Dünyanın ən böyük qızıl ehtiyatı: Yerdəki bütün qızılın 99,999% i oradadır

Alimlər nəhəng təbii qızıl yatağı aşkar ediblər. Marja.az xəbər verir ki, Almaniyanın Göttingen Universitetində aparılan tədqiqat, planetin mərkəzində mövcud bütün qızıl ehtiyatlarını milyardlarla dəfə üstələyən miqdarda qızıl və digər qiymətli metalların olduğunu göstərir.

Araşdırmaya görə, Yer kürəsinin nüvəsi planetimizdəki ümumi qızıl ehtiyatının 99,999%-ni saxlayır. Lakin bu nəhəng ehtiyat təxminən 5 min dərəcə Selsi istiliyindəki ərimiş metal nüvənin dərinliklərində sıxılmış vəziyyətdədir.

Qızılın kimyəvi taleyi: “Dəmirsevər” element

Alimlər bu qədər qızılın niyə əlçatmaz olduğunu onun kimyəvi xüsusiyyətləri ilə izah edirlər. Qızıl “siderofil” (dəmirsevər) elementlərə aiddir. Təxminən 4,5 milyard il əvvəl Yer formalaşarkən, ağır elementlər — xüsusilə qızıl və platin qrupu metallar — qabıqdan nüvəyə doğru çökərək dəmirlə birləşib və planetin mərkəzinə batıblar.

Hesablamalar təsiredicidir: əgər nüvədəki bütün qızıl yer səthinə çıxarıla bilsəydi, Yer kürəsinin tamamı 45 santimetr qalınlığında qızıl təbəqə ilə örtülərdi.

Amma bu, əlbəttə ki, mümkün deyil, çünki nüvəyə çatmaq üçün təxminən 2 900 kilometr dərinliyə enmək lazımdır — halbuki indiyə qədər aparılmış ən dərin qazıntı cəmi 12 kilometr olub.

Vulkanlar qızıl daşıyır: Nüvədən səthə doğru yavaş səyahət

Qöttingen tədqiqat qrupu qızılın tamamilə hərəkətsiz vəziyyətdə qalmadığını da müəyyən edib. Alimlər Havay, Baffin adası, Qalapaqos və La Reünyon adalarındakı bazalt qayalarda rutenium və volfram (tungsten) izotoplarını təhlil ediblər. Bu izotopların nisbətlərindəki kiçik fərqlər qayaların nüvə–mantiya sərhədindən gəldiyini göstərib.

Bu nəticəyə görə, nüvədəki bəzi ağır metallar — qızıl da daxil olmaqla — ərimiş mantiya içində həll olaraq yavaş-yavaş səthə doğru hərəkət edir. Lakin bu proses geoloji miqyasda inanılmaz dərəcədə yavaşdır: yeni qızıl yataqlarının formalaşması üçün yüz milyonlarla il tələb olunur.

Yəni nüvədəki qızıl tamamilə “hərəkətsiz” deyil — o, planetin daxili dövranı ilə tədricən yuxarıya sızır.

Əsl xəzinəyə çatmağın alternativi: Kosmik mədənçilik

Alimlərə görə, Yer nüvəsinə enmək texniki cəhətdən mümkünsüz olsa da, alternativ bir yol mövcuddur — asteroid mədənçiliyi.

Günəş sisteminin erkən dövrlərindən qalan bəzi göy cisimləri — məsələn, Psyche asteroidi — Yer nüvəsi kimi metal baxımından zəngindir.

NASA-nın məlumatına əsasən, əgər Psyche asteroidi tamamilə yer üzünə gətirilə bilsəydi və içindəki bütün metal resurslar (qızıl, dəmir, nikel və s.) çıxarılaraq istifadə edilə bilsəydi, onun tərkibindəki qızıl və dəmirin dəyəri 10 000 katrilyon dollar olardı. Bu məbləğ, dünyadakı bütün iqtisadiyyatların cəmi dəyərindən dəfələrlə çoxdur.

Psyche asteroidi — Günəş sistemində yerləşən, metal tərkibli ən böyük asteroidlərdən biridir. O, Mars və Yupiter planetləri arasındakı asteroid qurşağında yerləşir və elm adamlarının fikrincə, keçmişdə yarımçıq formalaşmış bir planetin (protoplanetin) nüvəsi ola bilər.