Böyük İsgəndərin ölüm səbəbi nə idi? 2 min illik sirrə dair yeni iddia

Ziyafət süfrəsində əyləşərək şənlik edən Böyük İsgəndər bir anda qışqıraraq ağrı içində qıvrılmağa başlayır. Qarın ağrısı və yüksək hərarətlə yataq istirahətinə göndərilən İsgəndər 13 gün sonra həyatını itirir. Yeni bir araşdırma isə bu sirli ölüm hadisəsinə dair olduqca maraqlı detalları üzə çıxarır.

Qayanrinfo xəbər verir ki, Miladdan əvvəl 323-cü ilin iyun ayında dünyanın o dövrdəki ən güclü şəxsi sayılan Böyük İsgəndər Babil şəhərində, kral II Nabukodonosorun sarayında vəfat edib.

Tarixin ən böyük fatehlərindən biri olan İsgəndər ölümündən cəmi 13 gün əvvəl tamamilə sağlam olub. Lakin həmin axşam adi günlərdəki kimi ziyafət süfrəsinə oturaraq yemək yeyərkən qəfil ağrı ilə qışqırmağa başlayıb. Qısa zamanda halsızlıq, susuzluq, qıcolmalar, ağrılar, qismən iflic kimi simptomlar müşahidə edilib. Şüuru da getdikcə zəifləyib. Son günlərində nə danışa, nə də hərəkət edə bilib - sanki canlı meyitə çevrilib.

Çürüməyən cəsəd və tanrı iddiaları

Ölümündən sonra baş verən hadisələr də qeyri-adidir. Heç bir qoruyucu tədbir görülmədiyi halda İsgəndərin cəsədində heç bir çürümə əlaməti müşahidə olunmayıb. Bu da antik yunanların onun bir insan deyil, tanrı olduğuna inanmalarına səbəb olub. Digər tərəfdən isə bu hadisə 2 min ildən çox müddətdə tarixçilərin və tədqiqatçıların diqqətini çəkən bir sirrə çevrilib.

Hələ antik dövrlərdə belə İsgəndərin ölüm səbəbi müzakirə edilib. Bəziləri xəstəlik və ya infeksiyadan öldüyünü irəli sürsə də, Yaşlı Pliniusdan Volterə qədər bir çox tarixçi onun qətlə yetirildiyini düşünüb. Məsələn, Diodor "İsgəndərin öldürülməsi planı onun varislərinin gücü ilə ört-basdır edildi” deyib.

Aristotel və Böyük İsgəndər

İsgəndəri Stiks çayı öldürüb?

Zəhərlənmə iddiaları da tarix boyu gündəmdə olub. Məsələn, eramızın II əsrində yaşamış romalı coğrafiyaçı Pausani İsgəndərin Stiks çayının öldürücü suyuyla zəhərləndiyini yazıb. Plutarx isə bir qədər də irəli gedərək zəhəri İsgəndərin keçmiş müəllimi olan filosof Aristotelin verdiyini iddia edib. Lakin o dövrdə Aristotelin Afinada olması bu iddianın reallığını şübhə altına alır.

Stiks çayı adətən mifologiyada yeraltı dünya ilə əlaqələndirilir. Ancaq tədqiqatlar göstərib ki, antik dövr mənbələrində adı keçən Stiks çayı əslində Korinf körfəzinə axan Karatis çayının bir qolu olan Mavroneri (Qara su) ola bilər.

Metalları belə əridən ölümcül su

Antik mənbələrdə Stiks çayının ölümcüllüyünə tez-tez toxunulur. Platon onun "qorxulu gücündən” bəhs edir, Strabon onu "öldürücü su” adlandırır, Plinius isə "suyunu içənin dərhal öldüyünü” qeyd edir. Hətta suyun metalları və keramik qabları belə əridə bildiyi deyilir.

XIX əsrdə məşhur alman təbiətşünası Aleksandr fon Humbold da bölgə sakinlərinin bu sulara qarşı qorxu hiss etdiyini yazıb. XX əsrdə belə yerli əhali bu suları içməkdən çəkinib.

Bu miflərə əsaslanan Stanford Universitetindən klassik filologiya və elm tarixi üzrə tədqiqatçı Adrien Meyor "Geoheritage" adlı elmi jurnalda yayımladığı məqaləsində bu suyun zəhərləyici xüsusiyyətlərini müasir elmlə izah etməyə çalışır.

Kalikeamisin - görünməz ölüm

Meyorun rəhbərliyi ilə aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, Stiks çayının axdığı əhəng daşı hövzələri kalikeamisin adlı ölümcül maddənin və toksik likenlərin əmələ gəlməsi üçün ideal şərait yaradır.

Kalikeamisin ilk dəfə 1980-ci illərdə Texasda kəşf edilib və risindən daha təhlükəli olduğu bildirilir. Bu maddə DNA zədələnməsinə, orqan çatışmazlığına və nəticədə ölümə səbəb ola bilər. Kalikeamisin alkoqolda həll olduğu üçün İsgəndərin içkisinə əlavə edilməsi və heç kim tərəfindən fərq edilməməsi tamamilə mümkündür.

İkinci şübhəli: oksalik turşu

Meyorun məqaləsində vurğulanan digər zəhər isə liken və kif kimi orqanizmlərin ifraz etdiyi oksalik turşudur. Bu maddə də çox zəhərlidir və metallar üzərində korroziya yarada bilir. Günümüzdə də oksalik turşudan pas təmizləmək üçün istifadə olunur. Bu da qədim dövrlərdə suyun metalları parçaladığı ilə bağlı əfsanələri izah edə bilər.

Böyük İsgəndərin ölüm sirləri həll olunubmu?

Meyorun sözlərinə görə, bu maddələrin istənilən birinin yutulması ölümə səbəb ola bilərdi. Hətta bir neçə insan və ya heyvan ölüb, bunun nəticəsində yaranan mifologiya əsrlər boyu qorunmuş ola bilər. Onun fikrincə, İsgəndərin ətrafında onu zəhərləmək üçün həm səbəb, həm də imkan olan çox şəxs olub. Təsvir edilən simptomlar isə Stiks suyu ilə bağlı söylənənlərlə tam uyğunluq təşkil edir.

Bununla belə, Meyor araşdırmasının Böyük İsgəndərin ölümünə dair mübahisələri sonlandırmadığını bildirir. Çünki bu sualı tam cavablandırmaq üçün vaxt maşını ilə keçmişə gedib otopsiya aparmaq lazımdır. Buna görə də bu sirr sonsuza qədər gizli qala bilər.

Amma onun araşdırması göstərir ki, niyə qədim insanlar İsgəndərin Stiks suyunu içərək öldüyünə inanıblar. Onun ətrafı zəhərlənmədən şübhələndikdən sonra, mifoloji və qorxulu bir simvol kimi bilinən Stiks çayını günahlandırmaqda məntiq görüblər. Beləcə bu əlaqə zamanla əfsanəyə çevrilib.

Aydın