ABŞ Rusiya yaxınlaşması və Ukraynanın ehtimal yalnızlığı Avropanı öz ordusunu qurmağa məcbur edir

Çexiyanın baş naziri Petr Fial Avropanı öz müdafiəsinə daha çox diqqət yetirməyə çağırıb. Petr Fiala görə, “Avropa uzun müddətdir buna məhəl qoymur”. Bəzi Aİ və NATO ölkələrinin liderləri arasında Parisdə keçirilən görüşün nəticələrindən belə nəticə çıxır ki, Avropa öz müdafiəsinə daha çox vəsait ayırmalıdır. Baş nazirin sözlərinə görə, Avropanın gücləndirilməsi, xüsusilə Volodimir Zelenskini “seçkisiz diktator” adlandıran ABŞ prezidenti Donald Trampın son bəyanatları ilə bağlı zəruridir.

Danimarka hakimiyyəti də 2033-cü ilə qədər olan dövr üçün müdafiə ehtiyacları üçün 17 milyard dollar ayırmağa hazırlaşır. Danimarka bir sıra digər Aİ dövlətləri ilə birlikdə Aİ-yə müdafiəyə daha çox sərmayə qoymağa imkan verəcək daha yumşaq büdcə qaydalarının tərəfdarıdır.

Qısa tarix: Avropa Ukraynanı Rusiyaya qarşı qalxan kimi istifadə etdi. ABŞ pulunu "çıxarmaq" üçün Ukraynadan rezerv istədi. Borc içində boğulan Ukrayna Qərbin və ABŞ-ın siyasi hərbi dəstəyini vaxtında yetərincə ala bilmədi deyə müharibə müddətində bir addım irəli, iki addım geri atmalı oldu. İndi ABŞ özü sülh masası qurub, həm Avropadan, həm Rusiyadan, həm də Ukraynadan bacardığı qədər "qazanmaq" üçün çalışır.

Politoloq Kazım Kazımov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, Avropa İttifaqı da, Avropa qitəsinin özü də İkinci Dünya müharibəsindən sonra iki "çətir" - Qərbi Avropa NATO, Şərqi Avropa da Vaşava Müqaviləsi paktı çətiri altına girdi: “1991-ci ilin sentyabrında Varşava paktı dağıldı və Şərqi Avropanın bir çox ölkəsi də, NATO çətirinin altına girdi və beləcə, Avropa da, Avropa İttifaqı da bir az rahat həyat şəraitinə keçdi. Çünki müdafiə xərclərinə az resurs qoydular. Demək olar ki, bir çox Avropa ölkəsində ABŞ-nin hərbi qüvvələri bərqərar oldu və beləcə, onlar rahat şəkildə  yaşadılar, hərbiyə ayrılacaq maliyyəni də digər sahələrə işlətdilər”.

Kazım Kazımov

Politoloqun fikrincə, dünyada rollar və tarixi qırılma nöqtələri dəyişir: “Artıq soyuq müharibə bitib və soyuq müharibədən sonrakı böhran dönəmi də bitib və dünya yeni əlaqələr dönəminə girir”.

Kazım Kazımovun fikrincə, ABŞ-dəki yeni hakimiyyətin, Avropada "çətir"in müəyyən dərəcədə işləksizliyini və öz funksiyalarını itirdiyini görən qüvvələr yeni yollar axtarışındadır.

Politoloq hesab edir ki, bu prosesləri Ukraynadakı müharibələr sürətləndirdi və Ukrayna müharibəsinin sürətləndirilməsi səbəbilə artıq Çexiya, Danimarka və digər Avropa ölkələri öz müdafiə xərclərini artırmağa çalışır.

“Fransanın kifayət qədər hərbi büdcəsi var. Lakin Makron da tez-tez çıxışlarında "Avropa Ordusu"ndan və Avropanın öz müdafiə qabiliyyətinin yüksəldilməsindən bəhs edir. Çünki Ukrayna müharibəsi onlar üçün ciddi bir siqnal oldu. Onlar Rusiya təhlükəsindən çəkinirlər. Bir də ABŞ-nin bundan sonra hansı addım atacağından çəkinirlər. ABŞ Avropanın müdafiə öhdəliyini öz üzərinə götürməsə, Avropa üçün gələcəkdə daha ciddi təhlükələr doğa bilər. Avropa təxirəsalınmaz şəkildə öz müdafiə qabiliyyətini gücləndirməlidir.

Avropada 1945-ci ildən bu tərəfə bir çox ölkənin hərbi ənənəsi itib, bir çox ölkədə artıq həqiqətən də hərbi məsələlərə strateji baxış yoxdur və orduları da simvolikdir. Bu ölkələr 10 illərdir ki, hərbi əməliyyatlar keçirmir. Onların liderləri xalqa “biz sizin sosial haqlarınızdan və həyatınıza təsir edəcək digər faktorlardan kəsib mövcud büdcəmizi orduya yönəldəcəyik” demir. Bu, onların populyarlığına zərbə vura bilər. Bunun üçün Avropa komfort, yoxsa müdafiə dilemması qarşısında qalıb”-deyən politoloq qeyd edib ki, bu vəziyyət Avropanın daha ciddi şəkildə müzakirə edəcəyi bir məsələdir və əslində Ukrayna müharibəsinin necə sonlanacağı da bu yoldakı ən böyük suallara cavab olacaq.

İradə Cəlil, Bizimyol.info