3+3 variantı ABŞ, Aİ və Fransa üçün qətiyyən sərfəli deyil Elçin Xalidbəyli

“3+3” formatı Azərbaycanın ideyası idi və bu ideya artıq həm region dövlətləri, həm də Cənubi Qafqaz ətrafındakı dövlətlər tərəfindən qəbul olunub. Artıq bir neçə toplantısı da keçirilib. Növbəti toplantının Türkiyədə keçirilmə ehtimalı var. Ancaq hələlik vaxtı barədə dəqiq mülahizələr mövcud deyil. Rəsmi Bakı bu ideyanı gündəmə gətirərkən əsas hədəfi ermənipərəst Fransanın, Avropa Birliyinin və ABŞ-ın Cənubi Qafqazdakı sülh prosesinə və ümumiyyətlə geoiqtisadi və geopolitik, geostrateji prosesin qarşısını almaq məqsədi daşıyırdı. Rəsmi Bakı haqlı olaraq hesab edir ki, Cənubi Qafqazın problemləri məhz region və region ətrafı dövlətlər tərəfindən həll olunmalıdır”.

Bu fikirləri AzNews.az-a açıqlamasında siyasi şərhçi Elçin Xalidbəyli deyib.

Siyasi şərhçi qeyd edib ki, Cənubi Qafqazın inkişaf perspektivləri barədə də məhz region dövlətləri və ətrafı dövlətlər qərar verməlidirlər.

“Təbii ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa üçün “3+3” variantı qətiyyən sərfəli deyil. İndiki situasiyada ən çox Rusiya və İran xüsusi həssaslıqla yanaşır. Azərbaycanın da maraqları bu formatın ön planda olmasıdır. Ancaq hazırda rəsmi Bakı daha fərqli problemlərin həlli ilə məşğul olduğuna görə, birbaşa “3+3” formatı üzərində xüsusi planlar qurmaq niyyətindən uzaqdır. Həmçinin, Ermənistanda Qərbin geopolitik müstəmləkəsi olduğuna görə, Qərbdən gələn təlimatlar üzrə hərəkət edir. Bu baxımdan, Ermənistanın da yaxın vaxtlarda “3+3” formatında maraqlı ola biləcəyi ilə bağlı əminlik mövcud deyil. Yəni Avropa Birliyinə üzvlüklə bağlı prosesə start verdikdən sonra eynilə, ABŞ-da strateji tərəfdaşlıq sənədinin imzalanmasından sonra Ermənistan tamamilə həm Avropa Birliyi, həm də ABŞ-dan siyasi cəhətdən asılı vəziyyətdədir. Oradan gələn təlimatlara uyğun davranmaq məcburiyyətindədir. Yəni İrəvanın “3+3” formatında iştirakı Qərbdən gələn icazənin olub-olmamasından asılıdır. Gürcüstana gəldikdə isə Gürcüstanın vəziyyəti daha qəlizdir. Çünki Gürcüstanın Rusiya ilə kifayət qədər ciddi problemləri var. Eyni zamanda buna paralel olaraq da Gürcüstanın Amerika Birləşmiş Ştatları ilə və Avropa Birliyi ilə münasibətlərində gərginləşmə mövcuddur. Belə bir vəziyyətdə Gürcüstan balans siyasəti yeritmək məcburiyyətindədir. Rəsmi Tiflis, Rusiyanın iştirak etdiyi heç bir qurumda təmsil olunmaq istəmədiyini artıq dəfələrlə bəyan edib və bu bəyanatın şərtlərinə “3+3” formatı da daxildir”.

“Ancaq Gürcüstanın ABŞ və Avropa Birliyi ilə münasibətlərinin kəskinləşməsindən sonra ola bilər ki, rəsmi Tiflis “3+3” formatına daha həssas yanaşsın. Hazırda müvəqqəti müşahidəçi statusunda olan, prosesləri izləməklə məşğul olan Gürcüstan vaxtlarda “3+3” formatında birbaşa iştirak haqqında qərarlar qəbul edə bilər. Ancaq burada bir önəmli məqam da ondan ibarətdir ki, rəsmi Tiflisin Rusiyadan çox ciddi qarşılıqlı addımlar atılmasını gözlədiyini də düşünmək olar. Çünki Rusiya Gürcüstanın ərazilərində separatçı qurumlar yaradaraq ora nəzarət edib, Cənubi Osetiya və Abxaziya Rusiyanın nəzarətindədir. Ona görə də hesab etmək olar ki, Gürcüstanın “3+3” formatına yolunun açılması üçün Rusiyanın həm Cənubi Osetiya, həm də Abxaziyadan imtina etməsi lazımdır. Rusiyanın ərazi bütövlüyünü tanıması lazımdır və Cənubi Osetiya və Abxaziyanın Gürcüstan ərazisi olduğunu birmənalı şəkildə rəsmən Rusiyanın bəyan etməsi lazımdır. Gürcüstan ərazisindəki separatçı qurumların dəstəklənməsi hazırda Rusiya və Gürcüstan arasındakı əsas problemlərin sırasında yer alır. Əgər Rusiya belə bir addım atarsa, yəni Cənubi Osetiya və Abxaziya separatçılarının dəstəklənməsindən imtina edərsə, Gürcüstanın “3+3” formatında yer alma ehtimalı daha da artmış olar”.

Rəfiqə NAMAZƏLİYEVA