Folklor İnstitutunun direktoru Qazaxıstanda beynəlxalq konfransda çıxış edib

Bakı, 13 oktyabr, AZƏRTAC

AMEA-nın Folklor İnstitutunun direktoru filologiya elmləri doktoru Hikmət Quliyev Qazaxıstanın Qızılorda şəhərində “Dədə Qorqud mirası: Türk dünyasının ortaq epik dəyərləri” mövzusunda keçirilən beynəlxalq elmi-praktik konfransda iştirak edib.

İnstitutdan AZƏRTAC-a bildirilib ki, tədbir Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qızılorda Vilayəti Qubernatorluğunun birgə təşkil etdiyi “Dədə Qorqud və Böyük Çölün təranələri” adlı beynəlxalq folklor-musiqi festivalı çərçivəsində keçirilib. Konfransda Azərbaycan, Qazaxıstan, Türkiyə, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və digər türk xalqlarını təmsil edən alimlər və mədəniyyət xadimləri iştirak ediblər.

Beynəlxalq konfransda Hikmət Quliyev “Müdrik Qoca arxetipi kontekstində Dədə Qorqud obrazı” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. Alim arxetiplər nəzəriyyəsi çərçivəsində Dədə Qorqudun psixosemantik mahiyyətini təhlil edərək, onun ağsaqqal, bilici, şaman və digər statuslarının semantik mərkəzinin müdriklik və qəhrəmanlıq olduğunu vurğulayıb. Məruzədə eposda müdrikliyin yalnız Dədə Qorqudun birbaşa iştirakı ilə deyil, həm də müdriklik və ağsaqqallığın semiotik işarələri vasitəsilə ifadə olunduğu göstərilib. Bildirilib ki, xüsusilə övladsızlıq, təcrid, advermə və başqa situasiyalarda ortaya çıxan Dədə Qorqud obrazı K.Q.Yunqun terminologiyası ilə desək, “şüurun özünə çıxış yolu axtarması” - Müdrik qoca arxetipinin aktuallaşması şəklində eposda öz əksini tapıb. Odur ki, Dədə Qorqud Azərbaycan və ümumtürk mədəniyyətində “Müdrik qoca arxetipi”nin ən dolğun metaforik-simvolik təcəssümüdür. Bu arxetip mikrokosmik və makrokosmik səviyyədə aktuallaşır: mikrokosmik səviyyədə fərdin özünü dərk etməsi və cəmiyyətə inteqrasiyasının simvolu kimi çıxış edir, makrokosmik səviyyədə isə Oğuz toplumunun mənəvi və sosial nizamını qoruyur, davranış prinsiplərini formalaşdırır, daxili qarşı¬dur¬maları aradan qaldırır və etnosun sabitliyini təmin edir.

Hikmət Quliyev, həmçinin vurğulayıb ki, Dədə Qorqudun alqış və qarğışı müqəddəslik, ağ saç-saqqalı və qopuzu isə müdriklik rəmzi kimi çıxış edir. Onun sözlərinə görə, Dədə Qorqud həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə mənəvi bütövlüyün qoruyucusu funksiyasını daşıyır və eposdakı ifadələr Oğuz etnososial yaşam modelinin Dədə Qorqud tərəfindən müəyyənləşdirilmiş prinsiplərini əks etdirir.

Alim yekun olaraq qeyd edib ki, Dədə Qorqud obrazı ümumtürk mədəniyyəti kontekstində müdriklik, kollektiv yaddaş və mənəvi nizamın ən parlaq təcəssümüdür. Bu obraz Azərbaycan etnomədəni düşüncəsində müdriklik konseptinin daşıyıcısı kimi milli kimliyin dərin qatlarında öz əksini tapır. Dədə Qorqud Müdrik Qoca arxetipinin metaforik-simvolik təzahürü olmaqla, həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə mənəvi bütövlüyün qorunmasına xidmət edir. Hazırkı qloballaşma və rəqəmsal transformasiya dövründə Dədə Qorqudun ümumtürk mədəni yaddaşını birləşdirən və nəsillərarası mənəvi varisliyi təmin edən simvolik fiqur kimi əhəmiyyəti daha da artır.