“Azərbaycanda ət qiymətlərinin artımı sosial gərginlik risklərini artıracaq” Famil Niftiyev

İyul ayında beynəlxalq ət və bitki yağları qiymətlərinin artması səbəbindən qlobal ərzaq qiymətləri 1,6% yüksəlib.
Bu barədə BMT-nin Qida və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının hesabatda qeyd olunub.
Məlumatda bildirilib ki, ət qiymətləri indeksi iyulda aylıq bazada 1,2% artaraq rekord səviyyəyə çatıb. İllik artım isə 6%-ə bərabər olub.

Qiymət artımı Azərbaycan bazarına necə təsir edəcək?

Bəs, dünyada ətin qiyməti nə qədər bahalaşıb?

“Qlobal ərzaq bazarında son dövrlərdə müşahidə edilən qiymət artımları əsasən ət və bitki yağları seqmentində özünü daha qabarıq göstərir. BMT-nin Qida və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının son hesabatına görə, iyul ayında ümumi ərzaq qiymətləri indeksi 1,6% artaraq son illərin ən yüksək göstəricilərindən birinə çatıb. Ət qiymətləri indeksi isə 127,3 bal təşkil edərək tarixdə rekord səviyyəyə yüksəlib. Bu, illik müqayisədə təxminən 6%-lik bahalaşma deməkdir”.

Bu sözləri Gununsesi.info-ya açıqlamasında iqtisadçı ekspert Niftiyev Famil Azərbaycanda ətin bahalaşmasına münasibət bildirərkən deyib.

O bildirib ki, qiymət artımının səbəbləri çoxşaxəlidir:

“Qlobal miqyasda qiymət artımının səbəbləri çoxşaxəlidir. İlk növbədə, istehsal xərclərinin artması önə çıxır. Yemlərin, gübrələrin, enerjinin və logistika xidmətlərinin qiymətləri ciddi şəkildə bahalaşıb. Xüsusən də yem bazarında qeydə alınan qiymət artımı heyvandarlıq sahəsini birbaşa təsirləndirir, nəticədə ətin maya dəyəri yüksəlir. Bununla yanaşı, bəzi ölkələrdə iqlim dəyişiklikləri, quraqlıqlar və xəstəliklər (məsələn, quş qripi) də istehsal həcmlərinə mənfi təsir göstərərək təklifin azalmasına gətirib çıxarır. Təklifin azalması isə qlobal bazarda qiymətlərin sürətlə artmasına səbəb olur”.

Ekspert vurğulayıb ki, dünyada ət bazarında ən çox bahalaşan mal və qoyun ətidir:

“Regionlara nəzər yetirsək, ABŞ-də mal ətinin qiyməti son bir ildə 15%-dən çox artıb. Avropa İttifaqında illik artım 30%-dən yuxarıdır. İngiltərədə isə qiymətlərdə artım daha kəskindir – təxminən 47%. Bu göstəricilər bir tərəfdən qlobal ərzaq inflyasiyasının miqyasını göstərir, digər tərəfdən isə ölkələrin daxili bazar siyasətlərində yaranan problemləri üzə çıxarır. Ət bazarında ən çox bahalaşan seqmentlər mal və qoyun əti olub. Toyuq ətində də ciddi artım müşahidə edilir, çünki burada yem amili daha birbaşa təsir göstərir. Donuz ətində isə müəyyən stabillik qalsa da, ümumi artım tendensiyası bu məhsulda da nəzərə çarpır”.

Famil Niftiyevin sözlərinə görə son günlər toyuq filesinin qiymətində kəskin bahalaşma var:

“Azərbaycan bazarına gəldikdə isə, burada qiymət artımları xüsusilə toyuq əti seqmentində müşahidə olunur. Son günlərdə toyuq filesinin qiyməti 1–1,5 manat artaraq kiloqramı 8,5–9 manata yüksəlib. Bu, çox qısa müddətdə baş verən kəskin bahalaşmadır. Əsas səbəb yem bazarında müşahidə edilən bahalaşmadır. Bir il əvvəl 1 kq yem 1,70 manata satıldığı halda, hazırda bu qiymət 4,50 manata qalxıb. Bu isə heyvandarlıq təsərrüfatlarının maya dəyərini kəskin şəkildə artırıb. Təbii ki, nəticədə bazarda həm toyuq, həm də digər ət növlərinin qiyməti artmağa başlayıb.

Bazar üçün bu vəziyyətin təsirləri çoxcəhətlidir. İlk növbədə, ərzaq inflyasiyası güclənir. Ət, xüsusən də toyuq, əhali üçün ən çox istehlak olunan məhsullardan biridir. Qiymətlərin qalxması isə birbaşa ailə büdcəsinə təsir edir. Gəliri məhdud olan istehlakçılar daha ucuz alternativlərə yönəlməyə başlayır, bəzi hallarda isə ət istehlakını minimuma endirirlər. Bu isə qida təhlükəsizliyi və sosial rifah baxımından arzuolunmaz haldır”.

İqtisadçı ekspert qeyd edib ki, qiymət artımı istehsalçıların maraqların müsbət təsir edə bilər:

“Digər tərəfdən, qiymət artımı istehsalçıların maraqlarına da müəyyən qədər müsbət təsir edə bilər. Yəni fermerlər yüksək qiymətlər fonunda istehsalı artırmağa çalışa bilərlər. Amma bu zaman yem və digər istehsal xərclərinin yüksək olması onların mənfəət marjasını məhdudlaşdırır. Beləliklə, bazarda həm təklif, həm də tələb tərəfdən gərginlik qalır.

Uzunmüddətli perspektivdə bu vəziyyətin makroiqtisadi təsirləri də özünü göstərəcək. Ərzaq inflyasiyası ümumi inflyasiya göstəricilərini yuxarıya doğru artırır. Bu isə hökumətin pul-kredit və fiskal siyasətində əlavə təzyiqlər yaradır. Sosial sabitliyin qorunması üçün dövlətin müəyyən dəstək mexanizmləri tətbiq etməsi zəruri ola bilər. Buraya subsidiya proqramları, fermerlər üçün güzəştli kreditlər, yem idxalında vergi güzəştləri və bazar nəzarət mexanizmləri daxildir.

Nəticə etibarilə, həm dünyada, həm də Azərbaycanda ət qiymətlərinin artımı yalnız kənd təsərrüfatı sahəsinin deyil, bütövlükdə iqtisadiyyatın və sosial həyatın əsas mövzularından birinə çevrilib. Qlobal bazardakı bahalaşma fonunda Azərbaycanda daxili istehsalın stimullaşdırılması, idxaldan asılılığın azaldılması və bazar sabitliyinin qorunması strateji əhəmiyyət daşıyır. Əks halda, qiymət artımları davamlı olacaq və bu da sosial gərginlik risklərini artıracaq”.

Günel Həsənova

Gununsesi.info