525ci qəzet Problemi varlılar yaradır, cəfasını kasıblar çəkirlər... So­sial şə­bə­kə­də ya­zı­lan­lar

Fazil Mustafa, millət vəkili:

- Media həqiqətən həm milli təəssübkeşliyin və həm də antimilli şərəfsizliyin barometridir. Meydan TV və Toplum TV-nin strategiyası bəllidir: Azərbaycan dövlətinə qarşı hazırlanmış layihələri icra etmək, insanların sosial narazılıq simptomları üzərindən dövlətə yönəlik etimadsızlıq aurası yaratmaq. Maraqlıdır ki, onların paylaşdığı məlumatlar üzərindən rəy yazanların xeyli hissəsi tipik bir erməni nifrəti ilə Azərbaycana və Azərbaycan adına görülən faydalı işlərə yanaşırlar. Bu, artıq sosial narazılıq kimi anlaşılmamalıdır, bu, özündə vətəndaşılığımızı daşıyan bir kəsimin yeni erməniçilik dalğası kimi araşdırılmalıdır. Diqqət yetirin, məşhur futbolçu Ronaldinyo Azərbaycana gəlib, bunun müsbət tərəfləri ilə bağlı tərəfimizdən şərh verilib, bu gəlişin COP-29 zamanı ölkəmizin turizm potensialına fayda gətirəcəyini söyləmişik. Həm Meydan TV, həm də Toplum TV bunu məqsədyönlü şəkildə müzakirəyə çıxarıb və  təhqiramiz rəylərin yazılmasına imkan yaradıb. Olsun, onsuz da mən illərdir həm Milli, həm də Antimilli Danabaşizmə qarşı açıq mübarizə aparıram və bunlara da həmin epizodlardan biri kimi yanaşıram. Sadəcə bir gerçəyi aydınlaşdırmaq istəyirəm: Bir iş adamı yaxın dostluq etdiyi Ronaldinyonu öz vəsaiti hesabına (dövlət büdcəsindən yox ha!) Bakıya qonaq gətirir və mötəbər tədbir zamanı ölkəmizi reklam edir!  İndi ləyaqətli, dövlətini, Vətənini sevən, hətta hansısa məmurdan, idarəetmədən, sosial durumundan, işsizlikdən narazı olan bir azərbaycanlı buna niyə etiraz etməlidir ki? FİFA-nın prezidenti də gəlib, Fateh Terim də gəlir, başqaları da gəlir, hər biri də ölkəmizin tanıtımı üçün vacibdir. İnsanlar şəxsi dostluq əlaqələrindən istifadə edib öz ölkəsinin tanıtımına fayda vermək istəyirlərsə, buna ancaq bir irançı-erməniçi sevinməyə bilər. Elə sevinmədiklərinə görə də qatılmadılar bu mötəbər tədbirə! Bunların böyük əksəriyyəti Qarabağ savaşında qələbəmizə də bu cür ağrılı-acılı duyğularla yanaşıblar. Eyniylə cənabi Makron kimi, ağayi Makronian kimi, eyniylə Kim Kardaşyan kimi! İndi məhz bu mövzuda, Ronaldinyonun, yaxud da Məsud Özilin Azərbaycana gəlişi mövzusunda Meydan TV və Toplum TV-nin profilinə doluşub məhz ölkənin faydasına olanları belə narazılıqla qarşılayanları necə adlandırmalıyıq?

Asif Nərimanlı, jurnalist:

- Tbilisidə erməni, azərbaycanlı və gürcü fəalların COP29-a - Bakıya qarşı keçirdiyi aksiyaya rəhbərlik edən, "ermənilərin etnik təmizləməyə məruz qaldığı" iddiasını təkrarlayan "iqlim fəalı" Qreta Tunberq Ermənistana gedib. Azərbaycana qarşı etiraz aksiyalarını İrəvanda davam etdirəcək. Qretanın Cənubi Qafqazda nə baş verdiyindən xəbəri yoxdur, aydındır ki, onu bölgəyə gətirən və Bakıya qarşı aksiyalara qoşan ermənilərdir - erməni diasporu/lobbisi. Məqsəd iqlim məsələləri üzrə dünyada məhşurlaşdırılan Qreta üzərindən diqqəti daha çox cəlb etməkdir. Və təbii ki, Tbilisidə olduğu kimi, İrəvanda da COP29 fonunda Azərbaycana qarşı "etnik təmizləmə" ittihamı irəli sürüləcək, erməni maraqlarının qorunması istiqamətlərdən biri kimi vurğulanacaq. Həmişə olduğu kimi, indi də Azərbaycana qarşı beynəlxalq müstəvidə təşkil olunan kampaniyalarda erməni maraqları prioritetlərdən biri olaraq qalır. Ermənistan hakimiyyəti bu aksiyaların təşkilində birbaşa iştirak etməsə də, maraqlı tərəfdir.

Elxan Şahinoğlu, politoloq:

- Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan parlamentdə son çıxışı zamanı bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan sülh müqaviləsi ilə yanaşı, strateji saziş də imzamalıdırlar. Paşinyan strateji sazişin imzalanmasını yaxın əsrlərdə xalqların dinc yanaşı yaşamasının vacib olmasıyla əsaslandırıb. Paşinyan ayrıca, Kazanda BRİCS toplantısı çərçivəsində Prezident İlham Əliyevlə görüşü indiyənə qədər keçirilən ən faydalı müzakirə kimi qiymətləndirib. Nikol Paşinyan Ermənistanın kommunikasiyaların blokdan çıxarılması üçün Azərbaycana yazılı təklif göndərdiyini deyib: "Biz regional kommunikasiyaların açılması məsələsini tamamilə qarşılıqlı məqbul hesab edə bilərik".

Paşinyan iki xalqın dinc yaşaması məqsədilə strateji sazişin imzalanmasının vacib olduğunu bildirsə də, ona müxalif olan qüvvələr, o cümlədən, erməni kilsəsi bunu istəyirmi? Paşinyan birinci bu suala cavab tapmalıdır. Çünki Ermənistandakı antiazərbaycan qüvvələr bir gün Paşinyanı devirərlərsə və ya seçki yolu ilə hakimiyyətə gələrlərsə, iki ölkə arasında dinc yaşamanı əsas tutan sazişə qarşı çıxacaqlar. Ona görə də Ermənistanda Konstitusiyanın dəyişdirilməsi ilə yanaşı, Azərbaycanla strateji sazişin imzalanmasıyla bağlı da referenduma ehtiyac yarana bilər. Ermənilərin mütləq əksəriyyəti Paşinyanın Azərbaycanla "strateji saziş" ideyasına səs verərlərsə, bu halda müxalifət əngəli ortadan qaldırılacaq. Paşinyanın regional kommunikasiyaların açılması məsələsinə gəldikdə isə, Baş nazirin tələsməsinin səbəbi İranla bağlıdır. Şərqi Zəngəzuru Naxçıvanla birləşdirəcək yolun İran üzərindən tikintisinə dair çalışmalar sürətlənib. Paşinyan Zəngəzur dəhlizinin açılmasıyla bağlı Bakı ilə razılaşmanı bir müddət də uzatsa, yeni yol İrandan keçəcək və Ermənistan oyundankənar vəziyyətdə qalacaq. Buna görə də hazırda rəqabət İranla Ermənistan arasında gedir. Azərbaycan üçün bu rəqabətdə hansı ölkənin qələbə qazanacağının fərqi yoxdur, önəmli olan qısa müddətdə Şərqi Zəngəzuru Naxçıvanla birləşdirəcək dəmir və quru yolun çəkilməsidir.

Pərviz Seyidli, yazar:

- Hər axşam ofisdə işlərə fasilə verib Retro FM-də Kamal Yaşar və Xəzər Süleymanlının təqdimatında "şeir mənim üçün" verilişini dinləyirdim. Bir-birindən maraqlı şeirlər ifa olunur, ləzzətli söhbətlər gedirdi. Çox təəssüf ki, veriliş bağlandı. Bayaq ofisdə yadıma düşdü. Keçən payız ofisin pəncərəsindən saralmış yarpaqları yorğun şair kimi mənə baxan ağaca tamaşa edə-edə verilişə qulaq asırdım. Təki yaxşı işlərin ömrü uzun və davamlı olsun.

Afət Yaqubova, jurnalist:

- Tədbirdən yadımda qalan əsas fraza:

The rich cause the problem, the poor pay the highest price (Antonio Guterres)...

Yəni problemi varlılar yaradır, ağır nəticələrinin cəfasını kasıblar çəkirlər...

Elə tədbirin də əsas məqsədi hər kəsə öz elədiyinin pulunu ödətməkdir. Əgər ödəmək istəsələr...

Fərid Pərdəşünas, texnobloger:

- Türkiyədə onlayn qumar oyunlarını reklam edənlər kütləvi şəkildə məsuliyyətə cəlb edilir. Aralarında məşhur simalar, müğənni və blogerlər də var. Düşünürəm ki, anoloji əməliyyat Azərbaycanda da həyata keçirilməli, qanunsuz şəkildə qumar, mərc oyunu, siqaret və ya tütün məhsullarını reklam edənlər təkcə cərimə ilə yox, inzibati həbslərlə cəzalandırılmalıdır.

Osman Gündüz, Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti:

- COP29 gözləntiləri haqqında düşüncələr

Problem varmı və necə həll olunmalıdır?

Bəli, qlobal dünyada iqlim dəyişikliklərindən, ekoloji tarazlığın pozulmasından dolayı bəşəriyyəti narahat edən, xüsusən də kasıb ölkələr üçün yaşayış və inkişafla bağlı ciddi PROBLEMLƏR yaranıb.

Amma burada bir ədalətsizlik də var.

PROBLEMİ yaradan daha çox zəngin, inkişaf etmiş, nəhəng zavod və fabriklər qurmuş  ölkələrdir.

Heç bir zavod fabriki olmayan, parnik qazı buraxmayan bir ölkənin bu problemdə rolu minimaldır.

Bəs indi bu PROBLEMİ kim həll etməlidir, onu yaradan, yoxsa hamı, əgər hamı etməlidirsə, bu problemin həlli üçün ayrılan resursların nisbəti necə olmalıdır, yəni kim daha çox pul, texnologiya, resurslar qoymalıdır.

Məhz 30 ildir ki, BMT bunu həll etmək məqsədilə COP müzakirələri aparır. 29-cu da bizdə keçirilir.

COP29 müzakirələri nə verəcək?

Əslində görünən odur ki, inkişaf etmiş ölkələr problemin həlli üçün  daha çox öhdəlik götürməlidir, daha çox yatırım etməlidir. Yəni burada bir diferensiallaşma olmalıdır. Az ziyan vurmusansa, problemin həllinə də az resurs ayıracaqsan, çox ziyan vurmusansa, çox da pul qoymalısan ortaya.

BMT-nin ötən illərdə bu tip müzakirələrində qərarlar olub ki inkişaf etmiş ölkələr hər il 100 milyarddan çox vəsaiti bu problemin həllinə yönəltməlidir.

Bu məqsədlə COP28-də BMT-nin İtki və Zərərə Cavab Fondu da yaradılıb. Lakin problemin həlli, iqlim dəyişikliyi ilə yaranan mənfi təsirlərin neytrallaşdırılması və adaptasiya üçün tələbatın daha çox,  trilyon dollarla olduğu bildirilir.

Qlobal dünyanı düşündürən suallar.

İndi COP29-dan gözlənti odur ki, problemin həlli üçün ölkələr məhz bu Fonda nə qədər vəsaitlər köçürəcəklərini bildirəcəklər? Ölkələr fəsadların aradan qaldırılması, zərərli qazların məhdudlaşdırılması üçün hansı mexanizmlər təqdim edəcəklər, bu dataya nəzarət üçün şəffaf mexanizmlər olacaqmı, cəmiyyət buna nəzarət edə biləcəkmi?

Yaşıl iqtisadiyyat üçün, rəqəmsal transformasiyalar üçün nə qədər vəsaitlər ayrılacaq?

Problemin həlli üçün COP29 ədalətli mexanizmlər tapacaqmı,  yeni maliyyə mənbələri tapacaqmı?

İqlim dəyişikliyindən zərər çəkən kasıb ölkələrin adaptasiyası necə olacaq, onlara hansı köməkliklər olunacaq?

COP29 qarşıya qoyulan vəzifəni yerinə yetirə biləcəkmi?

COP29 iqlim dəyişiklikləri ilə bağlı qlobal PROBLEMİN daha da ciddiləşdiyi bir ərəfədə keçirilr.

Azərbaycan iqlim dəyişikliklləri ilə bağlı PROBLEMİN həllinə töhfə vermək üçün, maraqlı tərəflərin iştirakı üçün hər bir şərait yaradaraq, böyük resurslar ayıraraq BMT standartlarına cavab verən növbəti COP29 müzakirələrini təşkil edib.

Yəni baxmayaraq ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı əsasən neft-qaz infrastrukturuna söykənib, bununla belə, ölkəmiz qeyd olunan qlobal problemin üzərinə gedərək, onun həlli üçün töhfə verməkdən çəkinmir, 70 minlik də bir müzakirə platfroması yaradır.

Əlbəttə, şərait yaratmaq, müzakirə üçün platforma təqdim etmək yuxarıda qeyd olunan PROBLEMİN həlli demək deyil.

Hələlik görünən odur ki, PROBLEM-i yaradan ölkələr onun həllində elə də aktiv görsənmirlər.

Min cür bəhanələrlə müzakirələrə qatılmaq istəmirlər. Belə bir problemin həlli üçün müzakirələrə qatılmaqla bağlı bəzi ölkələrin qısqanclıq səviyyəsində hərəkətləri isə ümumiyyətlə anlaşılmazdır və izahı yoxdur.

Düşünürəm ki, COP29-un PROBLEMİN həlli istiqamətindəki uğuru məhz ölkələrin yuxarıda qeyd olunan suallara verdiyi cavablardan, dünyadakı indiki mürəkkəb şəraitdə  ölkələrin bu PROBLEMİN həllinə nə qədər resurslar ayırmasınadan daha çox asılı olacaq.