Azərbaycan Pakistan: İkitərəfli və çoxtərəfli formatlarda sıx əməkdaşlıq

Azərbaycan və Pakistan strateji müttəfiqlər olaraq qarşılıqlı maraqlara əsaslanan münasibətlərini getdikcə dərinləşdirirlər. İki dost ökə arasında siyasi dialoq yüksək intensivliyi ilə fərqlənir. Pakistanın Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərifin ötən ay Azərbaycana səfəri çərçivəsində azad Laçında Prezident İlham Əliyevlə baş tutan bir sıra mühüm görüşlərin ardından müqəddəs Qurban bayramı ərəfəsində Liderlər arasında  telefon danışığı olub. Eyni zamanda, xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov ilə Pakistanın Baş nazirinin müavini, xarici işlər naziri Məhəmməd İshaq Dar arasında telefon danışığı baş tutub. Liderlər Qurban bayramı münasibətilə bir-birini təbrik edərək ölkələrimizə və xalqlarımıza xoş arzularını çatdırıblar.

Geniş əhatə dairəsinə malik olan qarşılıqlı münasibətlər

Telefon söhbəti zamanı Azərbaycanla Pakistan arasında ikitərəfli iqtisadi, ticari, enerji, sənaye, hərbi, elm, təhsil, turizm və digər sahələrdə əməkdaşlığın perspektivlərinə dair fikir mübadiləsi aparılıb.

İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) bu ilin yayında Azərbaycanın Xankəndi şəhərində keçiriləcək Sammitinin əhəmiyyətinə toxunularaq, bu tədbirin üzv dövlətlər arasında münasibətlərin inkişafına töhfə verəcəyinə ümidvarlıq ifadə olunub.

Azərbaycan- Pakistan münasibətləri tarixi bağlara söykənir. Eyni zamanda, müasir dövrdə hər iki ölkə həm dövlətlər, həm də cəmiyyətlər səviyyəsində bir-birinə dərin rəğbət bəsləyir. Pakistan Azərbaycanın müstəqilliyini ilk tanıyan (1991-ci il dekabrın 12-si) dövlətlərdən biri olub. Ölkələrimiz arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci il iyunun 9-da qurulub. Həmin dövrdən sonra Azərbaycan-Pakistan əlaqələri davamlı şəkildə inkişaf etməklə bugünkü strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəlib. 1993-cü ilin martında Pakistanın Bakıda, 1997-ci ilin avqustunda isə Azərbaycanın İslamabadda səfirlikləri təsis edilib.

İki ölkə arasında siyasi dialoqun dinamik səciyyə daşımasında liderlər arasında yaranan səmimi münasibətlər xüsusi rol oynayır. Onlar mütəmadi qaydada görüşərək ikitərəfli və çoxtərəfli gündəliklər ətrafında aktual müzakirələr aparırlar. Xatırladaq ki, iki ölkə arasında qarşılıqlı səfərlər Prezident Heydər Əliyevin 1994-cü ilin dekabrında Kasablankada Pakistanın ovaxtkı Baş naziri Benazir Bhutto ilə görüşündən sonra başlayıb. Bu görüşlə ikitərəfli münasibətlər yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. 1995-ci ilin oktyabrında Pakistan Prezidenti Sərdar Faruk Əhməd Xan Leqari Bakıya rəsmi səfər edib, bir il sonra - 1996-cı ilin aprelində isə Heydər Əliyevin dost ölkəyə rəsmi səfəri baş tutub .

Sonrakı mərhələdə Prezident İlham Əliyevin Pakistana və dost ölkənin dövlət və hökumət rəhbərlərinin Azərbaycana çoxsaylı səfərləri reallaşıb. Pakistanın Baş naziri 2023 və 2024-cü illərdə, həmçinin 2025-ci ilin fevralında ölkəmizə səfər edib. Prezident İlham Əliyev isə 2024-cü ilin iyul ayında Pakistanda dövlət səfərində olub. Həmin səfər zamanı Azərbaycan Prezidentinə xüsusi hörmət əlaməti olaraq dövlətimizin başçısının təyyarəsini Pakistanın hava məkanında bu ölkənin Hərbi Hava Qüvvələrinin qırıcı təyyarələri qarşılayıb və enənədək müşayiət edib.

Siyasi dialoqun yüksək səviyyəsinə uyğun olaraq Azərbaycanla Pakistan arasında müxtəlif istiqamətlərdə əlaqələr uğurla inkişaf edir. 2024-cü ildə  iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin həcmi 22 milyon 48 min dollar olub. Bu, əvvəlki illərin göstəricilərinə əsasən, iki dəfədən çox artımın əldə olunması deməkdir. Ancaq aydındır ki, bu rəqəm ölkələrimiz arasındakı ticari potensialını tam şəkildə əks etdirmir. Pakistan tərəfi Azərbaycan şirkətlərinin bu ölkəyə sərmayə qoymasında çox maraqlıdır. Hazırda Azərbaycanda 3600-dən çox Pakistan şirkəti qeydiyyata alınıb və onlar sənaye, kənd təsərrüfatı, tikinti, ticarət, nəqliyyat və xidmət sahələrində aktiv fəaliyyət göstərirlər. Pakistan şirkətləri işğaldan azad edilmiş ərazilərdə yenidənqurma və bərpa işlərində iştirak üçün də müraciət ediblər. Azərbaycan Pakistan ilə iqtisadi-ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsini vacib hesab edir. Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə, Pakistandan idxal olunan düyü məhsullarının idxal rüsumu birtərəfli güzəşt tətbiq edilməklə 2027-ci il dekabrın 31-dək 15 faizdən 0 faizə endirilib.

Azərbaycanla Pakistanın sıx əməkdaşlıq etdiyi istiqamətlərdən biri humanitar sahədədir. İki ölkə arasında humanitar sahədə əməkdaşlığın genişlənməsinə Heydər Əliyev Fondu mühüm töhfələr verir. Fond tərəfindən Pakistanda bir çox sosialyönümlü humanitar layihələr həyata keçirilib.

Böyük perspektiv vəd edən yeni üçtərəfli format

Telefon söhbəti zamanı Azərbaycan Prezidenti və Pakistanın Baş naziri bir neçə gün əvvəl Laçında keçirilmiş ikitərəfli, həmçinin Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan formatında üçtərəfli görüşləri və bu görüşlər əsnasında aparılmış müzakirələri məmnunluqla xatırlayaraq, bütün bunların ölkələrimiz arasında əlaqələrin inkişafına daha da təkan verdiyini qeyd ediblər.

Ölkələrimiz müvafiq beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən BMT, Qoşulmama Hərəkatı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Asiya Parlament Assambleyası, habelə Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Konfrans çərçivəsində uğurla əməkdaşlıq edir, bir-birilərinə dəstək verirlər. Mühüm məqamlardan biri də ondan ibarətdir ki, Azərbaycan-Pakistan münasibətləri yeni formatlar çərçivəsində də inkişaf etdirilir. Deyə bilərik ki, Azərbaycan - Türkiyə - Pakistan üçbucağı formalaşıb. Azərbaycan, Pakistan və Türkiyə formatında əməkdaşlıq bütün tərəflərin qarşılıqlı maraqlarına xidmət edir, eyni zamanda, regional güc birliyini şərtləndirir.

Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderlərinin üçlü Zirvə görüşünün əsası 2024-cü ilin iİyul ayında Astanada qoyulub. Qazaxıstanın ev sahibliyi etdiyi Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının növbəti sammiti çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Pakistanın Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif arasında üçtərəfli görüş baş tutub. Görüşdə  qardaş ölkələrin liderlərinin  üçtərəfli formatda Zirvə görüşünün ilk dəfə keçirildiyi vurğulanaraq, onun tarixi əhəmiyyəti qeyd olunub və bu görüşlərin bundan sonra mütəmadi xarakter daşıyacağına əminlik ifadə edilib.

Astanadan sonra üçtərəfli Zirvənin keçirilməsi növbəsi azad Laçına çatıb. Zirvə görüşünün 28 Mayda - Azərbaycanın Müstəqillik Günündə keçirilməsi böyük rəmzi məna daşıyır. Belə bir gündə Türkiyə və Pakistan kimi güclü ölkələrin Azərbaycanın yanında olması və bu mühüm tarixin birlildə qeyd edilməsi ölkələrimizin bir-birinə nə qədər yaxın olduqlarını təcəssüm etdirir. Bütövlükdə Laçında keçirilən Zirvə görüşü üçtərəfli əlaqələrin inkişafı baxımından böyük rəmzi və strateji əhəmiyyət daşıyır. Üçlük platforması yeni model kimi artıq reallıqdır və dost, qardaş ölkələr asında daha dərin əlaqələr qurulması üçün yeni imkanlar açır.

Mübariz ABDULLAYEV