Ala Çillə və ya Boz Ay

Bu gün Kiçik Çillə bitir. Üçüncü və sonuncu – Ala Çillə başlayır.

Ala Çillədə havalar çox dəyişkən olur olur: gündüz isti, axşam soyuq və yaxud bir gün isti, bir gün soyuq. Elə bu dəyişkənliyə görə də xalq arasında Ala Çilləyə Boz Ay deyirlər. Boz Ay Azərbaycanlıların ən böyük bayramı olan Novruza qədər davam edir.

Novruzaqədərki dörd çərşənbə də Boz aya təsadüf edir. Novruz hazırlıqları da bu aya düşməsi də Boz Aya xüsusi bir önəm və məna verir. Xalq arasında ən təmtəraqla isə dörd çərşənbənin sonuncusu olan Axır Çərşənbə qeyd olunur. Bəzi bölgələrdə, xüsusilə də Qərb bölgələrində Axır Çərşənbə hətta Bayramdan belə daha təntənəli və göstərişli keçirilir. Bayram axşamı və Bayram daha çox ailənin əhatəsində keçirilir. Axır Çərşənbədə insanlar elliklə şənlənib, müxtəlif oyunlar oynayır, əylənirlər.

“Boz ay bozara-bozara keçər” deyirdi dədə-babalarımız. “Ağlar-Gülər Ayı” kimi də tanınan Boz Ay həm də döl ayıdır. "Boz ayımız bozarsa da döl ayıdır ki, döl ayıdı", - deyimi də elə bununla əlaqəlidir. Bərəkət ayıdır həm də Boz Ay - qoyunlar quzulayar, mal-qaranın artımı insanlarımızı sevindirər. "Döl düşdü, bərəkətdən göl düşdü" deyimi burdan gəlir. "Quzuların səsindən qış səksənər, köynək-köynək ət tökər" ifadəsi də Boz Ayın başqa bir gözəl deyimidir.

Ancaq Boz ay nə qədər bozarsa da, soyuq nə qədər geri çəkilmək istəməsə də qış taqətdən, heydən düşür, onun enində-sonunda Bahara yeniləcəyi qaçılmazdır. Və havalar nə qədər şıltaqlıq etsə də Təbiət dirçəlməyə başlayır, Nərgiz və Novruzgülü torpağı yarıb boy göstərməyə başlayırlar.

Torpağın donu açılanda aynalı buzlar da çilinglənir, bulaqlar həyəcanla poqquldaşır, axar sular cuşa gəlir, quşların səsi aləmi bürüyür. Pətəklərdə qış yuxusundan süst düşmüş arılar çırpınaraq vızıltıları ilə qanadlarının səslərindən yeni bir Bahar simfoniyasının hazırlıqlarına başlayır, çalışmaq, yaşayıb-yaratmaq üçün günləri saymağa başlayırlar. Baharın ən əsrarəngiz dövrü ayaq açmağa başlayır, quşların səsi torpağın bağrını yarıb çıxan yaşıllıqların xışıltılı təranəsinə qarışır. Çayların, göllərin ayna buzları çilinglənir, sular çağlayır, bulaqlar qaynayır, torpağın donu açılır. Çölləri, yamacları turacların, kəkliklərin, bildirçinlərin nəğməsi bürüyür. Arılar pətəklərindən boylanır. Torpağın köksündən bahar cücərtiləri çırtdayır. Yazın şux və qaynar çağı, torpağın dirilən və oyanan çağı başlayır.