Dəmir çatışmazlığı zamanı nə yemək daha faydalıdır: İspanaq, yoxsa ət?

İspanaq və ətin tərkibi dəmir baxımından zəngindir, lakin bu dəmir növləri bir-birindən fərqlidir və orqanizm tərəfindən fərqli şəkildə mənimsənilir. 

Qayanrinfo-nun "Verywellhealth" nəşrinə istinadən məlumatına görə görə, qeydiyyatdan keçmiş dietoloq Emi Braunşteyn bildirib ki, ispanaq dəmirlə zəngin olsa da, ətdəki dəmirin sorulması orqanizm üçün daha asandır.

Dəmirin iki növü: Hem və qeyri-hem

ABŞ Milli Səhiyyə İnstitutunun məlumatına görə, hem dəmiri heyvani mənşəli məhsullarda — ət, balıq və quş ətində olur və orqanizm tərəfindən asanlıqla mənimsənilir.

Qeyri-hem dəmiri isə bitkilərdə, o cümlədən ispanaqda və bəzi vitaminləşdirilmiş qidalarda olur, lakin bitkilərdəki digər birləşmələr bu mənimsəməni çətinləşdirir.

Beləliklə, bişmiş ispanaq bəzən bəzi ət növlərindən daha çox dəmir içərsə də, onun yalnız kiçik bir hissəsi qana keçir. 2025-ci ildə MDPI jurnalında dərc olunan araşdırma göstərir ki, hem və qeyri-hem dəmirin birlikdə qəbulu ümumi mənimsənmə səviyyəsini 40 faizədək artıra bilər.

Dəmir və hemoqlobin arasındakı əlaqə

Dəmir çatışmazlığı dünyada ən geniş yayılmış qida çatışmazlığı hesab olunur — təxminən planet əhalisinin 27 faizi bu problemlə üzləşir.

Dəmir qırmızı qan hüceyrələrinin əsas zülalı olan hemoqlobinin tərkibinə daxildir. Hemoglobin oksigen molekullarını ciyərlərdən toxumalara daşıyır və bu prosesdə dəmirin hər bir atomu oksigenlə birləşərək həyati funksiyaları təmin edir.

Braunşteyn bildirir ki, orqanizmdə dəmir səviyyəsi azalmağa başlasa da, hemoqlobinin miqdarı bir müddət normal qala bilər, çünki bədən əvvəlcə ehtiyat dəmir ehtiyatlarından — qaraciyər, dalaq və ya ilikdən — istifadə edir. Bu ehtiyatlar tükəndikdə isə hemoqlobin azalır və anemiyanın əlamətləri ortaya çıxır.

Dəmirin mənimsənilməsini necə artırmaq olar

Diyetoloq məsləhət görür ki, ispanaq kimi qeyri-hem mənbələri ilə yanaşı, onları hem mənbələri — məsələn, ətlə — birlikdə qəbul etmək daha məqsədəuyğundur.

Eyni zamanda, C vitamini ilə zəngin qidalar (sitrus meyvələri, bibər, brokkoli və s.) də qeyri-hem dəmirin mənimsənilməsini artırır. "ACS Publications" nəşrinin 2022-ci il araşdırmasına görə, belə kombinasiyalar orqanizmdə dəmirin bioaktivliyini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldir.

Dəmir çatışmazlığının qarşısını almaq üçün balanslı qidalanma əsasdır. Rasionda həm ispanaq kimi yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, həm də arıq ət, balıq və quş əti kimi hem mənbələri yer almalıdır.

Aydın