Azərbaycan sadəcə ənənəvi enerji resursu ilə deyil, alternativ enerji resursları ilə Avropanı təmin edəcək

Ukrayna ilk tədarük müqaviləsini bağlayaraq Trans-Balkan dəhlizi ilə Azərbaycan qazının idxalına razılıq verib. Bu barədə “Naftoqaz”ın rəhbəri Serhiy Koretski danışıb. “Naftoqaz” və SOCAR-ın törəmə şirkəti “SOCAR Energy Ukraine” arasında müqavilə qazın Bolqarıstan və Rumıniya vasitəsilə sınaq tədarükünü nəzərdə tutur. Moskva Bakının bu qərarından qəzəblənib. Dövlət Dumasının MDB işləri üzrə komitəsi sədrinin birinci müavini Konstantin Zatulin bu məlumatı şərh edərkən bildirib ki, Azərbaycan son vaxtlar bir sıra hallarda Rusiya Federasiyasının maraqlarına düşmən olan öz xəttini aparır. Beləliklə, onun fikrincə, qonşu ölkə Rusiyaya münasibətini göstərmək üçün səbəblər axtarmağa başlayıb.

“Ukrayna demək olar 60 il idi ki (1968-2025), enerji tranzitçisi rolunu oynayaraq Avropanı Rusiya qazı ilə təmin edirdi. Lakin Rusiyanın Ukraynada genişmiqyaslı müharibəyə başlamasından sonra Avropa Rusiyadan qaz tədarükünü qarşıdakı dövrdə tamamilə sıfırlamaq məqsədilə gedərək azaltmaqdadır. İlk öncə “Nord Stream 2” layihəsi dayandırıldı, daha sonra 2022-ci ilin iyununda “Nord Stream 1” vasitəsilə ixrac olunan qaz həcmi azaldıldı. 2022-2023-cü illərdə Ukrayna üzərindən Avropaya Rusiyanın qaz ixracı azaldıldı və 1 yanvar 2025-ci il tarixindən etibarən isə tamamilə dayandırıldı”.

Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına danışan Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin (STM) baş məsləhətçisi Şəhla Cəlilzadə bildirib ki, bu, Ukrayna üçün sadəcə təqribən 1 milyard dollarlıq tranzit gəlirlərindən məhrum olmaq demək deyil, həm də enerji təminatından məhrum olmaq deməkdir: “Hətta müharibənin getdiyi illərdə belə Ukrayna enerji tranzitindən gəlirlər əldə etməyə davam edirdi (2022-ci ildə 1,2 milyard, 2023-cü ildə 0,8 milyard). Beləliklə, bu ildən Ukrayna ciddi enerji böhranı ilə üz-üzədir.

Şəhla Cəlilzadə

“Azərbaycan 20-ci “Əsrin Müqaviləsi”ni imzalamaqla indiyədək Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təminində əvəzedilməz rol oynamışdır. Hətta Gürcüstanın 2008-ci ildə Rusiya hücumuna məruz qaldıqdan sonra Rusiyanın enerji təzyiqi ilə üzləşdiyi vaxtda, onun xilasına ilk növbədə Azərbaycan çatmışdı. Gürcüstan yalnız son 1-2 ildə Rusiya ilə münasibətləri müəyyən səviyyədə bərpa etdikdən sonra Rusiyadan təkrar qaz almağa başlayıb. İndi isə ölkəmiz Ukraynanın üzləşdiyi enerji böhranı fonunda xilaskar rolundadır. SOCAR ilə Ukraynanın Naftoqazı arasında imzalanan müqavilə Ukraynanı qarşıdan gələn “soyuq qış”dan xilas edəcək”-deyən Şəhla Cəlilzadə qeyd edib ki, lakin Rusiyanın buna sərt reaksiya verməsi anlaşılan deyil, çünki Rusiya elə indi də Avropaya qaz satmaqdadır və Rusiyadan Avropaya yeganə işlək enerji boru xətti – Turkstream Cənub-Şərqi Avropa ölkələrini qazla təmin etməyə davam edir.

“Avropa Komissiyasının sədri fon der Lyayen dünən Rusiyanın əvəzinə ABŞ-dan bahalı (yüz milyardlarla dollarlıq) LNG (maye qaz) alacağına dair Trampla müqavilə imzaladı. Beləliklə, dünyanın enerji bazarında alıcı və satıcılar əl dəyişdirir. Rusiya özünə yeni enerji nəqli istiqamətləri yaratdığı kimi (Sibirin Gücü kəməri ilə Çinə, həmçinin digər Cənub və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinə qaz ixracı), Azərbaycan da hazırda öz enerji strategiyasını genişləndirir. Vaxtilə yalnız BTC-BTE neft-qaz kəmərləri var idisə, daha sonra TANAP (2015-ci ildən) və TAP (2020-c ildən) xətləri istifadəyə verildi. Bu istiqamətlər üzrə son mənzil Türkiyə üzərindən Yunanıstan-Albaniya-Adriatik dənizi vasitəsilə İtaliya idisə, hazırda interkonnektorlar şəbəkəsi yaradılaraq Azərbaycan qazı Mərkəzi Avropaya çatdırılması planlaşdırılır. Belə ki, oktyabr 2022-ci ildən Yunanıstan-Bolqarıstan interkonnektoru, dekabr 2023-cü ildən Bolqarıstan-Serbiya interkonnektoru işə düşüb. Hazırda Albaniyadan Monteneqro, Bosniya-Herseqovina vasitəsilə Xorvatiyaya uzanan qaz xətti (İon-Adriatik) inşa edilməkdədir”-deyən politoloqun fikrincə, bütün bunlar Avropanın yeni enerji infrastrukturunun yaradılması və Azərbaycanın bu infrastrukturun təməl enerji təminatçısı rolunu üstlənməsi deməkdir.

“Azərbaycan sadəcə qaz kimi ənənəvi enerji resursu ilə deyil, alternativ enerji resursları ilə də Avropanı təmin edəcək. Beləliklə, Rusiyanın bəzi siyasətçiləri, xüsusilə yerli-yersiz ölkəmizi hədəf alan, ən son yaşanan gərginliklər fonunda Azərbaycanı Rusiyaya düşmən münasibətdə günahlandıran Zatulin Azərbaycanı enerji siyasətini şaxələndirməsinə görə deyinmək yerinə, Rusiyanın daima Avropanı “soyuq qış” ilə təhdid etdiyinə və işğal siyasəti ilə dünyanı qarşısıalınmaz müharibə girdabının içərisinə sürüklədiyinə görə öz ölkəsinin əməllərinə qiymət versə yaxşı olar”-deyə Şəhla Cəlilzadə bildirib.

İradə Cəlil, Bizimyol.info