə, aktiv rol oynayır, təhlükəsizlik üçün töhfələr verir və qlobal əməkdaşlığın mühüm tərəfdaşına çevrilir.

Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:140
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 12 Aprel 2025 12:14 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see251

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see240

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see202

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see201

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see197

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see190

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see179

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see171

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see165

Qızılın bahalaşması 2026 cı ildə də davam edəcək PROQNOZ

22 Oktyabr 2025 17:09see164

Türkiyəli alim Botanika İnstitutunda elmi seminar keçirib

22 Oktyabr 2025 16:01see146

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see142

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see141

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see138

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see135

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see134

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see131

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see131

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see126

Cahangir Babayev Dünya Karate Federasiyası tərəfindən təltif olunub

21 Oktyabr 2025 19:39see126
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri