ABŞ Moskvanın cavabını təhlil edir

Rusiya–Ukrayna müharibəsinin taleyi bundan asılı olacaq

Rusiya–Ukrayna müharibəsinin tənzimlənməsi ətrafında cərəyan edən proseslər dünyanın diqqət mərkəzindədir. Kiyevin ABŞ-ın 30 günlük atəşkəs rejiminə razılaşmasından sonra hamı Rusiya rəhbərliyinin verəcəyi cavabı gözləyir. Prezident Vladimir Putin atəşkəs rejimi təklifinə normal yanaşdığını bildirsə də, məsələ ilə bağlı öz şərtlərini də irəli sürür. Moskvanın bu mövqeyi siyasi analitikləri belə bir iddia irəli sürməyə vadar edir ki, ABŞ-ın müharibəni tezliklə başa çatdırmaq planı reallaşmaya bilər.

ABŞ prezidenti Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiven Uitkoff Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşdü. Bu barədə ABŞ-ın milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Maykl Uolts “Fox News” telekanalına müsahibəsində bildirdi. Hazırda ABŞ Ukraynadakı müharibənin nizamlanması perspektivlərini “ehtiyatlı nikbinliklə” qiymətləndirir. Vaşinqton Moskva ilə danışıqların necə getdiyini qiymətləndirəcək və Donald Tramp gələcək addımlara qərar verəcək.

Bundan əvvəl Rusiya prezidenti Vladimir Putin atəşkəsin dayandırılması təklifini “doğru ideya” kimi qiymətləndirdi, lakin məsələ ilə ağlı sualların qaldığını bildirdi. O, təkid edir ki, “bu böhranın əsas səbəbləri” “sorğulanmalıdır” və Ukrayna atəşkəs dövründə yenidən silahlanma və əlavə səfərbərlik həyata keçirmək imkanından məhrum edilməlidir.

ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiya lideri Vladimir Putinin Ukraynada atəşkəs mümkünlüyü ilə bağlı açıqlamalarına münasibət bildirdi. “The Guardian” xəbər verir ki, o, NATO-nun baş katibi Mark Rutte ilə görüşündə jurnalistlərə açıqlamasında dedi ki, Putin ümidverici bəyanat verdi, lakin bu, natamam idi: “Mən Rusiya tərəfdən atəşkəs əldə olunmasını istərdim. Ümid edirik ki, Rusiya düzgün addım atacaq”. Ağ evin sahibi “Truth Social” sosial şəbəkəsində martın 13-də prezident Putinlə danışdığını bildirdi. ABŞ prezidentinin sözlərinə görə, söhbət “yaxşı və məhsuldar” oldu. O hesab edir ki, Ukraynada münaqişəyə son qoymaq üçün “çox yaxşı şans” var.

Ancaq Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski Kreml sahibinin bəyanatlarını “çox proqnozlaşdırıla bilən” və “çox manipulyativ” kimi qiymətləndirir. Vətəndaşlara ənənəvi gecə videomüraciətində Ukrayna lideri dedi ki, “O, (Putin – red.) əslində, imtina hazırlayır”.

Xatırladaq ki, martın 11-də Ciddədə keçirilən danışıqlardan sonra Kiyev müvəqqəti atəşkəsə razılıq verməklə ABŞ Ukraynaya hərbi yardımını bərpa etdi. Buna görə də, Ukraynanın mövqeyi indi daha güclü görünür. Bununla belə, vəziyyət yenidən kəskin şəkildə dəyişə bilərmi? Ukrayna və Amerika nümayəndə heyətləri arasında Ciddədə (Səudiyyə Ərəbistanı) keçirilən görüşdən sonra tərəflər birgə bəyanat yaydılar. Mühüm nəticələrdən biri də Co Baydenin dövründə Amerikanın Ukraynaya ayırdığı silah tədarükünün bərpasının elan edilməsi və kəşfiyyat məlumatlarının ötürülməsi oldu: “ABŞ kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsində fasiləni dərhal aradan qaldırır və Ukraynanın təhlükəsizliyini bərpa edir”. Daha sonra Ukrayna Prezident Aparatı rəhbərinin müavini Pavel Palisa yardım axınının bərpa olunduğunu təsdiqlədi.

İndi ABŞ Rusiyanın bu istiqamətdə konkret addım atacağına ümid edir. ABŞ prezidentinin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Maykl Uoltsun sözlərinə görə, prezident Tramp Stiven Uitkoffun Rusiyadakı danışıqların nəticələri barədə məruzəsindən sonra əlavə qərarlar verəcək. “Mən orada (Moskvada) olan həmkarım, xüsusi elçi Uitkoff ilə danışdım və o, bizə prezident Trampın gələcək addımlar barədə qərar verəcəyi qiymətlər gətirir. Təbii ki, hər iki tərəfin öz tələbləri var və təbii ki, hər iki tərəf müəyyən kompromislərə getməli olacaq”. Uolts onu da qeyd edir ki, o, Donald Trampı qabaqlamamaq üçün milli televiziyada heç nə elan etməyi və ya müzakirə etməyi planlaşdırmır.

Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov Rusiya lideri Vladimir Putinlə Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiven Uitkoffun görüşünü şərh etdi. Xüsusilə, o, Uitkoffun Rusiyaya “əlavə məlumat” verdiyini, həmçinin Putinin Trampa “əlavə siqnallar” verdiyini açıqladı. Putinlə Tramp arasında gözlənilən söhbəti şərh edən Peskov qeyd etdi ki, söhbətin dəqiq vaxtı hələ bilinmir: “Cənab Uitkoff bütün məlumatları öz dövlət başçısına çatdırandan sonra biz söhbətin vaxtını daha sonra müəyyənləşdirəcəyik. Hər iki tərəfdə belə bir söhbətə ehtiyac olduğu anlayışı var”. Kremlin sözçüsü əlavə edir ki, “görüləcək çox şey var”. Onun sözlərinə görə, prezident Putin ABŞ prezidenti Donald Trampın “mövqeyi ilə həmrəydir”.

ABŞ prezidentinin xüsusi elçi Uitkoffun məlumatlarından sonra hansı qərar verəcəyi hələlik bilinmir. Amma CBS News məlumat verir ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası Rusiyaya qarşı sanksiyaları sərtləşdirir. Telekanal bildirir ki, Ağ ev Rusiyanın ABŞ-ın ödəniş sistemlərinə çıxışını daha da məhdudlaşdıraraq, Rusiyanın neft, qaz və bank sektorlarına əlavə məhdudiyyətlər qoyur. Məlumat verilir ki, ABŞ Maliyyə Nazirliyi Bayden administrasiyasının sanksiyaya məruz qalan Rusiya bankları ilə bağlı müəyyən əməliyyatların davam etdirilməsinə icazə verən lisenziyasını ləğv etdi. Banklar artıq enerji ilə bağlı iri əməliyyatlar üçün Amerika ödəniş sistemlərinə çıxış əldə etməyəcəklər.

CBS-nin məlumatında vurğulanır ki, ABŞ-ın bank sistemlərinə çıxışı daha da məhdudlaşdırmaq qərarı digər ölkələrin Rusiya neftini almasını çətinləşdirir və bununla da onun qlobal tədarükünü məhdudlaşdırır. Bu, neftin bir barelinin qiymətinin 5 dollara qalxmasına səbəb ola bilər ki, bu da son həftələrdə qiymətlərin azalmasından sonra əhəmiyyətli sıçrayışdır” . Bundan başqa, bildirilir ki, məhdudiyyətlərin gücləndirilməsi həm də ABŞ administrasiyasının Moskvanı Rusiya Federasiyasının Ukraynaya qarşı müharibəsində təklif olunan 30 günlük atəşkəslə razılaşmağa inandırmaq cəhdi ilə bağlıdır.

Bundan əvvəl ABŞ-ın maliyyə naziri Skott Bessant bildirmişdi ki, Vaşinqton Rusiyanın Ukraynaya qarşı apardığı müharibəyə son qoymaq üçün lazım gələrsə, Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyaları əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirməyə hazırdır. O, əlavə etmişdi ki, sabiq prezident Bayden dövründə sanksiyaların səviyyəsi minimal idi, çünki ABŞ daxili enerji qiymətlərindən narahat idi.

Hərbi yardımlar sahəsində də ABŞ güclü gedişlər edir. Qərb mətbuatı yazır ki, Amerika Birləşmiş Ştatları “GLSDB” uzun mənzilli bombaların Ukraynaya tədarükünü bərpa etməyə hazırlaşır. Bu sursat Ukraynanın ATACMS raketlərinin ehtiyatlarının tamamilə tükəndiyi barədə KİV-in bəyanatları fonunda veriləcək. Son həftələrdə GLSDB bombasının modernləşdirilməsinin effektivliyini qiymətləndirmək üçün 19 sınaq atışının həyata keçirildiyi bildirilir. Son bir ildə Ukrayna 69 kilometrlik GMLRS raketlərindən daha uzun mənzilli silahlar əldə etməyə çalışırdı. Bu problemin öhdəsindən gəlmək üçün “Boeing” Pentaqona 161 kilometr mənzilli yeni silah - GLSDB təklif etdi.

Belə görünür ki, ABŞ Rusiya ilə mümkün danışıqlar ərəfində Moskvaya qarşı daha sərt tədbirlər görə biləcəyini nümayiş etdirir. Buna görə də, atəşkəs ətrafında yaranmış son vəziyyətin inkişaf istiqaməti məhz Moskvanın mövqeyindən asılı olacaq.

Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ