Azərbaycanda fəxri ad alan ermənilər Buna görə utanmalıyıqmı?

Kulis.az Eminquey Akifin "Erməni dəyirmanına su tökmək" adlı yeni yazısını təqdim edir.

“Çörəyi bir olub, ürəyi bir olub, diləyi bir olub ellərimizin,

Kür, Araz, Ararat,

Gözəldir bu həyat.

Qardaş olub Hayastan–Azərbaycan”.

Həəə…

Demək ki, vaxtilə çörəyi, ürəyi, diləyi bir olub ellərimizin. Kür, Araz, Ararat, həyat gözəl, Hayastanla da Azərbaycan qardaş olub. Bu ki heç kimə sirr deyil?!

Axı məlumdur ki, bu “Dostluq” mahnısı ilk dəfə 1956-cı ildə Şövkət Ələkbərovanın ifası ilə tanınıb. Həm də aşikardır ki, sözlərini Zeynal Cabbarzadə, musiqisini isə erməni əsilli Azərbaycan bəstəkarı Andrey Babayev bəstələyib. Və sonuncu dəfə 1987-ci ilin aprelində Ermənistan SSR-nin əmək qabaqcılları və musiqiçiləri Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin 67-ci ildönümünü qeyd etmək üçün Bakıya gəlmiş, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında konsert təşkil edilmişdi.

Konserti Ermənistan və Azərbaycan televiziyalarının aparıcıları Asmiq Perçyan, Ülkər Quliyeva idarə etmişdilər. Konsertdə Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR dövlət xadimləri iştirak etmiş, konsert Üzeyir Hacıbəyovun "Cəngi" musiqisi ilə başlamış, bunun ardınca Azərbaycan və Ermənistandan olan musiqiçilər –Lütfiyar İmanov, Ofeliya Hambartsumyan, İlhamə Quliyeva, Elmira Rəhimova, Nisə Qasımova, Ruben Matevosyan səhnəyə çıxaraq "Dostluq" mahnısını oxumuşdular.

Düzünə qalsa, bu vikipedik məlumatı insanlara dönə-dönə xatırlatmaq lazımdır. Ona görə ki, o dövrü görənlər bu hadisəni unutmuş, o dövrü görməyən nəsillər isə hadisədən xəbərsizdirlər. Bilmirlər ki, vaxtilə çörəyi, ürəyi, diləyi bir olub ellərimizin. Kür, Araz, Ararat, həyat gözəl, Hayastanla da Azərbaycan qardaş olub.

Ermənistanın azərbaycanlı Xalq və Əməkdar artistləri kimlərdir?

Dirijor və bəstəkar Maestro Niyazi, müğənni Zeynəb Xanlarova, opera müğənnisi Sürəyya Qacar Ermənistanın Xalq artisti, Azərbaycan İrəvan Teatrının əsasını qoyan şəxslərdən biri Yunis Süleymanov, elə həmin teatrın aktyoru və rejissoru olan Əli Şahbazlı Əməkdar artist adını alıblar. Mübariz Tağıyev də orada yaşayıb-yaradıb və ermənilərin sevdiyi sənətçimiz olub.

Bunları vurğulamaqda məqsədim odur ki, ermənilər qan-qada salana qədər həqiqət bu idi. Yenə deyirəm, çörəyi, ürəyi, diləyi bir olub ellərimizin. Kür, Araz, Ararat, həyat gözəl, Hayastanla da Azərbaycan qardaş olub. Və bu adamların ad alması, birlikdə “Dostluq” mahnısı oxuması təəccüblü hadisə deyil. Ümumiyyətlə, bu, özlüyündə hadisə də deyil axı.

Bəs gözü tərəzi olan xalqımız niyə bunları aqressiya və nifrətlə qarşılayır? Sadaladığım sənətçiləri nə səbəbə topa tuturlar? Nə üçün xain adlandırırlar? Nəyə görə əndişələnirlər? Və açığı, həm də maraqlıdır ki, bu mövzunu niyə ildə bir dəfə gündəmə gətirirlər?

1988-ci ilə qədər olan həqiqətə 2025-ci ildə yeni don biçmək nəyin nəmənəsidir? Axı bu mahnının da, o fəxri adların da üstündən azı iki mərhələ keçib bu ölkə. Qarabağı itirib, otuz il sərhədləri yarımçıq var olub, sonra möhtəşəm bir qələbə qazanıb və artıq beşinci ildir ki, Qarabağ əsl sahibindədir. Lap elə 1987-ci ildəki kimi. Sadəcə, indi çörəyimiz, ürəyimiz, diləyimiz bir deyil, Hayastanla da qardaş deyilik.

İndi qalib bir ölkənin vətəndaşı kimi bu kimi cılız məsələləri gündəm etmək, o sənətçiləri topa tutmaq bizə yaraşırmı?

Gəlin bir sual da mən verim:

Azərbaycanın erməni əsilli Xalq artistləri kimlərdir?

Əvvəla bunu qeyd edim ki, Azərbaycanın ilk Xalq yazıçısı 1858-ci ildə Şamaxıda doğulan erməni əsilli Aleksandr Şirvanzadə olub. O, həm də SSRİ Ermənistanının ilk Xalq yazıçısıdır. (1930)

Aşağıda yazacağım adlar hamısı Azərbaycanın erməni əsilli Xalq artistləridir.

Vaqram Homeroviç Papazyan. 6 yanvar 1888-ci ildə İstanbul şəhərində anadan olub. Tbilisi, Bakı, İstanbul və Leninqrad şəhərlərindəki teatrlarda aktyor kimi çoxsaylı obrazlar yaradıb. 5 iyun 1968-ci ildə Leninqradda vəfat edib.

Levon Yeramyan. Erməni sovet aktyoru. Azərbaycan SSR Xalq artisti. Tiflisdə Erməni Dram Teatrının yaradıcılarından biri. Bakıda Montin qəbiristanlığında dəfn edilmişdi. İndi həmin qəbiristanlıq yoxdur.

Aleksandr Ovanesyan. 1923–1949-cu illərdə Bakıdakı erməni teatrının aparıcı aktyorlarından olub.

Xoren Ovanesoviç Arutyunyan. 1931–1949-cu illərdə Bakıda erməni dram teatrında, 1949-cu ildən isə Stepanakertdə erməni dövlət dram teatrında çıxış edib.

Tatevik Sazandaryan. 1958-ci ildə SSRİ Ali Sovetinin üzvü olmuş sovet və erməni opera mezzo-soprano ifaçısı. 1937-1961-ci illərdə İrəvan Opera Teatrında solist kimi çıxış edib.

Artaşes Nikolayeviç Arzumanyan. Bakı, Xankəndi və Gümrü teatrlarında aktyor kimi fəaliyyət göstərib. Repertuarında Cəfər Cabbarlının "1905-ci ildə" əsərindəki Salamov obrazı xüsusilə məşhur olub.

Qurgen Mixayloviç Arutyunyan. Hazırkı Gəncə şəhərində anadan olub. Səhnə fəaliyyətinə 1929-cu ildə Bakı Erməni Teatrında başlayıb. 1949-cu ildən Stepanakert Dövlət Teatrındakı tamaşalarda aktyor kimi çıxış edib.

SSRİ Azərbaycanında fəxri ad alan ermənilərin siyahısı Mixail Korqanyan, Taquş Saakyan, Qriqori Sorin, Avak Petrosyan, Tamara Melkumyan, Benik Ovçiyan, Aram Xaçaturyan, Nevton Qriqoryan, Zinavor Gevorkyan, Rafael Qriqoryan, Nairuhi Alaverdyan, Adam Qaribyanla davam edir. Sonuncusu isə 1987-ci ilin 30 dekabrında Koçarov Yenok Martirosoviç olub.

Hətta fikir versəniz, biz daha çox erməniyə fəxri ad vermişik.

İndi nə edək? Bu qədər erməni adını Azərbaycanın SSRİ dövründən necə silək? Buna görə kimi söyək? Yaxud da söyürüksə, Müşfiqi də söyəkmi? Hansı ki, o da Ermənistana şeir həsr edib:

“Sən də köksüm kimi dalğalan, Sevan!
Sən mənə can dedin, can Ermənistan!
Acıqla keçmişə dönüb baxanda,
Sən də mənim kimi oldunmu peşman?
İlk gölələr kimi əzəldən bəri
Ey sərgərdan gəzən zavallı insan!
Mənə ilham verir Dərəçiçəkdə
Bir nəfəs dərib də, bir gül qoparman.
Dağların dumanlı ətəklərində
Gəldikcə işığın, yandıqca çıran,
Şair yeni-yeni sözlər bulacaq,
Kainat olduqca şeir olacaq!"

Söyəkmi ki, 1918-ci il mart hadisələrindən sonra Müşfiq belə bir şeir yazıb?

Sizinlə çətindir, əziz insanlar.

Belə bir məmləkət var ki, orada jurnalist şəhidinin məzarı üstə gedir, girib gül dükanı ilə dava edir ki, qərənfilin dənəsini şəhidə görə ucuz ver, endirim elə. İstədiyini verməyəndə isə bunu çəkib qınaq kimi sosial şəbəkədə paylaşır. Biz bu məmləkətdə yaşayırıq.

Və çoxdan dediyim bir fikir yadıma düşür:

Xalxın gözü tərəzidir və təəssüf ki, tərəzi çəkini, kəmiyyəti göstərir, keyfiyyəti yox…

Hə, göstərin görək, tərəziniz söyüşdən başqa nə deyir?!