Biznesmenlər bürokratiyaya qarşı: “Tramp Maska vəzifə verməklə...”

Maksim Yali: “Onların məqsədi Ukraynaya yardımı azaltmaq, hansısa yolla Ukraynanı cəzalandırmaq deyil”

ABŞ-da prezident seçkilərində qalib gələn Respublikaçılar Partiyasının namizədi Donald Tramp hazırda yeni administrasiyanın formalaşdırılması prosesini həyata keçirir. Tramp 2025-ci ilin yanvar ayının 20-dək, andiçmə mərasiminədək kadrlarını müəyyənləşdirməlidir. Artıq yeni Prezident bir çox postlara namizədlərini irəli sürüb. Noyabrın 13-də bir sıra gələcək təyinatlar, eləcə də hökumətin auditini həyata keçirmək üçün Hökumətin Səmərəliliyi üzrə yeni Departamentin yaradılması barədə qərar verilib. Həmin departamentə rəhbərlik edəcək şəxslərdən biri də Trampın seçki kampaniyası dövründə ona dəstək olan amerikalı milyarder, “Tesla”nın qurucusu, “X” sosial şəbəkəsinin sahibi İlon Maskdır.

Ukrayna Siyasi Elmlər Akademiyasının akademiki, professor Maksim Yali UNIAN-a müsahibəsində ABŞ-dakı kadr təyinatları, bundan Ukraynanın narahat olub-olmaması barədə danışıb. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:

- ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Tramp öz komandasına bir sıra gələcək təyinatları açıqlayıb. Xüsusilə bu siyahıda bütün federal hökuməti yoxlamaq üçün yeni Hökumətin Səmərəliliyi Departamenti (DOGE) var. Ona milyarder İlon Mask və iş adamı Vivek Ramasvami rəhbərlik edəcək. Bu necə departamentdir və Amerika hökumətində belə odioz şəxslərin görünməsi nə deməkdir?

- Trampın seçki kampaniyasında oynadığı rolu nəzərə alsaq, Maskın vəzifəyə təyinatı olduqca gözlənilirdi. Prinsipcə, mən heç də təəccüblənmirəm. Birincisi, Tramp daha əvvəl ona vəzifə verəcəyini açıqlamışdı. İkincisi, yeni departament ABŞ-ın bürokratik sistemində islahatların aparılması üçün nəzərdə tutulub ki, bu da böyük biznesin, Maskın və Trampın özünün tənqidinə məruz qalır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, Tramp sistemli siyasətçi deyil, ilk növbədə biznesmendir. Məsələn, Mask əvvəllər bürokratiya ilə işləməyin çətinliklərindən, biznesi ləngidən və çətinləşdirən çoxlu federal qurumların olmasından danışırdı. Yəni bu sistemdə islahatların aparılması əsas məqsəddir. Və məntiqlə bunun üçün kənardan olan insanlar, bürokratiya ilə işləməkdə ciddi təcrübəsi olan, onun bütün qüsurlarını və yaratdığı maneələri bilən iş adamları lazım idi. Bu həm də Amerika biznesini Çinlə rəqabətdə uduzdurur. Əlbəttə, bu da ABŞ üçün əsas problemdir. Ona görə də, prinsipcə, yeni departamentin yaradılmasına, oraya Maskın rəhbər təyinatına heç də təəccüblənmirəm...

- Və daha bir odioz şəxs – Ramasvami də bu departamentə rəhbərlik edəcək...

- Anlamaq lazımdır ki, təyin olunan bütün bu şəxslərin vəzifə əldə etmək üçün bir əsas meyarları var - peşəkar keyfiyyətlər deyil - baxmayaraq ki, onlar da var - əsas şəxsi sədaqətdir. Məsələn, ABŞ-da teleaparıcının Pentaqonun rəhbəri təyin edilməsi artıq tənqid olunur. Amma əsas odur ki, onlar Trampı necə müdafiə edirlər. Yəni bütün qərarlar - Ukrayna kontekstində veriləcək qərarları nəzərdə tuturam - Trampın əhval-ruhiyyəsindən və mövqeyindən asılı olacaq. Heç bir başqa siyasətçi əsas rol oynamayacaq.

- Amma Maskın təyin olunduğu departamentlə bağlı dediniz ki, Amerika bürokratiyasını yoxlamaq üçün iş adamlarının təyinatı məntiqlidir...

- Bu departamentin özü həll etməli olduğu problemlərə görə Maskın təyinatı sədaqət baxımından istisna ola bilər. Ona görə də ona belə şəxslər rəhbərlik edəcək. Axı bu, ilk növbədə ABŞ-ın daxili siyasətinə, ABŞ bürokratiyasının işinə aiddir, yəni heç bir şəkildə xarici siyasət məsələsinə təsir etmir.

- Bəs Maskın Ukraynaya yardım paketlərinin ayrılması ilə bağlı dolayı təsiri ola bilərmi?

- Departament və onun aparacağı audit ilk növbədə Bayden administrasiyasının rəsmilərinə və ümumilikdə orada qalan əvvəlki komandaya təsir göstərə bilər. Çünki gördüyümüz kimi, bu yardım paketlərində ciddi səhvlər var. Bu yaxınlarda hesabladılar və məlum oldu ki, Ukraynaya daha iki milyard da verilə bilər... Çünki köhnəsini verən və yazan silahların amortizasiya prinsipini nəzərə alaraq bizə verilən hər şeyi hesablamayıblar. Yəni belə səhvləri Maskın departamenti üzə çıxaracaq. Prinsipcə, Ukraynaya kömək etmək məsələsində həm mənfi, həm də müsbət məqamlar ola bilər. Ancaq 100 faiz daxili çəkişmələr olacaq. Amma onların məqsədi Ukraynaya yardımı azaltmaq, hansısa yolla Ukraynanı cəzalandırmaq deyil, hər şeydən əvvəl Baydenin komandası ilə, şəxsən onunla mübarizədir. Tramp indi qisas alacaq.

Onu da deyim ki, ABŞ-da həqiqətən də həddindən artıq bürokratiya var. Və bu, çoxdan Trampın, Maskın, digər biznesmenlərin tənqidinə səbəb olub. İndi ABŞ-ın geridə qaldığı Çinlə yeni yarışda bu bürokratiya ölkəyə ziyan verir. Ən son texnologiyalarda, vergi məsələlərində, xüsusən də dövriyyə kapitalında bürokratiya böyük rol oynayır.

Fikrimcə, Mask nə istədiyini və harada nələrə nail olacağını özü üçün seçmiş ola bilər. Mask ömrü boyu hökumətin maaşı ilə işləyən məmur deyil, dünyanın ən varlı adamıdır. Necə deyərlər, belə bir adamı dövlət sektoruna cəlb etmək kifayət qədər problemlidir. O, belə desək, yalnız azad məmur olmağa razı olacaq. Ona görə də öz bildiyi iş sahəsini seçdi.