Yeni ixtisasların yaradılmır: universitetlərə maraq AZALIB

Texnologiyaların sürətlə inkişafı əmək bazarınsa tələbləri hər gün yeniləyir. Bu dəyişikliklər fonunda ali təhsil ocaqları da əvvəlki sabit strukturunu tədricən yenidən qurmağa məcbur qalır. Əgər dünənin ən perspektivli ixtisası bu gün əmək bazarında aktuallığını itirirsə, deməli, universitetlər də gələcəyin peşələrinə hazır olmalıdır.

Azərbaycanda bu zərurət getdikcə daha çox hiss olunur. Rəqəmsal transformasiya, süni intellektin yayılması, ekoloji problemlər, eləcə də sosial sahələrdəki dinamiklik yeni mütəxəssislərə ehtiyac yaradır. 

Mövzu ilə bağlı Modern.az-a danışan Milli Məclisin keçmiş deputatı, təhsil və elm sahələri üzrə ekspert Etibar Əliyev bildirib ki, sənaye cəmiyyətinin ixtisasları birmənalı olaraq post-sənaye cəmiyyətinə keçiddə dəyişməli və yeni ixtisaslar yaranmalıdır. Hazırkı dövrə, həm də dördüncü sənaye inqilabının post-industurial cəmiyyət deyirlər. Şübhəsiz ki buna uyğun olarar dövrlə ayaqlaşmaq üçün yeni ixtisaslara ehtiyac var. 

“Bizim ən böyük problemimiz mövcud ixtisaslar içində yeni ixtisaslar yarada bilmirik. Çünki fizika, tətbiqi-riyaziyyat, informatika və digər sahələrdə texnologiyaların zəif olması yeni ixtisasların yaranmasına əngəllər yaradır. Dünya təcrübəsinə istinad etsək görərik ki, bioinformatika, fizika sahəsində nanostrukturlar və nanomateriallar, informatika sahəsində sistem proqramçısı, sistemin arxitektoru və kiber təhlükəsizlik kimi sahələr hazırda dünyada tətbiq olunan ixtisaslardan biridir. Bu gün, həm də humanitar elmlərdə dəyişikliklər edilərək yeni ixtisaslar yaranıb. Məsələn kompüter linqivisti, data jurnalistika, rəqəmsal prodüserlər və sairə. Bu ixtisaslar köhnə baza ilə texnologiyanın inkişafı ilə meydana gəlir. Bu da əlbəttə sırf texnologiya ilə bağlıdır”.

E. Əliyev vurğulayıb ki, ölkəmiz bu sahədə dünya ilə ayaqlaşa bilmir və bizdə vəziyyət tamamilə fərqlidir. Yeni ixtisaslar üzrə mütəxəssis hazırlığı çox aşağı səviyyədədir ki, bu da yeni dövr və əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq yaradılan ixtisasların tədrislərini həyata keçir bilən professor-müəllim heyəti formalaşmasına imkan yaratmır. 

“Fərz edək ki, biz ixtisası yaratdıq, tələbələr də həmin fakültələri seçdilər, ancaq onun tədrisini və praktikasını həyata keçirə biləcək kadr olmayacaq. Bu baxımdan ilk olaraq ali məktəblərdə maddi-texniki baza güclənməli, onlar dövrün tələblərinə cavab verməlidir. Bizdən bəzən soruşulur ki, yeni kəşflər, ixtiralar niyə yoxdur. Əlbəttə ki, bunu köhnə labaratoriyalarla etmək qeyri-mümkündür”. 

Etibar Əliyev qeyd edib ki, bütün bu proseslər şagirdlərin universitetlərə marağının azalmasına səbəb olur. 

“Şagirdlərin universitetlərə az maraq göstərmələrinin təbii səbəbləri var. Əsasən ali məktəbləri bitirənlərin böyük kəsimi işsiz qalır və onlar üçün ən yaxşı yol peşə məktəblərini seçmək olur. Müxtəlif peşələrdə də mütəxəssis hazırlığı aşağı səviyyədədir. Təcrübə aparılsa görərik ki, bir sıra peşə məktəblərində fəaliyyət göstərən müəllimlər diplomsuzdur və onlar ixtisaslarını usta yanında öyrəniblər. Bu da peşə təhsilinin keyfiyyətinə və gənclərin universitetlərə marağını da aşağı salır. Digər tərəfdən isə dövrə uyğun olaraq məktəb təhsilində də böyük çöküş var. Repititorlarlar ilbəil xidmətin haqqını qaldırır və bir çox valideynlər onlarla ayaqlaşa bilmir. Bu səbəbdən şagirdlər məktəbdə olmayan təhsillə kifayətlənməli olurlar, nəticədə də abituriyentlər çox az bal toplayır və ölkədə gənc işsizlər ordusu yaranır.