525ci qəzet Amerikalı qızın təəccübü Məhsəti Musa yazır

Məhsəti MUSA

Bir neçə il əvvələdək ölkəmizə əcnəbi könüllülər gəlirdi. Onlar bölgələrə də göndərilirdi. Yaşadığım Ağcabədi rayonunda da bir amerikalı qız könüllü fəaliyyət göstərirdi və onun rəhbərlik etdiyi ingilis dili kursunda mən də var idim. Könüllü xanım tez-tez müxtəlif mövzular verir, biz də ingilis dilində mövzu ətrafında bacardığımız qədər söhbətlər edir, müzakirələr aparırdıq. O, bir dəfə bazar ertəsinə düşən məşğələmizdə bizdən soruşdu:

- İstirahət günlərini necə keçirdiniz?

Oooy, başladıq, nə başladıq. Biri dedi pəncərələri sildim, pərdələri söküb yudum, ütüləyib asdım, hamamı təmizlədim, biri dedi evləri dərindən yığışdırdım, paltarları ütülədim, həyətdəki xəzəlləri süpürüb yığdım, yandırdım və sair və sair.

Həmin amerikalı qız təəccüblə gözünü bərəltdi:

- Siz ki istirahət günündə yenə işləmisiniz, dincəlməmisiniz. Mən isə Şəkiyə, Mingəçevirə getdim, gəzdim, üzgüçülüklə məşğul oldum. Bu günlər mənim istirahət günlərimdir və mən mütləq həmin günlərdə vaxtımı yalnız öz istirahətimə sərf edirəm. Heç vaxt həmin günlərdə iş görmürəm.

Onda təpəmizə bir qapaz vurub ilk dəfə "istirahət günü"nün əsl məqsədini başa düşmüşdük. Amma nə olsun, yenə də o cür davam edir, şənbə-bazar günləri o qədər ev işi görürük ki, işə qayıdanda ikiqat yorğun və əsəbi oluruq. Bunu yazmağımın səbəbi var. Yəni istirahət gününü əslində "daha ağır işlər günü" kimi qəbul etməyimizin acısını tək özümüz yox, artıq övladlarımız da çəkməkdədir. Deyim necə... Yox, ya da həyatımdan daha bir məqamı yazım, sonra deyərəm.

5-ci sinif şagirdi olan qızım çox hərəkətli və yaradıcı uşaqdır. Məsələn, dərs oxuduğu yerdə qəfil  qərar verir ki, bu saat filan mövzuda bir nağıl yazmalıdır. Vəssalam. Hər şeyi tullayıb yox olacaq. Yaxud bir mənzərə rəsmi çəkməlidir, dəftər-kitab ortalıqda ikən gətirib sulu boyanı, karandaşları tökəcək ortaya. Və beləliklə, gecə saatlarınadək dərslərini güclə bitirəcək. Təbii ki, valideyn kimi müdaxilə etməli oluram. Bəzən dərsini vaxtında hazırlaması üçün üstünə çox gedirəm. Bu yaxınlarda şənbə günü qərara gəldik ki, dərslərini həmin gün oxuyub bitirsin, bazar günü istirahət etsin, əylənsin. Lakin gecə oldu, dərs bitmədi. Bazar günü yenə də elə. Sonra müəllimlər votsap qrupuna testlər atdılar ki, şagirdlər onları da həll etsinlər. Uşağın gözləri qıpqırmızı qızarmış, tez-tez tutan başağrısının da əlamətləri gəlməyə başlamışdı. Mən isə ayağı yer alıb arxayınlaşmasın deyə özümü necə deyərlər, korluğa vurub yenə də tələbkarlıq edir, ləng tərpəndiyini xatırladırdım. Birdən qızım üsyankarcasına qarşısındakı kağız-kuğuzları itələyib dedi:

- Ana, düzünü de, sən mənimlə yaşıd olanda evə bu qədər dərs versələr, oxuya bilərdin?

Artıq başqa söz deməyin yeri yox idi. Yavaşca mızıldadım:

- Əslində yox!

Qızım başını buladı:

- Bəs onda məni niyə danlayırsan? Dərs çoxdur, çox. Ən çətin dərsləri də birinci günə salıblar. Bir bazar günüm var, mən yatmaq istəyirəm, dincəlmək istəyirəm, şəkil çəkmək istəyirəm...

Hə, bu məqamda əvvəldə söz açdığım məsələ - amerikalı könüllünün bizə acıyaraq istirahət gününü yalnız öz istirahətinə sərf eməsi ilə bağlı dedikləri yenidən yadıma düşdü. Söz yox ki, məktəbdəki müəllimlər içərisində qadınlar üstünlük təşkil edir və onlar da mənim kimi, sənin kimi, bizim kimi istirahət gününü "daha çox işləmək günü" kimi qəbul ediblər. Və bu düşüncəmizə necə hopubsa, şagirdlərin istirahət günündə boş olmasını qəbul edə bilməyib daha çox yüklənmələrinə çalışırıq. Amma niyə? Yuxulu-yuxulu gözlərini ovuşduraraq çox sayda test həll edən, çalışma yazan, məktəb dərsliklərindən əlavə vəsaitlərlə yüklənən, xarici dildən normadan qat-qat artıq sözlər əzbərləyən şagirdin doğrudanmı mükəmməl bilik sahibi olacağını düşünürsünüz, əziz müəllimlər? İnanın, bu, uşağın yorulmasından, onun dərsə, məktəbə nifrət etməsindən başqa heç nəyə xidmət etmir. Bir fincana qədərindən artıq çay süzəndə necə daşıb yerə tökülür, heç olursa, uşaqlara yüklədiyiniz bu tapşırıqlar da icra olunsa belə, nəticəsiz qalır. Onlar heç nə öyrənmir. Bununla yanaşı, yaradıcı tərəfləri də məhv olub gedir.

Müəllimlərin zəhməti danılmazdır. Mən də əsas işimdən əlavə olaraq orta ixtisas məktəblərindən birində müəllim işləyirəm. Enerjimin necə getdiyinin, necə yorulduğumun fərqindəyəm. Amma məhz elə buna görə də zəhmətimin puç olmamasına çalışıram. Baxmayaraq ki, onlar şagird deyillər, daha böyükdürlər, tələbələrimi yenə də çox yükləməməyə, hər şeyin ən asan yolunu, ən uyğun tərəfini göstərməyə çalışıram ki, dərsi qavraya bilsinlər. Bəzən kənardan qınaq da eşidirəm ki, bağça uşağı deyillər ki, PDF-ləri ver, oxusunlar. Amma mənim vicdanım buna yol vermir. Mütləq PDF-lə bərabər, onlara lazımi qeydləri verirəm ki, mövzunu daha rahat mənimsəyə bilsinlər. Belə deyək də, qoy az bilsinlər, amma təmiz bilsinlər. Bir sözlə, əziz müəllimlər, dəyərli müəllimlər, son illər məktəblərimizə ayaq açan əlavə vəsaitlərin, test toplularının istifadəsinə bir söz demirik, olsun, onları tövsiyə edə bilərik ki, uşaqlar dərsi daha yaxşı mənimsəsin. Amma bunu mütləq şəkildə şagirdə yükləməyək. Xüsusən, şənbə-bazar günlərində, bayram günlərində onların istirahət etməsinə imkan verək. Yaradıcı işlərə vaxt ayırmalarına şərait yaradaq. Şəxsən mənim öz qızıma ürəyim ağrıyır. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, o, həm rəsm çəkməyə, həm kiçik nağıllar yazmağa, həm kitab oxumağa meyilli bir uşaqdır. Amma saysız-hesabsız ev tapşırıqları, testlər imkan vermir ki, o, özünə vaxt ayırsın. Ayırmaq istəyəndə isə mən (əksər valideyn) cəllad kimi başının üstündə dayanmağa məcbur oluram ki, qoy sabah dərsə hazırlıqsız getməsin. Yəni haqsız olduğumu bilə-bilə məktəbin tərəfini saxlamaq zorundayam ki, bu da valideyn-uşaq arasında da münasibətlərin gərginləşməsinə gətirib çıxarır.

Başa düşürəm, burada tək müəllimin üstünə düşməməliyik. Bəlkə dərsliklərə də bir göz və əl gəzdirilməlidir ki, şagirdlər  çantalarında əsas dərsliklərdən əlavə, ağır kitablar daşımalı olmasınlar. Amma hər bir halda həddən ziyadə yüklənmək övladlarımızın əsəblərinə, orqanizminə, xüsusən də gözlərinə çox ciddi ziyan vurur. Biz uşaqları telefondan uzaq tutmağa çalışırıq, amma onlar saatlarla gözlərini votsapla göndərilmiş müxtəlif fənlərə dair testlərə dikməli olurlar. Biz övladlarımızı qamətlərini düz tutmağa məcbur edirik, amma onlar çiyinlərində az qala özləri ağırlıqda olan 8-10 kiloluq çantalarla məktəbə gedib-gəlirlər. Biz  övladlarımızı hərəkət etməyə, açıq havada olmağa səsləyirik, amma onlar məktəbdən qayıdandan yatanadək dərslərlə məşğul olmaq məcburiyyətindədirlər. Nəticə etibarilə gözü eynəkli, onurğası əyilmiş, yorğun, "qocalmış", aqressiv uşaqlar böyüdürük. Bəlkə bir az düşünək? Axı uşaqlar bizim gələcəyimizdir. Axı onların sağlamlığı vacibdir. Axı onları məktəbdən diksindirməməliyik, əksinə, sevgi yaratmalıyıq.

Hə, amerikalı qızın xatırlatdığı kimi, həftə içi çiyinlərimizə yüklənən yorğunluğu çıxarmaq üçün bizə verilən günlərin adının "istirahət günü" olduğunu da unutmayaq. İstirahət etmək isə hər kəsin haqqıdır. Eləcə də müəllim və şagirdlərin.