Yeni siyasi konfiqurasiya: Cəmiyyətin gözləntiləri və nəticələr

Azərbaycanda keçiriləcək bələdiyyə seçkilərinə hazırlıq siyasi partiyaların fəallaşması ilə müşahidə olunur.  

Əvvəlki illərlə müqayisədə bu canlanma daha çox siyasi proseslərə marağın və inamın artması ilə diqqəti  cəlb edir. Lakin partiyaların aktivliyini yalnız seçkilərlə əsaslandırmaq olmaz. Çünki seçkilər siyasi təşkilatların fəaliyyətinin əsas məqsədlərini təşkil etsə də, onun iştirakçılıq səviyyəsini təmin edən yeganə səbəb deyil. 

Sistemsizliyin aradan qaldırılması

İstənilən siyasi sistemdə partiyaların mövcudluğu və proqram məqsədlərinə çatmasında qanunvericilik bazası mühüm amil kimi çıxış edir. Bu baxımdan, hazırda Azərbaycanda partiyaların  fəaliyyətində nəzərə çarpan siyasi dinamika hüquqi-normativ prinsiplərlə izah oluna bilər.

“Azərbaycanda siyasi partiyalar haqqında” yeni qanunun  qəbulu  və Prezident İlham Əliyevin qanunu imzalaması ilə həyata keçirilməsinə vəsiqə qazanması bu mənada xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 

Belə ki, sözügedən qanunun qüvvəyə minməsi siyasi partiyaların fəaliyyətinin də  hüquqi və siyasi cəhətdən tənzimlənməsinə şərait yaratdı. Bir sıra partiyaların fəaliyyətində müşahidə olunan sistemsizlik və hüquqi boşluqlar aradan qaldırıldı. Bu isə öz növbəsində hakimiyyət-müxalifət münasibətlərinin yenidən qurulmasına təkan verdi. 

Qanunu vacib edən məqamlar

“Azərbaycanda siyasi partiyalar haqqında” Qanunun qəbulunu və realizəsini vacib edən səbəblərdən biri  həmin təşkilatların öz fəaliyyətini müasir çağırışlara uyğunlaşdırmaq zərurəti ilə bağlıdır. Hələ də bəzi partiyalar klassik müxalifətin 1990-cı illərdən qalmış siyasi ənənəsini təqlid edir, müasir dövrün tələblərinə cavab vermirdi. 2023-cü ilin yanvar ayında adıçəkilən qanunun təsdiqi isə artıq öz müsbət nəticələrini verməkdədir.

Qanunvericilik bazasının tamamilə yeni əsaslarla təkmilləşdirilməsi Azərbaycanda siyasi partiyaların fəaliyyətinə stimul verdi. Həm seçkilər, həm də qeyri-seçkilər dövründə siyasi aktivlik və sağlam rəqabət mühitinin mövcudluğu  artıq cəmiyyətdə siyasi mədəniyyətin formalaşmasının  aparıcı elementlərindən birinə çevrilib. 

Siyasi pərakəndəliyin sona çatması 

 Partiyaların fəaliyyətində özünü göstərən siyasi pərakəndəlik aradan qalxıb. Bir sıra siyasi təşkilatlar özünü ünvansız və qeydiyyatsız elan edir, üzvlərinin sayını qeyri-dəqiq, yaxud şişirdilmiş rəqəmlərlə  göstərirdilər. Yeni qanunun qəbulundan sonra isə siyasi partiyalar dövlət qeydiyyatına alındı.

Eyni zamanda, hər bir partiyanın  üzvlərinin sayı  dövlət reyestrindən keçməklə dəqiq müəyyən edildi. Bu da seçkilər zamanı partiyaların siyasi potensialını, topladıqları səslərin iddiası ilə uyğunluğunu aydınlaşdırmağa imkan verir.

Yeni qanunun qəbulundan sonra partiyalar ofislə, yəni hüquqi  ünvanla təmin olundular. Nəticədə, hər bir siyasi partiyaya normal fəaliyyət göstərməsi üçün şərait yaradıldı. 

Cəmiyyətin siyasi partiyalara münasibəti dəyişdi

Siyasi partiyalarla bağlı aparılan hüquqi islahat paralel olaraq,  cəmiyyətdə həmin  təşkilatlara münasibətin dəyişməsinə səbəb olub. Əvvəllər xalq arasında  istehza ilə səslənən “cırtdan partiyalar”, “bir sədri, bir qovluğu olan partiya”, “çayxana müxalifəti” kimi ifadələr artıq siyasi leksikondan çıxmağa başlayıb. 

Çünki yeni qanunvericilik bazasının formalaşması siyasi partiyalar haqqında obyektiv məlumatların və faktların ictimaiyyətə təqdim olunmasına şərait yaradır. Artıq hər bir vətəndaş və seçici siyasi partiyaları daha yaxından tanımaq, onun fəaliyyəti barəsində ətraflı və obyektiv informasiya əldə etmək imkanı qazanıb.

Yəni Azərbaycan vətəndaşının aldadılaraq, yalan vədlərlə partiya üzvlüyünə cəlb edilməsi, yaxud etiraz aksiyalarına cəlb olunması halları mümkün deyil. Yeni hüquqi prosesin yaranması partiyaların sayı, elektoral bazası, siyasi təsir dairəsi, cəmiyyətdə reytinq səviyyəsinin müəyyənləşməsi üçün zəmin yaratdı. 

Kəmiyyətdən keyfiyyətə keçid 

Daha dəqiq desək, siyasi partiyalarda kəmiyyətdən keyfiyyətə keçid baş verdi. Cəmiyyətdə partiyalar haqqında dolğun təsəvvürün olmaması əvvəllər siyasi iştirakçılıq məsələsində çəkinmə yaradırdısa, artıq bu yanaşma dəyişməyə başlayıb. Dövlət səviyyəsində siyasi partiyalara etimadın göstərilməsi həmçinin, cəmiyyətin də münasibətində özünü göstərir. Qeyd edək ki, Azərbaycanın 2025-ci il dövlət büdcəsində də siyasi partiyalara ayrılan maliyyə vəsaitinin artırılması məhz bu prosesin tərkib hissəsidir.

Maliyyə naziri Samir Şərifov bu barədə “2025-ci ilin dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinin üçüncü oxunuşda müzakirəsi zamanı Azərbaycan Prezidentinin tapşırığı ilə siyasi partiyalara maliyyə yardımının ayrılması üçün ilkin proqnozlaşdırılan vəsaitin 1,0 milyon manat  və ya 20 faiz artırıldığını deyib. 

“Azərbaycanda siyasi partiyalar haqqında” Qanunun ilk müsbət təsirləri sənədin qəbulundan sonra keçirilən prezident və parlament seçkilərində dərhal meydana çıxdı. Partiyaların iddialı namizədlərlə seçkilərdə iştirak etməsi, eləcə də, rəqabət mühitinin artan xətt üzrə getməsi yeni tələb və qaydaların siyasi təşkilatların inkişafına müsbət təsirindən xəbər verirdi. 

Müasir tələblərə cavab verən hüquqi bazanın olduğunu nəzərə alsaq, siyasi partiyaların qarşıdan gələn bələdiyyə seçkilərində də fəal  iştirak edəcəyi gözlənilir. 

Yeni siyasi konfiqurasiya

Partiyalar arasında istər seçki kampaniyaları zamanı, istərsə də müxtəlif siyasi platformalarda əlverişli dialoq mühitinin və müzakirələrin aparılması ilə yeni mərhələnin yaranması artıq illərdir davam edir. İstər 44 günlük müharibə, istərsə də postmüharibə dövründə bu tendensiya inkişaf dinamikasını saxlayır. 

Bu isə Azərbaycanda  yeni siyasi mədəniyyətin formalaşması üçün hüquqi və siyasi amillərlə yanaşı, ictimai mühitin də yetişdiyini göstərir.

Beləliklə, ölkənin ictimai-siyasi münasibətlər sistemində yeni siyasi konfiqurasiya müsbət çalarları ilə cəmiyyətin ümumi inkişafına mühüm töhfə verir.

“Cümhuriyət” Analitik Qrupu

Bizi Telegramda izləyin

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin