Yenilənmiş inflyasiya proqnozları nə vəd edir?

Hökumət 2025-ci ildə də anti-inflyasiya tədbirlərini nəzarətdə saxlayacaq

Mərkəzi Bank (MB) yenilənmiş inflyasiya proqnozlarını açıqlayıb. Yeni gözləntilərə əsasən, 2024-cü və 2025-ci ildə illik inflyasiyanın hədəf diapazonu daxilində (4±2%) qalacaq. Cari il üzrə qiymət indeksi gözləntiləri ilin əvvəlində fərz edilmiş çərçivəyə uyğundur, sabit inflyasiya dəhlizi müşayiət edilib. 2024-cü ilin oktyabr proqnozu 5,1 faiz təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə azalma deməkdir. Ümumilikdə, 2024-cü ilə dair illik inflyasiya proqnozunun strukturunda tənzimlənən qiymətlər 0,6 faiz bənd, dövlət istehlakı 0,42 faiz bənd, ev təsərrüfatlarının istehlakı 0,96 faiz bəndi, kənd təsərrüfatı istehsalçı qiymətləri 2,25 faiz bənd, ticarət tərəfdaşları üzrə 3,82 faiz bəndi artırıcı təsir göstərəcək. Bu isə orta illik 5 faiz çərçivəyə uyğun hesab edilir.

MB 2025-ci ilə inflyasiyanın oktyabr proqnozu 5,8 faiz təşkil edir. Növbəti ildə ehtimal edilən illik inflyasiyaya dövlət istehlakı 0,41 faiz bənd, ev təsərrüfatlarının istehlakı 1,6 faiz bənd, kənd təsərrüfatı istehsalçı qiymətləri 3,33 faiz bəndi, ticarət tərəfdaşları üzrə inflyasiya isə 2,42 faiz bənd artırıcı təsir göstərəcək. Nəticədə gələn il istehlak qiymətləri indeksi cari ildəki rəqəmlərlə təxmini eyniyyət təşkil edəcək.

Dünyada baş verən geosiyasi və iqtisadi proseslər qiymətlərə təsir edir

İnflyasiya proqnozları ilə bağlı fərz edilən dəhliz bir sıra xarici və daxili inflyasiya amillərinin dəyişimindən asılı olaraq formalaşır ki, burada əsas amillər kimi manatın nominal effektiv məzənnəsi, tərəfdaş ölkələrdə inflyasiya prosesləri və qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənən məhsul və xidmətlərin tarifləri rol oynayır. Qiymət indeksində başlıca risk balansı isə tərəfdaş ölkələrdə inflyasiyanın və dünya bazarında əmtəə qiymətlərinin dəyişkənliyindən asılıdır. Aparıcı iqtisadiyyatlarda monetar şəraitin sərt olaraq qalması qlobal inflyasiyanı azaldacaq amillərdən biridir. İnflyasiyanı artıra biləcək başlıca daxili risk isə yerli xərc amilləri, eləcə də məcmu tələbin izafi artımı ilə əlaqədardır. Bu səbəbdən ortamüddətli dövrdə büdcə xərclərinin genişlənməsi və kredit aktivliyinin artması inflyasiyaya təsirlərini artıra bilər. Eyni zamanda, iqlim dəyişiklikləri və istehsal xərclərinin artımı kənd təsərrüfatı istehsalçı qiymətləri indeksi vasitəsilə inflyasiyaya təsir edə bilər.

İnflyasiya gözləntiləri sırasında xidmət sektorundakı qiymət dalğalanmaları da təsiredici rol oynayır. Real sektorun monitorinqinin nəticələrinə əsasən, cari ilin ötən dövrü ərzində sahələr üzrə ən yüksək qiymət artımı gözləntisi də məhz xidmət sektorunda qeydə alınıb. Ona görə də, növbəti aylarda xidmət sferasının tarazılıq əmsalı qiymət indeksində yenə də təsiredici funksiyasını davam etdirə bilər. Digər sektorlardan tikinti və ticarət üzrə gözləntilər də son 2 ayda mənfi zonada qalmaqda davam edib. Qeyri-neft sənaye sektorunda il ərzində dəyişkənlik müşahidə edilib və gözləntilərdə mənfi zonadan müsbət zonaya keçid alıb.

İnflyasiya portfelində ən fundamental amillərdən biri olan xarici mühitin təsiri də qalmaqdadır. Belə ki, xarici mühitin yüksək həssaslığı, dünyada geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyətin daha da gərginləşməsi, beynəlxalq logistika zəncirlərinin qeyri-ahəngdarlığı, bir çox ölkələrdə inflyasiyanın hədəf səviyyələrindən yuxarıda dövr etməsi yenə də müşayiət edilir. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yaratdığı şoklar, yaxın Şərqdə baş verən münaqişələr çox güman ki, hələ bir müddət davam edəcək, nəticədə bu hallar qlobal bazarlara mənfi təsirlərini göstərəcək və qiymət dalğalanmaları gözləniləndir.

Monetar və fiskal siyasət sıx koordinasiya olunacaq

Bütün bu amilləri ümumi təsnifləşdirdikdə, 2025-ci ildə daxili və xarici bazarlarda baş verəcək dəyişikliklərdən asılı olaraq istehlak qiymətləri dəhlizinin formalaşacağı istisna deyil. Bu baxımdan inflyasiyanın azalacağına arxayın olub prosesi nəzarətsiz buraxmaq qeyri-mümkündür. MB öz mandatına uyğun olaraq zəruri nəzarət alətlərini davam etdirəcək. Nazirlər Kabinetinin 15 iyul 2023-cü il tarixli sərəncamı 2025-ci ildə də əsas yol xəritəsi kimi diqqətdə saxlanılacaq. Həmin sənədə əsasən, ölkədə inflyasiyanın iqtisadi artım üçün məqbul səviyyədə saxlanılması və bu sahədə qurumlararası koordinasiyanın gücləndirilməsi tədbirləri növbəti il üçün də aktualdır. Nəzərə alsaq ki, gələn il büdcə xərclərinin irihəcmli artımları da nəzərdə tutulub və bu, inflyasiya təzyiqlərini yüksəldə bilər. Ona görə də hökumət bu riskləri də nəzərə alaraq xərclərdə maksimum ehtiyatlı davranaraq izafi xərclər və pul kütləsi yaranmasının qarşısını almağa çalışacaq. Ələxsus da monetar və fiskal siyasətin sıx əlaqələndirilməsi istiqamətində görülmüş səmərəverici tədbirlər yenə də əsas çağırış kimi iqtisadi blokun masasında qalacaq.

E.CƏFƏRLİ