Azərbaycan Mərkəzi Asiyanın Qərbə açılan əsas iqtisadi pəncərəsinə çevrilir

Elçin Quliyev

YAP Nərimanov Rayon Təşkilatının sədri

Prezident İlham Əliyevin Özbəkistanın Milli İnformasiya Agentliyinə (UzA) verdiyi müsahibə Azərbaycan ilə Mərkəzi Asiya regionu arasında formalaşan yeni əməkdaşlıq fəlsəfəsinin əhatəli şəkildə təqdim olunması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.

Hətta bu müsahibəni Azərbaycan-Mərkəzi Asiya ölkələri arasındakı gələcək əlaqələrin "Yol Xəritəsi" də adlandırmaq mümkündür.

Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri tarixən, mədəniyyət, coğrafiya və ortaq dəyərlər baxımından bir-birinə sıx bağlıdır. İlk baxışda fiziki sərhədlər ayrı görünə bilər, lakin Xəzər dənizi bizim xalqlarımız arasında körpü rolunu oynayan mühüm geosiyasi məkandır.

Bu gün Xəzər yalnız su hövzəsi deyil, strateji birlik və əməkdaşlıq rəmzidir. Dövlətimizin başçısının Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının Məşvərət görüşlərində ardıcıl iştirakı Azərbaycanla region ölkələri arasındakı siyasi dialoqun yüksək səviyyəsini göstərir.

Haqqında bəhs olunan müsahibə iki dövlət arasında münasibətlərin cari səviyyəsini əks etdirmir, həm də regionun gələcək inkişaf trayektoriyasını müəyyənləşdirən strateji yanaşmaların konturlarını göstərir.

Xüsusilə Azərbaycan-Özbəkistan münasibətləri dövlət başçılarının şəxsi dostluğuna, qarşılıqlı etimada və vahid tarixi-mədəni köklərə söykənir. Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, son illərdə qarşılıqlı səfərlərin intensivliyi əlaqələrimizin rekord səviyyədə inkişaf etdiyini sübut edir. İmzalanan müttəfiqlik müqavilələri, yol xəritələri, çoxsaylı sazişlər dövlətlərimiz arasında münasibətləri strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəldib.

Özbəkistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə ardıcıl dəstəyi, xüsusilə Qarabağın bərpasına göstərdiyi qardaş yardımı, Füzulidə Mirzə Uluqbəy adına məktəbin inşası bizim üçün böyük mənəvi əhəmiyyət daşıyır. İqtisadi-ticari əlaqələrin dinamik artımı, qarşılıqlı investisiyaların çoxalması, Orta Dəhlizin inkişafı, nəqliyyat-logistika infrastrukturunda əməkdaşlıq Azərbaycan-Özbəkistan tərəfdaşlığının strateji mahiyyətini daha da gücləndirir. Təkcə 2025-ci ilin 9 ayında ticarət dövriyyəsinin 87 faizdən çox artması bu əlaqələrin real nəticələrini göstərir. Azərbaycan ticarət, sənaye, kənd təsərrüfatı, energetika və digər sahələrdə əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsində qətiyyətlidir.

Tarixi bağlar, mədəni ümumilik, iqtisadi tərəfdaşlıq və informasiya-diplomatik inteqrasiya Prezident İlham Əliyevin fikirlərində vahid sistem kimi təqdim olunur. Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələrinin artan geosiyasi çəkisi, ümumi regional maraqları və qarşılıqlı dəstəyi yeni mərhələnin əsas xüsusiyyətidir.

Aşağıdakı məqalə Prezident İlham Əliyevin müsahibəsində vurğuladığı əsas istiqamətləri ümumiləşdirir, Azərbaycan–Mərkəzi Asiya münasibətlərinin strateji arxitekturasını analitik baxışla şərh edir və regionun gələcək əməkdaşlıq imkanlarını göstərir. Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri arasında əlaqələrin dayanıqlı əsasını xalqın yaddaşına hopmuş ortaq tarixi köklər, dərin mədəni bağlılıq və ortaq türk kimliyi təşkil edir.

Prezident İlham Əliyev müsahibəsində qeyd edir ki, bu bölgə artıq təkcə coğrafi deyil, strateji baxımdan bir-birini tamamlayan vahid məkan kimi çıxış edir. Müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində bu vahidliyin əhəmiyyəti daha da artır; çünki regionun enerji resursları, nəqliyyat imkanları və geopolitik mövqeyi qlobal ticarət, təhlükəsizlik və əməkdaşlıq xəritəsində xüsusi yer tutur. Azərbaycanın Qafqazda, Özbəkistanın isə Mərkəzi Asiyada möhkəmlənən siyasi nüfuzu bu məkanı strateji əməkdaşlıq üçün ideal platformaya çevirir.

Qlobal güclər arasında gedən rəqabətin yeni konfiqurasiyası fonunda türk dövlətlərinin koordinasiyalı fəaliyyəti onların regional sabitlikdə aparıcı rolunu daha da artırır. Prezident İlham Əliyevin müsahibəsində xüsusi yer verilmiş məsələlərdən biri Azərbaycan və Özbəkistan arasında əlaqələrin institusional çərçivəsinin möhkəmləndirilməsidir. Bu baxımdan 2023-cü ilin avqustunda yaradılmış Ali Dövlətlərarası Şura mühüm dönüş nöqtəsi hesab olunur.

Cənab prezidentin UzA-ya müsahibəsi Azərbaycan–Mərkəzi Asiya əməkdaşlığının yeni strateji mərhələsini tam şəkildə əks etdirən konseptual sənəd kimi qiymətləndirilə bilər.

Tarixi, mədəni və geosiyasi birliyə söykənən münasibətlərin dərinləşməsi, Ali Dövlətlərarası Şuranın institusional rolu, nəqliyyat-logistika dəhlizlərinin genişləndirilməsi, media və vətəndaş cəmiyyəti müstəvisində əməkdaşlığın inkişafı regionun gələcəyinin daha dayanıqlı və inteqrasiya olunmuş model üzrə formalaşacağını göstərir.

Digər tərəfdən, İqtisadi əməkdaşlıq sahəsində vurğulanan rəqəmlər də diqqətəlayiqdir. Azərbaycanın iqtisadiyyatında fəaliyyət göstərən 120-yə yaxın özbək kapitallı şirkət, qarşılıqlı investisiyalar və Orta Dəhliz üzərindən artan tranzit həcmləri göstərir ki, Bakı və Daşkənd yalnız siyasi deyil, iqtisadi güc mərkəzlərini də birləşdirir.

Eyni zamanda, Orta Dəhlizin önəmi və Azərbaycan-Özbəkistan enerji sistemlərinin yaşıl enerji kontekstində inteqrasiyası regionun gələcək inkişaf xəritəsini müəyyənləşdirir. Bu, həm də Azərbaycanın COP29 kimi qlobal hadisəyə ev sahibliyi etməsi fonunda enerji diplomatiyasında artan nüfuzunun təsdiqidir.

Mədəni və humanitar sahədə atılan addımlar isə dövlətlərarası münasibətlərin yalnız rəqəmlərə deyil, dəyərlərə söykəndiyini göstərir. Heydər Əliyev adına meydan, “Özbəkistan” parkı, mədəniyyət günləri və ortaq idman layihələri xalqlar arasında ideya və yaddaş birliyini gücləndirir.

Bu müsahibə həmçinin onu nümayiş etdirir ki, Azərbaycan regional siyasətdə aktiv, konstruktiv və təşəbbüskar xətt yürüdən dövlət kimi Mərkəzi Asiya ilə münasibətlərə xüsusi strateji əhəmiyyət verir. Bir sözlə, Azərbaycan Mərkəzi Asiyanın Qərbə açılan əsas iqtisadi pəncərəsinə çevrilir.

Qarşıdakı illərdə bu əməkdaşlığın daha da dərinləşəcəyi, Avrasiyada yeni iqtisadi-siyasi reallıqlar yaradacağı və türk dövlətlərinin qlobal arenada mövqelərini daha da gücləndirəcəyi şübhə doğurmur.