Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında əlaqələr tarixən dostluq, qarşılıqlı hörmət və ortaq mənəvi mədəni köklərə əsaslanmışdır

İki dövlətin ortaq türk mənsubiyyəti, eyni sivilizasiya arealında yerləşməsi və bir-birinin suverenliyinə daim hörmət göstərməsi bu münasibətlərin təməl sütunlarını təşkil edir. Hər iki ölkə müstəqillik qazandıqdan sonra diplomatik əlaqələr 2 oktyabr 1995-ci ildə qurulmuş və bu tarixdən etibarən münasibətlər durmadan inkişaf etmişdir. Xüsusilə son illərdə, dövlət başçılarının qarşılıqlı səfərləri və imzalanmış sənədlər sayəsində münasibətlər strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlmişdir. 2025-ci ilin 2 iyul tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin dəvəti ilə Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyev Azərbaycana rəsmi dövlət səfəri etmişdir. Bu səfər Azərbaycan–Özbəkistan münasibətlərinin inkişafında yeni mərhələ hesab olunur. Səfər çərçivəsində keçirilən təkbətək və geniş tərkibdə danışıqlarda tərəflər siyasi, iqtisadi, enerji, nəqliyyat, kənd təsərrüfatı, mədəniyyət, təhsil və digər sahələrdə əməkdaşlığın genişləndirilməsi ilə bağlı fikir mübadiləsi aparmış və konkret razılaşmalar əldə etmişlər. İmzalanan sənədlər arasında xüsusilə diqqətçəkən “Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında Alyans Münasibətləri haqqında Müqavilə” olmuşdur. Bu sənəd iki dövlətin əlaqələrinin rəsmi şəkildə strateji müttəfiqlik səviyyəsinə çatdığını göstərmişdir. Müqavilə çərçivəsində 2025–2029-cu illəri əhatə edən Yol Xəritəsi hazırlanmış və orada siyasi dialoqun davamlılığı, iqtisadi və texnoloji əməkdaşlığın genişləndirilməsi, təhlükəsizlik sahəsində birgə tədbirlərin keçirilməsi, təhsil və humanitar sahədə əməkdaşlığın gücləndirilməsi kimi prioritet istiqamətlər müəyyən olunmuşdur. Səfər zamanı imzalanan sənədlərdən biri də ekologiya sahəsində əməkdaşlığa dair hökumətlərarası saziş olmuşdur. Tərəflər ətraf mühitin qorunması, iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə və su ehtiyatlarının idarə olunması sahəsində birgə layihələrə başlamağa razılaşmışlar. Eyni zamanda, kənd təsərrüfatı sahəsində də 2025–2027-ci illəri əhatə edən əməkdaşlıq proqramı imzalanmışdır ki, bu da toxumçuluq, aqrar texnologiyalar və kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı sahələrində təcrübə və texnologiya mübadiləsinə zəmin yaradır. Ticarət və sənaye sahəsində də qarşılıqlı fəaliyyətin intensivləşdirilməsi prioritet elan edilmişdir. Son illərdə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsində müşahidə edilən artım və birgə müəssisələrin sayının çoxalması bunun bariz nümunəsidir. Hazırda Özbəkistanda 200-dən çox Azərbaycan kapitallı şirkət fəaliyyət göstərir və Azərbaycanda da bir sıra özbək sərmayəli müəssisələr yaradılmışdır. Görüşlərdə 2030-cu ilə qədər iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin 1 milyard ABŞ dollarına çatdırılması hədəfi irəli sürülmüşdür. Həmçinin, ortaq sənaye parklarının yaradılması və texnopark sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi məsələləri də gündəmdə olmuşdur. Enerji və nəqliyyat sahəsində əməkdaşlıq regional və beynəlxalq miqyasda strateji əhəmiyyətə malikdir. Özbəkistan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinə xüsusi önəm verir və bu marşrut vasitəsilə Avropaya çıxış imkanlarını genişləndirməyə çalışır. Azərbaycanın liman infrastrukturunun və logistika imkanlarının bu baxımdan Özbəkistan üçün önəmi böyükdür. Tərəflər, Orta Dəhlizin inkişafı və multimodal daşımaların təşkili ilə bağlı praktiki addımların atılmasına razılıq vermişlər. Gəmiçilik və gəmiqayırma sahəsində də birgə layihələrə dair niyyət protokolu imzalanmış və Azərbaycanın bu sahədəki təcrübəsinin Özbəkistanla bölüşülməsi razılaşdırılmışdır. Təhsil və elm sahəsində əməkdaşlıq münasibətlərin mühüm istiqamətlərindən biri olaraq qalır. Səfər zamanı iki ölkənin ali təhsil müəssisələri arasında bir sıra anlaşma memorandumları imzalanmış, tələbə və müəllim mübadiləsi, ortaq təhsil proqramlarının hazırlanması və ikili diplom sisteminin tətbiqi məsələləri razılaşdırılmışdır. Həmçinin, elm və texnologiya sahəsində birgə tədqiqat layihələrinin həyata keçirilməsi və innovasiya sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi planlaşdırılmışdır. Mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıq da yüksək dinamika ilə inkişaf edir. Hər iki ölkə ortaq tarixi-mədəni irsə malik olmaqla yanaşı, bu irsin qorunması və təşviqi istiqamətində də birgə layihələr həyata keçirir. Özbəkistan Günləri çərçivəsində Azərbaycanda bir sıra mədəni tədbirlər keçirilmiş, sərgilər, konsert proqramları və kino nümayişləri təşkil olunmuşdur. Eyni zamanda, Azərbaycan Mədəniyyət Günlərinin Özbəkistanda təşkili də razılaşdırılmışdır. Bu tədbirlər xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanı və dostluq münasibətlərini daha da gücləndirir. Səfər çərçivəsində diplomatik münasibətlərin genişləndirilməsi də diqqət mərkəzində olmuşdur. Özbəkistanın Azərbaycandakı yeni səfirlik binasının açılışı həyata keçirilmişdir. Dövlət başçıları bu binanın rəmzi anlam daşıdığını və iki ölkə arasında əlaqələrin yüksək səviyyəsinin göstəricisi olduğunu vurğulamışlar. Təhlükəsizlik və regional sabitlik məsələləri də danışıqların mühüm tərkib hissəsi olmuşdur. Tərəflər beynəlxalq terrorçuluğa qarşı mübarizə, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və transmilli cinayətkarlıqla mübarizə sahəsində əməkdaşlığın vacibliyini qeyd etmişlər. Həmçinin, regional təşkilatlar çərçivəsində, xüsusilə Türk Dövlətləri Təşkilatı və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində birgə fəaliyyətin davam etdirilməsi razılaşdırılmışdır. Bütün bu razılaşmalar və qarşılıqlı anlaşma sənədləri bir daha göstərdi ki, Azərbaycan və Özbəkistan təkcə dost və qardaş dövlətlər deyil, eyni zamanda regional təhlükəsizlik, iqtisadi inkişaf və mədəni inteqrasiyanın təşəkkülündə mühüm rol oynayan strateji müttəfiqlərdir. 2 iyul 2025-ci il tarixli səfər və onun nəticələri iki ölkə arasında münasibətlərin daha da dərinləşməsi və institusional səviyyədə sabit mexanizmlərlə təmin olunması baxımından yeni mərhələnin əsasını qoymuşdur. Bu münasibətlərin gələcəkdə daha da inkişaf edəcəyi, regional və qlobal çağırışlara qarşı birgə cavabvermə potensialının gücləndiriləcəyi şübhəsizdir.

Şəbnəm Uğurlu,

Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının 54 saylı ƏPT-nin sədri

Azərbaycan Respublikası Qabaqcıl Təhsil işçisi

Laçın şəhər 2 nömrəli tam orta məktəbin direktor müavini