Bakı və İrəvan sülh yolunda: Sülhün ləngiməsindən itirən kimdir Şərh

“Müharibədə qələbə qazanan Azərbaycanın bugünkü əsas hədəfi regionda davamlı sülhün təmin olunması və Cənubi Qafqazın sabitlik və əməkdaşlıq məkanına çevrilməsidir. Bakı uzunmüddətli təhlükəsizlik və inkişaf gündəliyini məhz bu istiqamətdə formalaşdırıb. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevin açıqlamaları Azərbaycanın strateji baxışını daha aydın göstərir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan üçün artıq müharibə və münaqişə bitib və ölkə sülhü “əbədi, davamlı və geri dönməz” etmək niyyətindədir. Sülhün təsis ediləcəyi regional təhlükəsizlik arxitekturası elə formalaşdırılmalıdır ki, hər hansı revanşist meyllərə tab gətirə bilsin”.

Bunu Ölkə.az-a açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Arzuxan Əlizadə deyib.

O qeyd edib ki, etimad mühiti müxtəlif səviyyələrdə formalaşır: “Davamlı sülh üçün hökumətlər arasında etimad mühüm başlanğıc nöqtəsidir və bu istiqamətdə ilkin addımlar artıq atılır. H.Hacıyev Ermənistan və Azərbaycan hökumətləri arasında “etimad elementlərinin” yarandığını vurğulayaraq bunun gələcək üçün mühüm təməl olduğunu bildirib. Lakin daha çətini xalqlar arasında etimadın qurulmasıdır: “Biz sülh sazişini təkcə Ermənistan hökuməti ilə imzalamaq istəmirik. Biz onu Ermənistan xalqı ilə imzalamaq istəyirik ki, gələcək nəsillər də faydasını görsün”.

Azərbaycan bu məqsədlə etimad quruculuğu tədbirləri üzərində sistemli şəkildə işləyir. Üç onillik münaqişə və son illərdə yaşanan eskalasiyalara baxmayaraq Bakı bu məsuliyyəti öz üzərinə götürdüyünü bəyan edir.

Qətərdə keçirilən Doha Forumundakı çıxışında Hacıyev “tarixi Vaşinqton razılaşmasının” Cənubi Qafqazı köklü şəkildə dəyişəcəyini bildirib. O, bu sazişi “Cənubi Qafqaz üçün Kemp-Devid modeli” adlandırıb və ədalətli sülh əsasında yeni geosiyasi reallıq yarandığını qeyd edib.

Onun fikrincə, bu dəfə tərəflər sülhü statik anlaşma kimi deyil, dinamik, fasiləsiz çalışma tələb edən bir proses kimi dərk edirlər. Bakı və İrəvanın mütəmadi kontaktları, əldə olunan razılaşmaların icrasına fokuslanması da bu yanaşmanın göstəricisidir”.

Deputat hesab edir ki, Hacıyev-Qriqoryan tandemi yeni siyasi mədəniyyətin işarəsidir: “Doha Forumunda “Euronews”a birgə müsahibə verən Hikmət Hacıyev və Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan regionun gələcəyinə dair nadir dialoq nümunəsi göstərdilər.

Hacıyev bu formatı Bakının xoşməramlı iradəsinin nümayişi kimi xarakterizə edib: “Strategiyamız Cənubi Qafqazı rəqabət zonasına yox, əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq arenasına çevirməkdir”.

Qriqoryan da etimad inşasının vacibliyini vurğulayaraq, Azərbaycanın və Ermənistanın artıq “etimad divarında yeni bir kərpic qoyduğunu” qeyd edib. Onun sözlərinə görə, iqtisadi layihələr və qarşılıqlı asılılığın artması sülhü daha da möhkəmləndirəcək.

Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov da sülh prosesinə dair mövcud mərhələni “son tarix yox, yeni üfüqlər açan məqam” kimi səciyyələndirib.
Onun fikrincə, Azərbaycanın sülh gözləntiləri üç əsas sütuna dayanır: Düşmənçiliyin siyasi dövrlərdən asılı olmayaraq birdəfəlik aradan qaldırılması; açıq sərhədlər və bərpa olunmuş kommunikasiya xətləri əsasında proqnozlaşdırıla bilən münasibətlər; qarşılıqlı iqtisadi asılılıq üzərində qurulan sabitlik.

Bu yanaşma Cənubi Qafqazı daha geniş Avrasiya məkanının dayanıqlı inkişaf zonasına çevirməyə yönəlmiş strategiyanın tərkib hissəsidir”.

Deputat onu da qeyd edib ki, Bakının  sülh istiqamətindəki ciddi səylərinə baxmayaraq İrəvan tərəfdən belə adekvat addımlar o qədər də hiss olunmur: “Əksinə bir çox hallarda tormozlayıcı proseslərin baş veridiyini müşahidə edirik. İrəvanın  bu cür ziddiyyətli addımları isə sülh fürsətlərini gecikdirir.

Zəngəzur dəhlizi, Konstitusiya dəyişikliyi və digər vacib başlıqlarda İrəvanın destruktiv mövqeyi prosesləri ləngidir və qarşılıqlı etimadın dərinləşməsinə mane olur.

Maraqlıdır ki, bu məsələdə beynəlxalq tərəfdaşlar da Bakı ilə eyni mövqeyi bölüşür. ABŞ-ın Ermənistandakı səfiri açıq şəkildə bəyan edib ki, sülh sazişinin imzalanması və Zəngəzur marşrutunun açılması ilk növbədə Ermənistanın özünün xeyrinədir. Amerikalı diplomat qeyd edib ki, bu, Ermənistanın iqtisadi inkişafı və regional inteqrasiyası üçün real şansdır.

Bütün bu çətinliklərə baxmayaraqq Azərbaycan  bu gün Cənubi Qafqazda sülh prosesini irəli aparan əsas tərəf Azərbaycan olaraq görünür. “Bakı həm siyasi, həm təhlükəsizlik, həm də iqtisadi müstəvilərdə davamlı sabitlik üçün praktik və ardıcıl addımlar atır.

Doha Forumundakı beyanatlar və aparılan dialoqlar göstərir ki, Azərbaycan regional məsuliyyət daşıyan lider rolunu qəbul edib; sülh prosesinin yalnız kağız üzərində deyil, real həyatda davamlı olmasına çalışır; etimad, iqtisadi inteqrasiya və əməkdaşlıq üzərində qurulan yeni Cənubi Qafqaz modeli formalaşır.

Ermənistan bu reallığı nə qədər tez dərk etsə, bir o qədər tez inkişaf və təhlükəsizliyə qovuşacaq. Sülhün ləngiməsi isə ən çox elə İrəvanın öz imkanlarını məhdudlaşdırır”.

Mürtəza