Yeni rus üsyanı yetişir

İqtisadiyyat çökür, ordu dağılır, problemlər dərinləşir

Kimsə deyəndə ki, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibədə aşkar qalibdir, ya mövzunu zəif bilir, ya da sadəcə yalan danışır. Çünki ən azı 2014-cü ildən bəri Rusiya Ukrayna ilə müharibəyə 900 milyard dollardan çox pul xərcləyib. Bu, 50 kosmik stansiya tikmək, dünya səviyyəli 300 elmi laboratoriyanı işə salmaq, 4,5 milyon insanı pulsuz mənzillə təmin etmək, Rusiya Federasiyasının hər bölgəsində 900-dən çox müasir xəstəxana tikmək mümkün olan məbləğdir.

Bu vəsait Rusiyanın bütün nəqliyyat sistemini, o cümlədən iri şəhərlər arasında yüksək sürətli dəmir yollarının tikintisini modernləşdirməkdən daha çox şey edə bilərdi. Üstəlik, bu vəsait Rusiyanın bütün şəhərlərində bütün su təchizatı və təmizləmə sistemini yeniləmək üçün istifadə edilə bilərdi. Bütün bunlar bir daha təkrarlanmayacaq. Çünki bu cür nəhəng vəsait artıq imperiya ambisiyalarının təmin edilməsinə xərclənib.

Üstəlik, bu baxımdan, necə deyərlər, “xalqla partiya birdir”. Ukraynaya qarşı müharibə və xarici dövlətin ərazilərinin ələ keçirilməsi həmişə rusların böyük əksəriyyəti tərəfindən dəstəklənib. İctimai rəy sorğularında rəqəmlər vaxtaşırı dəyişirdi, lakin orta hesabla həmişə müharibəni dəstəkləyənlər təxminən 70-75% idi. Bütün bunlara imperiya dəliliyindən başqa ad tapmaq mümkün deyil.

Amma ola bilsin ki, tezliklə rusların fikri kəskin şəkildə dəyişsin. Axı, bir şey bütün pislərə qarşı bütün yaxşılara xərclənə bilən vəsaitdir. O, o qədər də görünmür. Tamamilə başqa məsələ, dünyanı “nüvə külü” ilə təhdid edən bir ölkənin vətəndaşlarının tezliklə hiss etməyə başlayacağı real problemlərdir. Və burada ABŞ-ın Rusiyanın “Qazprombank”ına qarşı sanksiyalar tətbiq etməsindən başlamaq lazımdır. O, Rusiyada üçüncü ən böyük aktivdir və Avropadan qaz ixracı gəlirlərinin alınması üçün əsas maliyyə mərkəzi rolunu oynayır.

Bu bank əvvəllər Avropa sanksiyalarına məruz qalmayan və SWIFT-ə çıxışı saxlayan, lakin Avstraliya, Kanada, Yeni Zelandiya və Böyük Britaniyanın sanksiyaları altında olan yeganə iri Rusiya banklarından biridir. İndi o da Amerika və Avropa sanksiyalarına məruz qalıb - haqlı olaraq. Çünki “Qazprombank” Ukraynaya qarşı müharibənin maliyyələşdirilməsində, o cümlədən onun köməyi ilə hərbi texnikanın alınması əməliyyatlarında, habelə rus əsgərlərinə ödənişlərdə fəal iştirak edirdi.

Nəticədə, ötən bazar günündən etibarən 20 ölkənin bankları ABŞ-ın sanksiyaları səbəbindən "Qazprombank"ın “UnionPay” kartlarına xidmət göstərməyi dayandırıb. Argentina, Macarıstan, Vyetnam, Yunanıstan, Misir, Hindistan, İndoneziya, Qazaxıstan, Kamboca, Qətər, Mərakeş, Meksika, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ), Tayland, Tunis, Türkiyə, Özbəkistan, Cənubi Afrika Respublikası, Cənubi Koreya və Yaponiya.

Bundan əlavə, “Qazprombank”ın “UnionPay” kartları Ukraynaya qarşı müharibə başlayandan sonra Rusiyaya əsas mal tədarükçüsünə çevrilmiş Çinin ən böyük kredit təşkilatları tərəfindən artıq qəbul edilmir. “Bank of China”, “China Construction Bank”, “Industrial and Commercial Bank of China” və “Agricultural Bank of China”da problemlər yaranıb. Siz nağd pul çıxarmağa çalışdığınız zaman bankomatın ekranında əməliyyatın qeyri-mümkün olduğunu bildirən mesaj görünür.

Təbii ki, “Qazprombank”a qarşı bu cür addımlar çoxdan tətbiq olunmalı idi. Ən azı Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalı başlayanda. Və maksimum olaraq, Krımın ilhaqından dərhal sonra. Amma indinin özündə də ABŞ-ın bu banka qarşı sanksiyalar tətbiq etməsinin təsiri çox böyük olacaq. Və bu, Rusiya iqtisadiyyatında ümumi, böyük problemləri daha da pisləşdirəcək.

Onların qaçılmaz olması faktı noyabrın 7-dən 9-dək Çelyabinskdə keçirilən Rusiya İqtisadi Forumunda da müzakirə olunub. Dərhal qeyd edim ki, Rusiya Federasiyasında demək olar ki, heç kim Mərkəzi Bankın dekabrda uçot dərəcəsini daha da artıraraq 23%-ə qaldıracağına şübhə etmir. Rusiya Sənayeçilər və Sahibkarlar İttifaqının prezidenti Aleksandr Şokhin deyib: "Üzr istəyirəm, amma biz bilirik ki, Yeni il üçün hədiyyə biznesi nə olacaq: əsas nisbət 23% təşkil edir".

Və bunun nəyə gətirib çıxara biləcəyi budur. “Çinlilərlə rəqabət aparan Rusiya müəssisələri ayaq üstə onsuz da güclə dayanırdı. Gələn ilin bir çox şirkətləri - nəqliyyat mühəndisliyi və digərləri - potensial istehsal həcminin 30 faizdən aşağı düşəcəyini bildirirlər. Niyə? Çünki heç bir rəqabətqabiliyyətli biznes illik 27 faizlə kreditlə işləyə bilməz”, - deyə Çelyabinsk Döymə və Pres Zavodunun baş direktoru Andrey Qartunq bildirib.

Və bu, hamısı deyil. PJSC Magnitogorsk Dəmir və Polad Zavodunun (MMK) maliyyə resursları şöbəsinin müdiri Maria Oveçkina: "Biz indi mövcud layihələri bağlayırıq və hətta sonrakı investisiyalar haqqında düşünmürük. Forumda təmsil olunan müəssisələrin köhnə sovet istehsal güclərinin 70%-ə qədəri var, lakin biz onların təmirinə və modernləşdirilməsinə investisiya yatıra bilmirik, çünki kreditlər çox bahadır”.

Və vurğulayıram ki, bunu rusiyalı müxalifətçilər deyil, prinsipcə indiki Rusiya hakimiyyətinə loyal və sadiq olanlar deyir. Deməli, gördüyümüz kimi, vaxt Rusiyaya heç işləmir. Bəli, vaxt on minlərlə həlak olan və yaralanan, həm də ərazilərinin böyük bir hissəsini itirmiş Ukraynaya da işləmir. Rus işğalçıları Ukraynanın bir çox şəhər və qəsəbələrini yerlə-yeksan etdilər, milyonlarla Ukrayna vətəndaşı ölkəni tərk etdi. Üstəlik, çoxlu sayda məcburi köçkün var. KSE hesablamalarına görə, müharibədən dövlət itkiləri artıq 1 trilyon dolları ötüb.

Ukrayna bütün müharibə illərində borcla yaşayır. Ukrayna iqtisadiyyatının təxminən 80%-i kreditlərdən asılıdır. 2025-ci il dövlət büdcəsinin ümumi fondunun maliyyələşdirilməsi demək olar ki, tamamilə xarici borc mənbələri hesabına təmin ediləcək. Borclar da artır: 2022-ci ilin sonuna qədər Ukraynanın xarici borcu 71 milyard dollar təşkil edib, 2023-cü ilin sonunda artıq 102 milyard dollar, 2024-cü ilin oktyabr ayının əvvəlində isə 112 milyard dolları ötüb. Yəni bu şəraitdə aydınlaşdırmaq lazımdır ki, Ukrayna da Rusiya kimi qalib tərəf kimi görünmür.

Onda kim qalib gəlir? Cavab, məncə, çətin ki, kimisə təəccübləndirsin. ABŞ Ukraynanın hesabına Rusiya ordusu və donanmasının döyüş qabiliyyətini xeyli zəiflətdi. O qədər ki, Rusiya indi Şimali Koreyanı və Husiləri müharibəyə cəlb edir. Üstəlik, Rusiya iqtisadiyyatı yavaş-yavaş, lakin şübhəsiz ki, aşağı düşür. Bu isə cəmiyyətdə sosial gərginlik dərəcəsinin artması deməkdir. Bu da öz növbəsində yeni rus üsyanına səbəb ola bilər - qanlı və amansız.