Bu gün Xalq yazıçısı Qılman İlkinin doğum günüdür

Bu gün Xalq yazıcısı, görkəmli ədib Qılman İlkinin doğum günüdür.

AZƏRTAC anadan olmasından 111 il ötən tanınmış nasirin ömür yolunun və yaradıcılığının bəzi məqamlarına yenidən nəzər salıb.

Qılman İlkin Musayev 1914-cü il aprelin 28-də Mərdəkanda anadan olub. İbtidai məktəbi Mərdəkanda alan Qılman İlkin 1926-cı ildən 1929-cu ilədək Bakı şəhərindəki 18 nömrəli pedaqoji texnikumda təhsil alıb, əmək fəaliyyətinə Xaçmazın Əhmədoba kəndində müəllim kimi başlayıb. 1931-ci ildə Bakıya qayıdan Q.Musayev bir il “Gənc işçi” qəzetində ədəbi işçi kimi işləyib, sonra indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinə daxil olub. 1936-cı ildə ali məktəbin dil-ədəbiyyat fakültəsini bitirən Q. İlkin İkinci Dünya müharibəsi başlanana qədər “Uşaqgəncnəşr”də məsləhətçi, baş redaktor, müvəqqəti direktor vəzifələrində çalışıb. Müharibə vaxtı İranda hərbi müxbir kimi fəaliyyətini davam etdirib. Təbrizdə çıxan “Vətən yolunda” qəzetində əməkdaşlıq edib. 1953-cü ildən 1963-cü ilədək müddətdə Nizami yubiley komitəsində elmi katib, Bakı Dövlət Universitetində müəllim, “Azərnəşr”də baş redaktor olub. Sonra “Azərbaycan” jurnalında baş redaktor, “Azərnəşr”də direktor işləyib.

Ədəbi yaradıcılığa “Yaralı şahin” adlı hekayəsi ilə başlayan Q.İlkin 1947-ci ildə “Həyat yollarında” adlı ilk kitabını nəşr etdirib. Eyni adlı povestdə müəllif görkəmli dramaturqumuz Nəcəf bəy Vəzirovun uşaqlıq illərinin maraqlı, yaddaqalan lövhələrini yarada bilib. 1949-cu ildə hekayələrdən ibarət ikinci kitabı nəşr edilib, sonra Q.İlkin daha məhsuldar çalışaraq “Üçtəpə uşaqları”, “Sahil küçəsində”, “Yazılı daş”. “Qalada üsyan” kitablarını yazıb. Axırıncı əsər müəllifinə daha çox şöhrət qazandırıb və onun motivləri əsasında uşaqların və böyüklərin çox sevdiyi “Yenilməz batalyon” filmi çəkilib. Onun qələmindən çıxan “Şah və qarışqa”, “Şimal küləyi”, “Tapşırıq”, “Sərvinazım mənim”, “Ömrün oğlan çağları”, “Dağlı məhəlləsi”, “Tayqa nağılı”, “Dəniz qapısı” və s. kitabları bu gün də maraqla oxunur.

Qara Namazov yazırdı: “Q.İlkinin əsərlərinin mövzu dairəsi genişdir. Onun əsərlərində təkcə inqilabi keçmişimiz və Vətəndaş müharibəsi deyil, dinc quruculuq illərində uşaqların təhsili, işi və fəaliyyəti, vətənimizin zəngin sərvətlərinin axtarılması, kəndlərimizin keçmişinin və bu gününün öyrənilməsi və s. geniş və ətraflı təsvir, tərənnüm olunmuşdur”. Mövzusu və ideyası bugünkü baxımdan məqbul görünməsə də, Qılman İlkinin sənətkarlıqla qələmə alınmış əsəri “Şimal küləyi”dir. Burada xalqımızın keşməkeşli tarixinin müəyyən, hələ düzgün şərhi verilməyən illərinin bədii mənzərəsi vardır.

Q.İlkinin “Üçtəpə uşaqları”, “Ömrün oğlan çağı” povestlərində də gənclərin, yeniyetmələrin arzu və düşüncələri, onların mübarizələrdə bərkiyən həyatı ön plana gətirilmişdir. Qılman İlkinin yaradıcılığında hekayə janrı mühüm yer tutub. O, yığcam bir süjetlə öz qəhrəmanlarının daxili aləmini açmağa nail olub.

“Kölgələr sürünür”, “Yenilməz batalyon” bədii filmlərinin və bir neçə televiziya filminin ssenarisini də Qılman İlkin yazıb. Görkəmli yazıçı xidmətlərinə görə bir çox fəxri adlar, orden və medallarla mükafatlandırılıb.

Yazdığı dəyərli əsərlərlə əbədiyaşarlıq qazanan yazıçı 2009-cu il noyabrın 6-da dünyasını dəyişib.