20 Noyabr Ağdam Şəhəri Günü: qayıdışın, dirçəlişin və zəfərin böyük tarixi

Ağdam Qarabağın ən qədim, ən strateji və ən zəngin şəhərlərindən biri kimi Azərbaycan tarixinin xüsusi səhifəsini təşkil edir. Şəhərin adının çəkilməsi belə insanın zehnində həm qədim mədəni irsi, həm füsunkar təbiəti, həm də ağır işğal illərinin kədərini canlandırır. Ağdam uzun illər boyunca Qarabağın iqtisadi, mədəni və sosial mərkəzlərinin başında dayanmış, bu diyar bölgənin ticarət yollarını birləşdirən mühüm qovşağa çevrilmişdi. Şəhər XIX–XX əsrlərdə sürətlə inkişaf edərək sənaye, incəsənət və kənd təsərrüfatı ocağı kimi tanınmış, Azərbaycanın məşhur çörəkçiliyi, aşıq mədəniyyəti və musiqi irsinin beşiklərindən biri olmuşdur. Ağdam Dram Teatrı, Çörək Muzeyi, Qarabağ Atçılıq Mərkəzi, qədim qəbiristanlıqlar, pirlər və memarlıq abidələri bu şəhərin zənginliyini təsdiqləyən ən mühüm nümunələr idi. Ağdamın tarixi təkcə daş-divarlar, binalar və tikililərlə məhdudlaşmır, bu şəhər həm də Azərbaycanın milli kimliyinin, dözümlülüyünün və sarsılmaz ruhunun təcəssümüdür.

1993-cü ildə torpağın işğalı Ağdamın taleyinə ən ağır zərbələrdən birini vurdu. Şəhər dağıdıldı, talan edildi və dünya mediasında “Qafqazın Xirosiması” kimi dəhşətli adla tanındı. İllərlə viran qalan, xarabalığa çevrilən Ağdam hər bir azərbaycanlının qəlbində bir yara kimi qaldı. Azərbaycan xalqı bu şəhərin gününə yanırdı, lakin ümidini heç vaxt itirmirdi. Onillərlə davam edən həsrətə baxmayaraq, Ağdamın azad ediləcəyi günün gələcəyinə inam sarsılmadı. Bu inam xalqın ruhunu diri saxladı, bu ümid nəsildən-nəsilə ötürülərək qəlblərdə yaşayırdı.

2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində Azərbaycan Ordusunun qazandığı tarixi Zəfər Ağdamın azadlığına aparan yolu açdı. Prezident İlham Əliyevin qətiyyətli iradəsi, ordunun peşəkarlığı və xalqın sarsılmaz birliyi nəticəsində erməni silahlı birləşmələri kapitulyasiya etməyə məcbur oldu və Ağdam bir güllə atılmadan, şəhid vermədən, döyüşsüz şəkildə 20 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycana qaytarıldı. Bu hadisə şəhərin taleyində dönüş nöqtəsi oldu. Ağdamın yenidən dirçəlişi artıq bir reallığa çevrildi. 20 noyabr bu tarixi qayıdış gününü əbədiləşdirmək üçün Ağdam Şəhəri Günü kimi təsis edildi və hər il böyük qürurla qeyd olunur.

Ağdam azad olunduqdan sonra şəhərə həyata keçirilən dövlət səfərləri, aparılan genişmiqyaslı quruculuq və bərpa tədbirləri bu diyarın gələcəyi üçün böyük ümid yaradır. Prezident İlham Əliyevin azad edilmiş Ağdama etdiyi səfərlər bu bölgənin dirçəlişinə verilən yüksək dəyərin təzahürüdür. Şəhərdə “Ağdam Sənaye Parkı” inşa edilir, “Ağıllı Şəhər” konsepsiyası tətbiq olunur, mərkəzi küçələr tamamilə yenidən salınır, yeni yaşayış massivləri tikilir. Ən böyük layihələrdən biri olan “Ağdam rayonunun Baş Planı” bölgənin müasir şəhər modeli kimi inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutur. Ağdam artıq təkcə bərpa edilməklə kifayətlənmir, həm də genişmiqyaslı intellektual, texnoloji və iqtisadi mərkəzə çevrilir. Bu şəhər işğaldan əvvəlkindən daha möhtəşəm bir simaya qovuşacaq.

Ağdamın kəndlərində aparılan tikinti işləri, yeni məktəblərin, xəstəxanaların, sosial obyektlərin, yolların inşası bölgənin dönüş nöqtəsini formalaşdırır. Şəhərdə inşa olunan “Zəfər parkı”, “Şəhidlər xatirə kompleksi”, “Qarabağ Universiteti”, mədəniyyət mərkəzləri Ağdamın gələcək nəsillər üçün həm elm, həm mədəniyyət, həm də dövlətçilik məkanı kimi inkişaf etdiriləcəyinə zəmanət verir. Bütün bunlar Azərbaycan dövlətinin Qarabağa münasibətinin, bu torpaqlara olan böyük məhəbbətinin göstəricisidir.

Ağdamın azad edilməsi həm də məcburi köçkünlər üçün yeni ümid qapısı yaratdı. Bu şəhərin sakinləri 30 ilə yaxın bir müddətdə öz torpaqlarına dönəcəkləri günün intizarı ilə yaşadılar. İndi bu həsrət sona çatır. Ağdamlıların qayıdışı dövlət proqramı çərçivəsində sistemli şəkildə həyata keçirilir. Ailələr yeni evlərinə qovuşur, kəndlərə həyat qayıdır, təsərrüfat yenidən dirçəlir. Qarabağın çörək beşiyi olan bu torpaqda yenidən buğda əkiləcək, Ağdam çörəyi yenidən Azərbaycanın süfrələrinə qayıdacaq.

Ağdamın mədəni mirası da bərpa olunur. Dağıdılmış məscidlər, abidələr, tarixi yerlər yenidən qurulur və əvvəlkindən daha layiqli şəkildə bərpa edilir. Bu, təkcə tikinti işi deyil, həm də tarixin, kimliyin, milli yaddaşın bərpa edilməsidir. Ağdamın mənəvi irsi bu gün yenidən canlanır. Qarabağ musiqi məktəbi, aşıq ənənələri, incəsənət ocaqları bir daha dirçəldilir. Bu dirçəliş Ağdamın mədəniyyətini gələcək nəsillərə çatdıracaq.

20 Noyabr – Ağdam Şəhəri Günü yalnız bir tarixi xatırlamır, həm də Azərbaycanın gücünü, əzmini, mübarizə iradəsini nümayiş etdirir. Bu gün xalqın birlik günü, qürur günü, qayıdış günü kimi yaddaşlara həkk olunur. Ağdamın dirçəlişi artıq yalnız Qarabağın deyil, bütün Azərbaycanın simasında inkişaf rəmzinə çevrilib. Bu torpağın hər daşı, hər ağacı, hər küçəsi indi həm azadlığın, həm mübarizənin, həm də quruculuğun simvoludur. Ağdam dirçəlir, Ağdam yaşayır, Ağdam gələcəyə inamla addımlayır. Bu şəhər artıq qədim tarixinin yeni bir parlaq səhifəsini yazır və bu səhifənin adı Qələbədir, Qayıdışdır, Dirçəlişdir.

Zaur Mehdiyev,

YAP Gədəbəy rayon təşkilatının sədr müavini