Bu, Rusiya ilə Ukrayna arasında 24 cü müharibədir YUŞENKODAN TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ

Rusiya Sibirdə və digər ucqar guşələrdə mədəniyyətləri yoxa çıxan ən azı 200 yerli xalqın yaşadığı nəhəng bir ölkədir

Ukraynanın sabiq prezidenti məhşur Hindistanın məşhur ingilis dilli “theweek.in” nəşrinə müsahibə verib.

Gununsesi.info-nun məlumatına görə, sabiq prezident haqqında geniş təqdimat edən nəşr yazır:

“Ukraynanın maliyyə və bank sistemlərində islahatların aparılmasındakı əsas rolundan və 1996-cı ildə tətbiq edilən milli valyuta olan qrivnanın memarlarından biri kimi başlayaraq, Yuşşenko ölkəni rubl zonasından uzaqlaşdırdı və bu, Ukraynanın müstəqilliyinin təmin edilməsində mühüm addım oldu.

1993-cü ildə Ukrayna Milli Bankının sədri təyin edilən Yuşşenko beynəlxalq səviyyədə dünyanın ən yaxşı on mərkəzi bankirindən biri kimi tanındı. Onun rəhbərliyi altında inflyasiya 10.000%-dən çoxdan 10%-dən aşağı düşdü. Onun islahatları sayəsində qrivna 1998-ci il Rusiya maliyyə böhranının zərbələrinə tab gətirdi.

Yuşşenkonun siyasətə gəlişi asan olmayıb. O, 1999-cu ildə baş nazir təyin edilib, lakin siyasi müxalifət və oliqarx qrupların təzyiqi səbəbindən 2001-ci ildə istefa verib. Buna baxmayaraq, o, “Bizim Ukrayna” siyasi partiyasını təsis edib. Partiya 2002-ci ildə parlamentdə yer qazanıb və 2004-cü il prezident seçkilərində aparıcı namizəd kimi ortaya çıxıb.

Hökumətin tətbiq etdiyi media məhdudiyyətləri ilə üzləşən Yuşşenkonun kampaniyası seçicilərlə birbaşa əlaqə qurmaqla qurulub. Rəqibi Viktor Yanukoviç (sonradan 2010-cu ildən 2014-cü ildə devrilənə qədər prezident olub) onu nasist olmaqda ittiham edib – baxmayaraq ki, Yuşşenkonun atası Auşvitzdə həbsdə olan Qırmızı Ordu əsgəri olub və anası İkinci Dünya Müharibəsi zamanı üç yəhudi qızı gizlətmək üçün həyatını təhlükəyə atıb.

Həmin il keçirilən prezident seçkiləri geniş yayılmış saxtakarlıqla müşayiət olunub və Kiyevin mərkəzi meydanı olan Maydan Nezalejnostidə kütləvi etirazlara səbəb olub. Bu zorakı olmayan üsyan – sonradan Narıncı İnqilab kimi tanınan – Ukraynanın demokratik yolunda dönüş nöqtəsi olub, vətəndaş cəmiyyəti və insan haqları fəalları diqqət mərkəzində olub. Məhkəmənin qərarı ilə seçkilərin təkrar keçirilməsi Yuşşenkonun qələbəsinə səbəb olub və ölkə üçün yeni bir fəsil açıb.

Ukraynanın üçüncü prezidenti kimi Yuşşenko vəzifəsini xalqa daha da yaxınlaşdırdığına görə geniş hörmət qazanıb. Onun nailiyyətləri bunlardır: azad və şəffaf seçkilər, media azadlığı, Ukraynanın beynəlxalq və Avro-Atlantik birliyinə inteqrasiyası, geniş iqtisadi artım və investisiya, biznesin asanlığı, təhsil və səhiyyə islahatı, daha yüksək əmək haqqı və Ukrayna dilinin, mədəniyyətinin və tarixinin təşviqi.

Düşüncəli ünsiyyəti, detallara diqqəti və empatik dinləməsi ilə tanınan Yuşşenko ölkənin siyasi tarixində sevimli bir şəxsiyyət olaraq qalır. Yuşşenko bədii yaradıcılığı ilə tanınır. Onun adı Baturin Muzeyi, Şərqi Avropanın ən böyük incəsənət pavilyonu olan İncəsənət Arsenalı və 1932-1933-cü illər qıtlığına həsr olunmuş Qolodomor Xatirə Muzeyi kimi unikal layihələrdən ayrılmazdır. O, vəzifədə olarkən, ac uşaqlığın acılığını simvolizə edən Xatirə Şamı və arıq qızla birlikdə Qolodomor Xatirəsini yaratmışdır.

“Bu gün o, Ukrayna mədəniyyətini, sənətkarlığını, arıçılığı və daha çoxunu nümayiş etdirən etnoqrafik muzey, eləcə də Şevçenko Evini inkişaf etdirir. Onun rəsmləri Ukrayna işinə dəstək məqsədilə vəsait toplamaq məqsədilə hərraca çıxarılır” yazan “theweek.in”söhbətə bu sualla başlayır.

–  Ukraynada genişmiqyaslı dəyişikliklərə səbəb olan qansız, zorakı olmayan Narıncı inqilaba rəhbərlik etdiniz. Ölkəni yüksək iqtisadi artım səviyyələrinə apardınız. Hazırkı müharibə sizin üçün şok oldumu?

– Məşhur 19-cu əsr yazıçımız Panteleimon Kuliş yazırdı: “Həqiqət və Yalan bir-birini qucaqlayaraq birlikdə gəzirlər, hətta dövrün alimləri belə aralarında kimin kim olduğunu ayırd edə bilmirlər.”

Bu gün biz imperiya və müstəmləkə Rusiyası haqqında həqiqəti görə bilmirik. Bu, yüzlərlə millətin, azlıqların, Sibirdə və digər ucqar guşələrdə mədəniyyətləri yoxa çıxan ən azı 200 yerli xalqın yaşadığı nəhəng bir ölkədir. Hər iki-üç ildən bir yerli xalqlardan birinin dili səssizcə ölür.

Ərazimizdəki müharibə göstərir ki, Rusiya neft, qaz, minerallar, qızıl, brilyant və sahib olduğu çoxlu sərvətlərin ixracında deyil, zorakılıq, ölüm, müharibə, dağıntı və təhlükə ixracında ixtisaslaşıb. Liderlər şoka düşüblər. Bütün dünyada “Zəng kimin üçün çalınır” və ya “Növbəti kim?” kimi səslər eşidirik. Mən də deyirəm ki, “Bu, hamımız üçün çalınır”. Heç kim Rusiyanın müstəmləkə mahiyyətini anlamır.

Bu, Rusiya ilə Ukrayna arasında 24-cü müharibədir. Tarix boyu tez-tez baş verən işğal və müharibələrdən daha az dinc dövrlər yaşamışıq. Hətta Lenin belə Ukraynaya qarşı iki müharibə elan etmişdi. Rusiyanın bizə qarşı müharibə apara biləcəyini gözləsək də, bu müharibə başlayanda şoka düşdük.

Putin və Rusiya başqa dəyərlərə və ideyalara sahibdirlər. Rusiyada etiraz edən insanlar olmayacaq. Tək etirazçılar dərhal həbs olunur. Sadə insanlar təbliğatla manipulyasiya olunur.

–2005-ci ildə prezident olduqdan sonra ilk səfər etdiyiniz ölkə Rusiya oldu. Çoxları çox təəccübləndi. O zaman Putinlə görüşmüşdünüz. Təəssüratlarınız necə idi?

-Əlbəttə ki, Rusiyanın yaxşı qonşusu olaraq vəzifəyə başladıqdan dərhal sonra Moskvaya səfər etdim. Amma Putinlə 2000-ci ilin əvvəlində, baş nazir olduğum zaman görüşmüşdüm və ondan sonra da dəfələrlə görüşmüşəm. Əlbəttə ki, bu gün gördüyüm Putini tanımıram. Əvvəllər o, Ukrayna ilə bağlı, xüsusən də təhlükəsizliklə bağlı bir çox müsbət və düzgün açıqlamalar vermişdi. O, Rusiyanın heç vaxt Ukraynanın heç bir hissəsinə hücum etməyəcəyini və ya onu işğal etməyəcəyini söylədi.

2007-ci ildə Münhen Təhlükəsizlik Konfransında çıxışı zamanı dünya fərqli bir Putin gördü. Mən Almaniyada işgüzar səfərdə idim və kansler Angela Merkel ilə görüşdüm. Putinin çıxışı zamanı Münhendəki eyni konfrans zalında onun yanında oturmuşdum. Çıxışda çox qəti və kobud ifadələr var idi. Putin hər dəfə bu açıqlamaları verəndə xanım Merkel deyirdi: “O nə deyir?”, “O nə demək istəyir?”

Düşünürəm ki, Putindəki bu dəyişiklik o zaman ortaya çıxdı. Biz bu dəyişikliyi 2008-ci ildə Gürcüstana hücumdan sonra, Rusiyanın Gürcüstan ərazisinin 20 faizini təşkil edən Cənubi Osetiya və Abxaziyanı işğal etməsindən sonra gördük.

-2008-ci ildən sonra onun haqqında təəssüratlarınız dəyişdimi?

-Mən çox şey yaşamışam. Bu gün, emosiyasız deyə bilərəm ki, onun dediyi hər söz yalandır. Düzünü desəm, bu gün onun şəxsiyyəti haqqında danışmaq istəməzdim, amma o, Rusiyanı fəlakətə aparır. O, Rusiyanı məhv edir, təkərləri geri çevirir, Rusiyanı aşağı inkişaf səviyyəsinə malik üçüncü dünya ölkəsinə çevirir.

Bir nümunə verim. Putinin hakimiyyətinin son 25 ilində Rusiya iqtisadi artım dinamikası 1 faiz olub. Müqayisə üçün! Bu dövrdə Hindistanın artımı 800 faiz olub. Təsəvvür edin! Rusiya dünyanın səkkizdə bir hissəsinə yayılmış çox zəngin bir ölkədir; orada hər şey var: ağac, metal, qızıl, almaz, qaz, neft. Allah onlara nə verməyib? Amma tibbi xidmətlər və həyat keyfiyyəti baxımından 119-cu yerdədir.

-Bu fonda siyasətinizi necə formalaşdırdınız? Ukrayna üçün millət quruculuğunun mahiyyəti nə idi?

Ukraynanın bir çox sahələrdəki siyasəti mənim 2004-05-ci illərdə başladığım siyasəti izləyir. Milli şairimiz Taras Şevçenko bizə Moskvadan uzaq olmağı məsləhət gördü. Niyə? Çünki əsrlər boyu iki düşmənimiz var – kimliyimizi məhv edən xarici çarizm tabeçiliyi və müstəmləkə assimilyasiyası. İkinci düşmən daxili, beşinci kolon, Moskvaya tabe olan xalqımızdır.

Avropanın ən böyük dövlətlərindən biri olan Ukrayna əziyyət çəkdi. 300 illik çarizm işğalı altında Ukraynada Afrika kölə ticarətindən daha pis olan təhkimçilik hökm sürürdü. Kəndlilərimiz torpağa bağlı idi və heyvan kimi alınıb-satılırdı.

Hətta Stalinin sosializmi dövründə belə kənd yerlərində yaşayan insanların pasportları yox idi. Sonralar qeydiyyat (propiska) institutu insanlara hərəkət azadlığı kimi fundamental hüquq vermirdi. Qeydiyyatda olduğunuz yerdə yaşamalı, işləməli və ölməli idiniz. Yer dəyişikliyi üçün xüsusi icazə tələb olunurdu. Kənddən yalnız oxumaq, tikinti briqadalarında, mədənlərdə işləmək üçün çıxa bilərdin, amma heç bir yerdə öz xoş iradənlə. Sovet kəndlərindəki həyat dünyada nadir hallarda müzakirə olunur. İnsanlar həmçinin Avropanın çörək səbəti olan Ukraynanın milyonlarla ukraynalını məhv edən dəhşətli aclıqdan, Qolodomordan əziyyət çəkməsi faktı haqqında daha çox məlumat əldə etməlidirlər.

Otuz üç illik müstəqillik Ukraynanı dili, mədəniyyəti və kimliyi olan tam hüquqlu bir millətə çevirdi. Biz iqtisadiyyatda da uğur qazandıq. Postsovet məkanında böyüməmiz ən yüksək idi. 2008-ci il maliyyə böhranı bizə təsir etmədi. Yalnız Rusiya ilə qaz müqaviləsində öz beşinci kolonumuzun müəyyən təsiri var idi. Bir şey aydındır: biz Rusiyadan ayrılmışıq.

-Bu müharibənin kökləri nə qədər dərindir? Geridə qalan imperiya mirası varmı?

Ukraynanın ən yaxın Avropa qonşuları ilə müttəfiq olmağa çalışan Ukrayna liderləri zəhərləndi, həbs edildi, işgəncə verildi və ya öldürüldü. Bu, imperiya və müstəmləkə münasibəti idi. Nə Ukraynanın hetmanı Pavlo Skoropadski, nə də Karpat Ukraynasının lideri Avqustin Voloşin Ukraynada dəfn olunmayıb. 20-ci əsrin altmışıncı illərinin dissidentlərinin məzarlarını kütləvi şəkildə Sibirdə axtarmalı olacağıq.

Mixail Frunze Ukraynaya qarşı çətin mübarizəsi zamanı Leninə yazırdı ki, Ukrayna bəlkə də tək qalmalıdır. Lenin cavab verdi: Ukraynanı itirmək başımızı itirmək deməkdir. Sovet dövləti üçün Ukraynanın işğalının əhəmiyyəti belə idi.

Əslində, bir çox məşhur Ukrayna şəxsiyyətləri Sovet və Rusiya məkanını zənginləşdirib. Rus yazıçısı kimi tanınan Anton Çexov ukraynalı olduğunu yazıb. Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının prezidenti, böyük rəssam İlya Repin Xarkovda Çuxuevskidə anadan olmuş ukraynalı idi. Onun Ripa soyadı Repinə ruslaşdırılmışdır.

Əsl Ukrayna kazak soyadı Çayka olan Pyotr Çaykovski ruslaşdırılmışdır və böyük rus bəstəkarı kimi qəbul edilir, lakin o, ukraynalı idi. Bunlar imperiya tərəfindən “oğurlanmış” xəzinələrimiz idi. Daha sonra aviasiya alimi İqor Sikorskinin və kosmik alim Sergey Korolyovun hamısının Ukraynadan olduğunu görürük.

Şübhəsiz ki, bütün Sovet respublikalarında ruslaşdırma siyasəti, ailə adlarında rus dilindən istifadə və Orta Asiya və ya Qafqazda ənənə olmayan ata adının tətbiqi mövcud idi. Bu gün bir tendensiya görünür, bu keçmiş respublikaların əksəriyyəti özlərini Moskvadan uzaqlaşdırır. Baltikyanı ölkələr çoxdan uzaqlaşıblar. Rusiyanın dünyanı soyqırım müharibəsi ilə qorxutmaq cəhdindən asılı olmayaraq, imperiya irsi azalır.

–Dünya Rusiyanın müharibəsinin əsl niyyətlərini başa düşdümü?

-Müharibəni anlamaq üçün hazırkı Rusiya rejimini anlamalıyıq. Bir anlıq düşünək ki, dünyanın ən böyük ölkəsi olan Rusiyanın azad jurnalisti yoxdur. 21-ci əsrdə azad düşüncə, yaradıcılıq, tənqidi təhlil olmadan necə yaşamaq olar?

Aleksey Navalnı, Boris Nemtsov kimi siyasi rəqiblər, məsləhətçim və böyük dostum öldürüldü. Vladimir Kara-Murza zəhərlənməyə cəhd etdi. Mixail Kasyanov və ya Qari Kasparov kimi böyük vizyonu və intellektual qabiliyyəti olan insanlar küncə sıxışdırılıb. Bu gün ən çox sayda yaradıcı insan və dissident Rusiya həbsxanalarında və ya ölkədən kənardadır. Bu, onların ideal olduqları anlamına gəlmir. Lakin onlar Rusiyanın irəliləməsinə kömək etmək üçün səlahiyyətlidirlər.

Bəzi dünya liderləri Putinlə ünsiyyət kanalı açmaq üçün “soyqırımı müharibəsi” əvəzinə “münaqişə” sözünü işlətdikdə, gələcəyə deyil, keçmişə baxırlar. Ukrayna, çəkindirmə dəyərini necə nəzərə almağınızdan asılı olaraq, 200 milyard dollardan 1 trilyon dollara qədər olan üçüncü ən böyük nüvə arsenalından imtina etdi. Bunun müqabilində biz 1994-cü il Budapeşt Memorandumunu əldə etdik və təəssüf ki, Ukrayna bunu yalnız özü yerinə yetirdi. Onu imzalayan bütün digər ölkələr öz vəzifələrini yerinə yetirmədilər. Bu, müharibədir. Belə ciddi şəraitdə hansı “münaqişə” ola bilər? Təəssüf ki, Budapeşt Memorandumunun zaminləri təcavüzkarla qurban arasında vasitəçilik etməyə, onları bərabər səviyyəyə qoymağa, təcavüzkara səlahiyyət verməyə çalışırlar.

-Dünya üçün təhlükəsizlik zəmanətlərinə nail olmaq üçün nə lazımdır? BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatı?

İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı təhlükəsizlik mexanizmi heç vaxt mükəmməl olmayıb. Ukraynaya qarşı müharibə onun dərin qüsurlarını və səmərəsizliyini sübut etdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olan Rusiya, BMT-nin təsisçi üzvü olan Ukraynanın bir hissəsinə hücum etdi və işğal etdi və heç nə baş vermədi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatı vacibdir, əlbəttə ki, Hindistanın namizədliyi xoş bir dəyişiklik olacaq.

Digər dövlətlərin roluna gəldikdə, onların liderliyində müəyyən dəyər itkisi var. ABŞ tərəfdaşı Avropadan uzaqlaşır; ABŞ-Rusiya münasibətləri sabitliyə və güc balansına heç də yaxın deyil. Avropa liderləri tez-tez tərəddüd edirlər, iqtisadiyyatı Texas böyüklüyündə olan və dünya ÜDM-nin 1,7 faizini təşkil edən Rusiyadan qorxurlar. Dünya birgə tədbirlər görməli olduğumuzu anlayana qədər nə qədər qan tökülməsi çoxdur?

–Kiyevdə raket hücumunda həlak olan iki aylıq körpənin həyatı dinc Avropada və ya dünyanın istənilən yerindəki istənilən körpənin həyatından necə fərqlənir? Avropada sülhə ən çox kim ehtiyac duyur? Ukraynalılar. İndi barışdırma oyunları vaxtı deyil, yox. Ölkələri buna mane edən  nədir?

-Siyasi iradə hər yerdə eyni deyil. Müəyyən həmrəylik var, amma düzünü desəm, ardıcıl sanksiyalar və boykot paketlərinə baxmayaraq, ticarət üçüncü ölkələr vasitəsilə davam edir. Yalnız Çin və Hindistan Rusiya neftini almır, Türkiyə və AB də qaz alır və bütün bu ölkələr Rusiyaya güc verir.

Avropada heç bir millət Ukrayna qədər bu səviyyədə təcavüzkarlıqla qarşılaşmayıb. Belarus da daxil olmaqla 2500 km quru sərhədi və 500 km dəniz sahili boyunca üç il yarımdır ki, döyüşür.

Rusiyanın yay hücumu uğursuz oldu. Ərazinin 1 faizini ələ keçirmək üçün onlara bir il və yüz minlərlə əsgərin həyatı lazım oldu. Prezidentimiz və baş nazirimiz bütün dünyaya təşəkkür edir, silah və yardım istəyirlər. Bizə dəstək müəyyən liderlərin siyasi münasibətlərindəki dəyişikliklə artır və ya azalır. “Sülh” sözü ilə. Ukraynalılar Avropanın cazibədar paytaxtlarında dinc günləri və gecələri qorumaq üçün canlarını fəda edirlər. Ukraynalılar qanları ilə dövrümüzün salnaməsini yazırlar, biz tarixi formalaşdırırıq.

Artıq dediyim kimi, zəng hər birimiz üçün çalınır. Hər bir ölkə ciddi hərəkət etməli və Ukraynaya kömək etmək və Rusiyanı sülhə məcbur etmək üçün siyasi iradəyə sahib olmalıdır.

– Dünya üçün təhlükəsizlik zəmanətlərinə nail olmaq üçün nə lazımdır? BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatı?

İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı təhlükəsizlik mexanizmi heç vaxt mükəmməl olmayıb. Ukraynaya qarşı müharibə onun dərin qüsurlarını və səmərəsizliyini sübut etdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olan Rusiya, BMT-nin təsisçi üzvü olan Ukraynanın bir hissəsinə hücum etdi və işğal etdi və heç nə baş vermədi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatı vacibdir, əlbəttə ki, Hindistanın namizədliyi xoş bir dəyişiklik olacaq.

Digər dövlətlərin roluna gəldikdə, onların liderliyində müəyyən dəyər itkisi var. ABŞ tərəfdaşı Avropadan uzaqlaşır; ABŞ-Rusiya münasibətləri sabitliyə və güc balansına heç də yaxın deyil. Avropa liderləri tez-tez tərəddüd edirlər, iqtisadiyyatı Texas böyüklüyündə olan və dünya ÜDM-nin 1,7 faizini təşkil edən Rusiyadan qorxurlar. Dünya birgə tədbirlər görməli olduğumuzu anlayana qədər nə qədər qan tökülməsi çoxdur? Kiyevdə raket hücumunda həlak olan iki aylıq körpənin həyatı dinc Avropada və ya dünyanın istənilən yerindəki istənilən körpənin həyatından necə fərqlənir?

–Avropada sülhə ən çox kim ehtiyac duyur? Ukraynalılar. İndi barışdırma oyunları vaxtı deyil, yox. Ölkələri buna mane olan nədir?

Siyasi iradə hər yerdə eyni deyil. Müəyyən həmrəylik var, amma düzünü desəm, dəfələrlə sanksiya və boykot paketinə baxmayaraq, ticarət üçüncü ölkələr vasitəsilə davam edir. Yalnız Çin və Hindistan Rusiya neftini almır, Türkiyə və AB də qaz alır və bütün bu ölkələr Rusiyaya güc verir.

Avropada heç bir millət Ukrayna qədər bu səviyyədə təcavüzkarlıqla qarşılaşmayıb. Belarus da daxil olmaqla 2500 km quru sərhədi və 500 km dəniz sahili boyunca üç il yarımdır ki, döyüşür.

Rusiyanın yay hücumu uğursuz oldu. Ərazinin 1 faizini ələ keçirmək üçün bir il və yüz minlərlə əsgərin həyatı lazım oldu. Prezidentimiz və baş nazirimiz bütün dünyaya təşəkkür edir, silah və yardım istəyirlər. Bizə dəstək müəyyən liderlərin siyasi münasibətlərindəki dəyişikliklə artır və ya azalır. “Sülh” sözü ilə. Ukraynalılar həyatlarını qurban verirlər. Yardımdan başqa, başqa hansı amillər vacibdir?

Şübhəsiz ki, xalqın qələbə iradəsi var. Vyetnamlılar amerikalılara qarşı necə qalib gəldilər? Qüdrətli amerikalılar? Mübarizəmiz bizi bir millət kimi möhkəmləndirdi, vahid bir bütövə bağladı. Və qələbəmiz onu daha da möhkəmləndirəcək və şöhrət səviyyələrinə qaldıracaq.

Gununsesi.info