Zəngəzur dəhlizinin Ağ evdə müzakirəsi təsadüfi xarakter daşımır

Bakı, 10 noyabr, Rabil Kətanov, AZƏRTAC

Azərbaycanın sülh niyyəti region üçün artıq bəhrələrini verməkdədir. Ermənistana yüklərini Azərbaycan üzərindən nəql etməsinə icazə verməsi rəsmi Bakının sülhə doğru atdığı addımının səmərəliliyindən xəbər verir.

Qazaxıstandan çıxan taxıl yüklü qatar Rusiya-Azərbaycan-Gürcüstan-istiqamətində hərəkət edərək yükü Ermənistana çatdırır. Lakin qatar Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu ilə gəlib Zəngəzur dəhlizindən keçib yükü Ermənistana çatdırsa, yalnız bir dəfə tranzit xərci ödəyəcək və bir dəfə gömrük rəsmləşdirməsindən keçəcək, eyni zamanda yükün çatdırılması müddəti də kifayət qədər azalacaq ki, bu da iqtisadiyyatda önəmli məsələlərdən biridir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, dünya iqtisadiyyatı və siyasəti institutunun eksperti, qazaxıstanlı politoloq Yersultan Yenseytovun sözlərinə görə, dünya bazarında neftin qiymətinin müxtəlif geosiyasi proseslər səbəbindən tez-tez dəyişməsi və getdikcə dünyanın alternativ enerjiyə transformasiya olması neft ixracatçılarını yeni çağırışlar qarşısında qoyub. Bu çağırışlara cavab verməyi bacaran dövlətlər gələcəyə hazır olacaqlar. Qazaxıstan öz iqtisadiyyatında böyük islahatlar həyata keçirərək qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək və dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya olunmaq istiqamətində işlər aparır. Qazaxıstan Şərqlə Qərbi birləşdirən Orta Dəhlizin və onun aparıcı seqmenti olan Zəngəzur dəhlizinin inkişafında maraqlıdır. Qazaxıstan artıq Orta Dəhlizdən istifadə edir və 2024-cü ildə bu dəhliz vasitəsi ilə Avropaya 2 milyon ton neft ixrac edib. Zəngəzur dəhlizi üçün Azərbaycanın həyata keçirdiyi infrastruktur layihələr başa çatdıqdan sonra Ermənistana yüklər yalnız Azərbaycan üzərindən çatdırılacaq. Zəngəzur dəhlizi ilə yükdaşıma daha ucuz və tez başa gəlir. Digər tərəfdən, Azərbaycan bu gün dünyanın ən sabit ölkələrindən biridir ki, bu da yüklərin təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün əhəmiyyətli xarakter daşıyır. Təsadüfi deyil ki, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Vaşinqtonda ABŞ Prezidenti Donald Trampla görüş zamanı ölkəsinin Zəngəzur dəhlizini (Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu) (TRIPP) təşəbbüsünü dəstəklədiyini bildirib. K.J .Tokayev qeyd edib ki, TRIPP Orta Dəhlizin gələcək inkişafını sürətləndirə və regional nəqliyyat əlaqələrini gücləndirə bilər. Hələ Amerikaya yola düşməyə hazırlaşan Prezident K.J. Tokayev “Mən Azərbaycanın da belə bir vacib forumda iştirakını arzuolunan hesab edirəm. Çünki enerji ehtiyatları, əlverişli coğrafi mövqeyi, həmçinin Prezident İlham Əliyevin strateji vizyonu və siyasi iradəsi nəzərə alınmaqla, bu ölkə mahiyyət etibarilə regional nəqliyyat, logistika və enerji gücünə çevrilib və Cənubi Qafqazda və ondan kənarda mühüm rol oynayır. Azərbaycan Böyük Orta Asiyanın təbii bir hissəsi hesab edilə bilər. Əminəm ki, tədbir məhsuldar və qarşılıqlı faydalı olacaq”-deməsi təsadüfi deyildi.

C5+1 çərçivəsində Qazaxıstan ilə ABŞ arasında 17 milyard dollar həcmində yeni müqavilələr imzalandı. ABŞ-ın Qazaxıstana yatırdığı sərmayənin ümumi həcmi 100 milyard dollardan çoxdur. Ölkədə 600 Amerika şirkəti fəaliyyət göstərir. Bütün bunlar Qazaxıstanın ixrac potensialını artırır və dünya iqtisadiyyatı ilə daha sıx əlaqələrin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də Qazaxıstana mütləq nəqliyyat və tranzit yolları lazımdır. Bu yolları isə Azərbaycan təmin edir. Son illər nəqliyyat və tranzit sahəsində Azərbaycanın yaratdığı infrastruktur isə əvəzolunmaz bazadır. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət limanı, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və əlbəttə ki, Zəngəzur dəhlizinin fəaliyyəti üçün hazırda həyata keçirilən infrastruktur layihələr layihələri Azərbaycanı beynəlxalq nəqliyyat qovşağına çevirəcək.

Hazırda Zəngəzur dəhlizinin əsasını təşkil edən 140,6 kilometrlik Horadiz-Ağbənd dəmir yolunun tikintisi davam edir. Yolun dağlıq ərazidən keçdiyi üçün 4 tunelin tikintisi həyata keçirilir və tunellərdə işlərin 71 faizi başa çatdırılıb. Bununla paralel olaraq 123,8 kilometrlik Horadiz-Ağbənd avtomobil yolunun da tikintisi davam edir və gələn il istismara buraxılması nəzərdə tutulub. Azərbaycanın həyata keçirdiyi bu infrastrukturdan regionun bütün dövlətləri istifadə edərək ticarət əlaqələrini genişləndirəcəklər. Ümumiyyətlə, Zəngəzur dəhlizinin Vaşinqtonda keçirilən görüşdə müzakirə olunması onun qlobal xarakter daşıdığını deməyə əsas verir. Bütün bu işlər ABŞ-ın nəzərdindəir və rəsmi Vaşinqtonun Zəngəzur dəhlizini dəstəkləməsi də təsadüfi deyil.

ABŞ Mərkəzi Asiyaya nüfuz etməklə ilk növbədə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq və praqmatik siyasət ilə Avrasiya məkanında əhəmiyyətli aktor olmaq niyyətindədir. Rəsmi Vaşinqton bu niyyətini silahla və siyasi təzyiqlərlə deyil, sərmayələri və diplomatiyası ilə reallaşdırmağa çalışır ki, bu da regionun bütün dövlətləri tərəfindən müsbət qarşılanır.